تحریریه زندگی آنلاین
الگوی پنج مرحله‌ای برای تغییرات یک عادت نشان می‌دهد که تغییر نهایی عموماً از طریق این پنج مرحله کلیدی اتفاق می‌افتد، از مرحله پیش از تفکر تا مرحله عمل. برای ثابت قدم بودن در این راه باید بتوانیم خوب متمرکز شویم؛ به‌طوری که آن تغییر یک بخش دائم و جاری از زندگی ما شود.
فقط 20درصد از مردم که باید رفتار و عادت ناسالم خود را تغییر دهند، به‌طور واقعی خود را آماده این تغییر می‌کنند؛ به همین احتمال موفقیت آنها کاهش می‌یابد. به جزئیات این مراحل توجه کنید.
مرحله پیش از تفکر
افراد در این مرحله آرزوی تغییر دارند، اما برای آینده هیچ برنامه‌ای ندارند. شاید به‌طور کامل از منافع و مزایای این تغییرات آگاه نیستند یا اینکه تلاش‌‌های قبلی‌شان نتیجه‌ای نداشته و حالا انرژی کافی برای این‌کار را ندارند آنها تخمین می‌زنند که با این تغییرات چه سودی عاید‌شان می‌شود، اما هنوز هم روی هدف‌شان متمرکز نیستند. وقتی که در مرحله پیش از تفکر و تأمل هستید، معمولاً از پزشک‌تان، از دوستان، از خانواده و همسرتان این جمله را بارها و بارها می‌شنوید که «باید حتماً تغییر کنی» اما شما به طور جدی کاری را انجام نمی‌دهید؛ زیرا به نظرتان می‌رسد که کار بسیار سختی است وقتی که کسی راجع به آن با شما حرف می‌زند، مثلاً می‌گویید که باید سیگار کشیدن را ترک کنی، به هر نحوی که شده می‌خواهید او را خاموش و موضوع بحث را عوض می‌کنید. معمولا جهش از مرحله پیش از تفکر به مرحله تفکر با یک اتفاق بزرگ و اساسی در زندگی همراه است و تولد یک فرزند، مرگ کسی که عاشقش بودید و . . . و این اتفاق بزرگ به شما انگیزه می‌دهد با به تغییرات از زاویه‌ای دیگر نگاه کنید.
تفکر و تأمل
افراد در این مرحله در مورد تغییرات فکر می‌کنند اما هنوز هم نمی‌دانند که چگونه باید شروع کنند. آنها می‌گویند که در شش ماه آینده فلان رفتار را تغییر می‌دهند و نسبت به آن دید بازی دارند. آنها انگیزه‌های درونی برای تغییر رفتار را می‌شناسند و در مورد اطلاعات جدید بسته فکر نمی‌کنند. اطلاعات مورد نیازشان را جمع‌آوری می‌کنند، با انگیزه‌های اصلی‌شان ارتباط برقرار می‌کنند، نقطه نظرات جدید را بیان می‌کنند، از دیگران در مورد تجربیات‌شان سوال می‌کنند و آگاهی خود را افزایش می‌دهند. این فرایندهای مکاشفه‌ای می‌تواند به ایجاد تغییر کمک کند و قدمی اصلی برای حرکت به سمت جلو محسوب شود. هم هیجان زده‌اید از اینکه همه چیز چطور می‌شود و چه تغییراتی به وجود می‌آید و هم نگران هستید از اینکه چه موانعی ممکن است سد راه‌تان شود. vاگر به شدت نیاز به تغییر را احساس می‌کنید، اما هنوز هم دور خود حصار کشید‌ه‌اید؛ در مرحله تفکر هستید. وقتی که کسی راجع به موضوع مربوط به شما حرف می‌زند، گوش‌های‌تان را تیز می‌کنید. شما می‌خواهید اعتماد به نفس کافی به دست آورید تا تغییرات را جلوی چشمان خود تجسم کنید. و بیشتر درک کنید که تلاش برای تغییر چه ارزشی خواهد داشت. حرکت از مرحله تفکر به مرحله آمادگی یک جهش فوق‌العاده‌ای برای بهتر زندگی کردن است باید تلاش کنید که حمایت بیشتر اطرافیان خود را جلب و احساس اطمینان بیشتری کنید.
آمادگی
فرد در این مرحله خود را آماده می‌کند تا کاری انجام دهد. این مرحله، مرحله تصمیم‌گیری با اطمینان بیشتر است. شما برنامه‌ریزی می‌کنید و قدم‌های کوچک را برمی‌دارید، اما هنوز هم باید کارهایی انجام دهید تا به یک هدف معنادار برسید. مرحله آماده‌سازی یعنی مرحله ساختن اعتماد به نفس و اطمینان و مقابله با موانع و ضعیف کردن آنها. به شما خود را آماده می‌کنید. تا با تغییرات مختلف روبه‌رو شوید. یک روز خاص با برنامه تغییرتان را شروع می‌کنید و برای رسیدن به این تغییر دلخواه بهتر است که حتماً دوستان و نزدیکان شما را حمایت کنند لازم است که به امورتان کمی نظم بدهید. مثلا یک تقویم داشته باشید، تاریخ شروع تغییر را ثبت کنید و هر کار مهم دیگری که قرار است انجام دهید را در آن بنویسید.
