تب کریمه کنگو (۱)

دکترمسعود مردانی؛ متخصص بیماری‌های عفونی

تب هموراژیک کریمه کنگو (C.C.H.F) یک تب خونریزی‌دهنده ویروسی است که توسط ویروس‌های گروه (Nairo)ایجاد می‌شود. هرچند بیماری در اصل مربوط به حیوانات می‌شود ولی موارد تک‌گیر و اپیدمی‌های ناگهانی این بیماری که انسان را گرفتار می‌کند، مشاهده می‌شود.

در اواخر جنگ جهانی دوم در شبه‌جزیره کریمه اپیدمی یک بیماری ناشناخته مشتمل بر علایم تب و خونریزی مرگبار مشاهده شد که در سال‌های 1945 تا 1947 به دقت شرح داده شد و تب هموراژیک کریمه نام گرفت ولی عامل اتیولوژیک آن ناشناخته باقی ماند.

یک دهه بعد و ده هزار کیلومتر دورتر در نیمکره جنوبی دکتر Corutoris در کنگو بلژیک از یک کودک بیمار، ویروسی را جدا کرد که بعدها با تلقیح به موش نوزاد جدا شده مشخص گردید که از نظر سرولوژیک مشابه ویروس کنگو است و نام تب هموراژیک کریمه کنگو (C.C.H.F) به بیماری داده شد. البته نام‌های دیگری همچون تب هموراژیک آسیای مرکزی یا ازبکستان نیز به آن داده شده است.

این بیماری در انسان به صورت یک بیماری شدید با مرگ و میر بالا ظاهر می‌شود. خوشبختانه بیماری انسانی خیلی کم رخ می‌دهد ولی عفونت در حیوانات شایع‌تر است.

دامنه جغرافیایی انتشار این بیماری

انتشار جغرافیایی ویروس، مشابه کنه ناقل آن بسیار گسترده است. بیماری از اروپای مرکزی تا خاورمیانه، شوروی سابق، پاکستان، هندوستان و در آفریقا در مصر، سنگال، نیجریه، جمهوری آفریقای مرکزی، زئیر، اوگاندا، کنیا، اتیوپی و تانزانیا شناخته شده است.

در ایران نیز بیماری با علایم مشابه از سال‌ها قبل در مناطق سراب و اردبیل شناخته شده و به نام حصبه قره میخ مشهور بوده است.

مخزن و  ناقلین

عامل بیماری ویروسی از خانواده بونیاویریده و جنس نایروویروس است. تمامی 22 عنصر ژنوم Nairovirus توسط کنه‌های Ixodid یا Argasid منتقل می‌شود، اما فقط سه تای آنها در ایجاد بیماری در انسان دخالت داشته‌اند. ویروس‌های (C.C.H.F،(Dugbe و Niarobi sheep مهم‌ترین پاتوژن‌های انسانی در میان آنها هستند.

ویریون کروی 85 تا 100 نانومتر قطر دارد و یک غشاء واحد با زوائد سطحی منظم آن را پوشانده است. ژنوم شامل یک قطعه RNA سه قسمتی است. سنتز ویروس در داخل سیستم گلژی و رتیکولوم آندوپلاسمیک انجام شده، نوکلئوکپسید کامل از آنجا به داخل رزیکول‌های داخل سیتوپلاسمی جوانه می‌زند و هنگام جوانه زدن envelope لیپیدی از غشاء این ارگان‌ها آن را می‌پوشاند.

ویروس (C.C.H.F) در خون و سرم نسبتا پایدار بوده و در نمونه‌های نگهداری‌شده در دمای 4 درجه سانتی‌گراد تا سه هفته نیز قابل جداسازی بوده است.

ناقل و مخزن اصلی ویروس حدود 20 گونه کنه‌های ایسکودیده هستند که جنس هیالوما به خاطر تمایل خاص به انسان از همه مهم‌تر است. ناقل اصلی بیماری در اروپای شرقی و روسیه هیالوما مارژیناتوم و در جمهوری‌های آسیای میانه و افغانستان و پاکستان و هلند هیالوما آناتولیگوم است.

هیالوما مارژیناتوم در مرحله لاروی به جوندگان کوچک، خرگوش‌های صحرایی و پرندگان کوچک می‌چسبد و در تمام مراحل لاروی و نمفی از میزبان جدا نمی‌شود. در ایران نیز آنتی‌بادی (C.C.H.F) در سرم ژربوآ (موش دوپا)، موش خانگی و خرگوش‌ها گزارش شده است.

چگونگی انتقال بیماری

انتقال بیماری به انسان از طریق گزش کنه آلوده و به خصوص هنگام له شدن کنه موقع جداکردن آن صورت می‌گیرد. حیوانات نشخوارکننده دامی مثل گاو، گوسفند و بز تا یک هفته پس از کسب عفونت ویروس را در خون خود خواهند داشت (ویروس وارد جریان خون حیوان می‌شود). تماس با خون و ترشحات این احشام نیز باعث انتقال بیماری می‌شود. در مواردی انتقال به دنبال دستکاری گوشت تازه حیوان مبتلا دیده شده است.

بیماری قابلیت انتشار به افراد خانواده و به خصوص پرسنل پزشکی را نیز دارد ولی اکثریت موارد در کسانی رخ داده که در صنعت دام نقش داشته‌اند که از آن جمله می‌توان کشاورزان، کارکنان کشتارگاه‌ها و دامپروری‌ها را نام برد...

برای خواندن بخش دوم- تب کریمه کنگو- اینجا کلیک کنید.