وقتی جگر به درد می‌آید (۱)

دکترحمید محقق

هپاتیت به التهاب بافت کبدی به علل مختلف گفته می‌شود. هپاتیت‌های ویروسی یکی از پنج عامل عفونی مرگ زودرس انسان در سطح جهان هستند و هر سال حداقل یک میلیون از جمعیت جهان در اثر هپاتیت‌های ویروسی می‌میرند. بروز هپاتیت‌های ویروسی در ایران بسیار شایع‌تر از کشورهای غربی است.

یکی از علل شایع هپاتیت، ویروس هپاتیت B است. حدود 5% از مردم جهان مبتلا به هپاتیت B مزمن هستند. شیوع هپاتیت B در ایران بین 7/1-3 درصد است و بیشترین شیوع آن در کشورهای آسیای شرقی مشاهده می‌شود. در کشور ما حدود دو میلیون نفر ناقل هپاتیت B بوده و از این جمعیت 200-300 هزار نفر به بیمای کبدی مبتلا می‌باشند.

هپاتیت B مزمن اغلب بیماری خفیف و اکثراً بدون علامت است به نحوی که 50% بیماران بدون علایم مهم قبلی برای اولین بار با بیماری پیشرفته کبدی، آسیت، بزرگی طحال و خونریزی از واریس مری مراجعه می‌کنند و سابقه‌ای از یرقان قبلی و بیماری کبدی ندارند.

بیش از 45% افراد جوان و سالمی که به هپاتیت حاد B مبتلا می‌شوند به خصوص وقتی که بیماری شدید باشد، بهبود کامل می‌یابند و ویروس را از خون خود پاک می‌کنند. این افراد پاسخ ایمنی مناسب به عفونت با HBV داشته‌اند و سپس سیستم ایمنی، سلول‌های کبدی مبتلا به HBV را از بین می‌برد و ویروس دفع می‌شود.

روش‌های تشخیص بیماری

بیماران ممکن است با علایم خستگی، بی‌حالی، بزرگی طحال و یرقان مراجعه کنند، ولی در اغلب آنها تا مدتی طولانی پس از شروع بیماری علامتی ظاهر نمی‌شود و ممکن است به صورت اتفاقی، اختلال در آزمایش‌های کبد (افزایش آنزیم‌های کبدی) یا وجود یکی از مارکرهای ویروس HBV در سرولوژی به خصوص آنتی‌ژن سطحی ویروس هپاتیت B در هنگام اهدای خون توجه پزشک را به بیماری جلب نماید.

راه تشخیص این بیماری اندازه‌گیری آنتی ژن سطحی این ویروس یعنی (آنتی‌ژن سطحی ویروس هپاتیت B) است. اگر در فردی آزمایش HBS Ag مثبت شود، نشان می‌دهد که آلوده به ویروس هپاتیت B است، یعنی در بدن وی ویروس هپاتیت B وجود دارد. آنچه این آزمایش را نشان می‌دهد، حال عمومی بیمار، وضعیت کبد (اندازه آن و نتایج آزمایش‌های مخصوص کبد) و چند آزمایش دیگر در مورد فعالیت ویروس در بدن است.

در بسیاری از موارد به دنبال کشف یک مورد HBS Ag مثبت، سایر افراد خانواده آزمایش شده و موارد مثبت بدون علامت شناسایی می‌شوند.

علایم بالینی

هپاتیت ویروسی نوعی بیماری عفونی سیستمیک است که علایم بالینی و آزمایشگاهی آن به دلیل تخریب بافت کبد است. بیماری حاد هپاتیت B در 90 درصد موارد خود به خود بهبودی یافته و ویروس هپاتیت B نیز به صورت کامل از بدن دفع شده و خارج می‌شود. ولی در 10 درصد موارد ویروس در بدن باقی مانده و حالت ناقل هپاتیت ایجاد می‌شود.

البته احتمال مزمن شدن بیماری به سن فرد نیز بستگی دارد، به طوری که ابتلا در سنین نوزادی با احتمال بسیار زیاد مزمن شدن همراه است. بیماری حاد هپاتیت B در بسیاری از موارد، به خصوص در نوزادی، بدون علامت است.

در موارد علامت‌دار بیماری حاد، می‌توان علایم خستگی، بی‌اشتهایی، ضعف، تهوع، شکم درد، یرقان و تیره شدن رنگ ادرار را مشاهده کرد  و این بیماری در افراد بالغ شدید تر از از کودکان است. در موارد نادر، وقتی هپاتیت ویروسی شدید باشد و طی 2- 8 هفته پس از شروع بیماری باعث اغمای کبدی گردد، هپاتیت را نوع برق‌آسا یا Fulminant می‌نامند. مهم‌ترین و شایع‌ترین علت هپاتیت برق‌آسا در ایران، ویروس HBV است. مرگ‌ومیر هپاتیت برق‌آسا بیشتر از 80% است و تنها درمان آن پیوند کبد به صورت اورژانسی است.

برای خواندن بخش دوم- وقتی جگر به درد می‌آید- اینجا کلیک کنید.

برای خواندن بخش سوم- وقتی جگر به درد می‌آید- اینجا کلیک کنید.