شما در مرحله آماده‌سازی و به‌طور فعال در حال جمع‌آوری اطلاعات و حمایت دیگران هستید تا نخستین گام‌ها را بردارید و با انگیزه‌ترید تا مهارت‌های بیشتری را یاد بگیرید. سعی می‌کنید در برنامه‌ها و فعالیت‌هایی شرکت کنید که شما را به سمت جلو سوق می‌دهند.
حرکت از مرحله آماده‌سازی به مرحله عمل، یعنی حرکت شفاف و مشخص همیشه نخستین قدم مهم‌ترین قدم است.
نگهداشت و تداوم
افراد در این مرحله در حالت عمل می‌مانند و این اتفاق تا شش ماه ادامه دارد؛ یعنی اینکه به‌طور موفقیت‌آمیزی از آن عادت بد دوری و با موانع مقابله می‌کنند؛ موانعی که دوباره آنها را به سمت آن عادت بد سوق می‌دهد. با تمرین و تلاش آنها به اعتماد به نفش و اطمینان بیشتری می‌رسند و ظرفیت‌شان افزایش می‌یابد. رفتارهای جدید آنها کم‌کم یک بخش لاینفک از زندگی‌شان می‌شود و احتمال فروپاشی آنها و برگشتن به عادات ناسالم قبلی بسیار کمتر می‌شود.
در این مرحله، چیزهای زیاد می‌توانند آنها را تحریک کنند، مثل استرس، بحران‌ها، عدم همدردی و دلسوزی اطرافیان، خستگی، از دست دادن حمایت عاطفی و روحی اطرافیان. اتفاق‌های اصلی زندگی مثل تغییر شغل، شکست‌های عشقی، تغییر محل زندگی، تولد و مرگ در خانواده نیز از عوامل تحریک کننده فروپاشی رفتار جدید در فرد است. وقتی که به اندازه کافی مرحله عمل را پشت سر می‌گذارید، این سوال هنوز هم وجود دارد که آیا دوباره به گذشته برمی‌گردید یا نه؟ تنها اشتباه بزرگی که احتمال دارد از شما سر بزند این است که توانایی خود را برای تغییر کردن کنار بگذارید.
دست‌کم در شش ماه گذشته، به‌طور پیوسته و مداوم تلاش کرده‌اید تا به تغییر دلخواه‌تان برسید. حالا دیگر این تغییر بخش عادی زندگی‌تان شده است.
حرکت از مرحله نگهداشت به پایان با گسترش برخی مهارت‌ها صورت می‌گیرد. این مرحله معمولاً تا دو سال طول می‌کشد به زودی به جایی می‌رسد که قبلاً تصورش را هم نمی‌کردید.
مرحله پایان
افراد در مرحله نگهداشت رفتار سالم خود را تا دو سال نگه می‌دارند و بعد از آن وارد مرحله پایان می‌شوند. در این مرحله آن رفتار نامناسب کاملاً تغییر می‌کند. افراد در این مرحله تلاش می‌کنند به آرزوهای بزرگ‌تر خود برسند و اهداف‌شان را گسترده‌‌تر کنند و موفقیت بیشتری به دست آورند. گاه حتی با وجود ورود در این مرحله باز هم ممکن است فرد به مرحله قبل برگردد و باید احساس درست و واضحی از جایگاهی که هستید، داشته باشید. دو سال زمان کافی برای تغییر یک رفتار یا عادت است یعنی اینکه شما به اندازه کافی با رفتار جدید سازگار شده‌اید و یاد گرفته‌اید که چگونه با روش‌های جدید زندگی کنید. شما بزرگ‌ترین تصمیم زندگی‌تان را گرفته‌اید، یعنی آنقدر مهارت به دست آورده‌اید که تصمیم خود را عملی سازید و باید به خاطر موفقیت خود جشن بگیرید. گاه با افرادی برخورد می‌کنیم که انتخابی اشتباه می‌کنند، تصمیم نادرست می‌گیرند، واکنش‌های بدون فکر از خود بروز می‌دهند یا اینکه برای رسیدن به هدف‌شان هیچ تلاشی نمی‌کنند. این افراد آماده نیستند و نمی‌توانند به موفقیت برسند و به همین دلیل به زندگی ناسالم خود ادامه می‌دهند.
