دکتر سید مهدی میرغضنفری
احادیث
آغاز و پایان غذا با نمک
پیامبر اکرم (ص): هر کس غذای خود را با نمک آغاز کند و با نمک به پایان ببرد، از هفتاد و دو درد در امان می‌ماند.
حضرت علی (ع): غذای خود را با نمک آغاز کنید. اگر مردم آنچه را در نمک است می‌دانستند، آن را بر تریاق تجربه شده (داروهای مفید و پادزهر) برمی‌گزیدند.
در اصول کافی، احادیث ذکر شده از امام باقر(ع)، امام صادق(ع) و امام کاظم (ع) حاکی از این هستند که غذا را با نمک یا سرکه آغاز کنیم و به پایان ببریم. سفره‌ای که در آن نمک نباشد بی‌برکت است.
نکته
نمک ماده بسیار مفیدی است و فواید زیادی مثل ضد التهاب یا ضد میکروب بودن را دارد. چشیدن مختصری نمک قبل از غذا باعث آغشته شدن مخاط دهان و مری به نمک و ضدعفونی شدن مسیر عبور غذا، تحریک اشتها، ترشح کافی بزاق و مخاط، لزج شدن محل عبور غذا در مری و پایین رفتن راحت‌تر لقمه غذایی و تسهیل عملیات هضم میشود زیرا عملیات هضم هم به ترشح شیره‌‌های گوارشی و هم به میزان تحرک معده و روده‌‌ها مرتبط است.
چشیدن مقدار کمی نمک پس از غذا نیز باعث ضد عفونی کردن دهان و مری میشود به طوری که ذرات باقیمانده غذایی در خلل و فرج فضای دهان و مری نتوانند التهاب و عفونت‌های احتمالی بعدی را ایجاد کنند. مسلما افرادی که فشارخون بالا یا مزاج گرم دارند، نباید در مصرف نمک زیاده‌روی کنند، زیرا مزاج نمک گرم و خشک است.
سرکه هم مزاج سرد و خشک دارد و در برخی خواص مانند ضد عفونی کردن و اثر بر شیره‌‌های گوارشی، مشابه نمک است. بهتر است در مناطق گرمسیری بیشتر از سرکه ( سرکه طبیعی انگور یا سرکه سیب) و در مناطق سرد‌سیر و یا مزاج‌های سرد، بیشتر از نمک استفاده شود. بدیهی است که خود غذای مصرفی باید نمک بسیار کمی داشته باشد وگرنه اگر غذا پرنمک باشد و نمک اضافی در ابتدا و انتهای غذا نیز مصرف شود، به سلامت فرد لطمه خواهد زد.
آغاز کردن غذاها با سبکترین غذاها
امام رضا(ع): غذای خود را با سبکترین غذایی که بدنت را به اندازه عادتت و برحسب وطن، فعالیت و زمانه‌ات تغذیه می‌کند آغاز کن.
مکرر ذکر شد که موکد است در هر وعده از یک نوع غذا استفاده شود اما امروزه اغلب دیده میشود که چندین نوع غذا بر سر سفره‌ها گذاشته میشود و شخص نمی‌داند کدام غذا را اول بخورد. در این حدیث گفته شده از غذای سبک‌تر و لطیف‌تر که هضم آن راحت‌تر است (مانند آش، سوپ و سالاد) در ابتدا استفاده شود.
نکاتی که در این حدیث گفته شده عبارتند از: عادت شخص به برخی انواع خوردنی ها و نوشیدنی ها برای حفظ سلامتی مهم و محترم است، به اقلیم زندگی شخص باید توجه نمود (منطقه گرمسیری یا سردسیری) و غذا متناسب با آن باید تنظیم شود، میزان فعالیت شخص نیز مهم است (تغذیه شخص فعال و غیر فعال با هم متفاوت است)، به زمانه و فصول (زمستان یا تابستان) هم باید دقت شود. بنابراین غذاخوردن صحیح، نکات زیادی دارد.
خوردن غذای گرم پیش از سرد شدن
پیامبر اکرم(ص): گرمی غذا برکت دارد.
برکت یعنی مفید بودن غذا و اینکه از آن غذای خورده شده، مواد مفیدی به جا بماند و اثرش ماندگار باشد برای سلامتی.
خدمت امام صادق(ع) غذایی فرستادند. ایشان فرمودند پیش از آنکه سرد شود بخورید، چرا که این خوش‌تر است. در توضیح باید گفت غذاهای آماده شده با شعله (پخته، کباب شده و ...) را نگذارید سرد شوند، بلکه وقتی دمای آنها به حدی برسد که دهان را نسوزاند، باید مصرف شوند.
در این صورت برای هضم هم بهتر خواهد بود، زیرا وقتی غذا سرد میشود (به ویژه اگر موادی مانند گوشت داشته باشد)، کار معده و هضم آن سخت میشود و انسان دچار مشکل می‌گردد چون هضم نیاز به حرارت معده دارد.
در غذا فوت نکنید
حضرت علی(ع): نه در غذای خود بدمید و نه در نوشیدنی.
امروزه هم ثابت شده که گازهای خروجی از ریه، گازهای خوبی نیستند (CO2 و گازهای دفعی).
همچنین ممکن است شخص دچار بیماری ویروسی و یا میکروب خاصی باشد و یا ذره‌ای در دهانش باشد و با دمیدن وارد خوردنی و نوشیدنی شود. رویکرد دیگر این حدیث این است که خوردنی و نوشیدنی داغ را با فوت کردن، سرد نکنید و بخورید زیرا ظاهر آن خنک میشود ولی باطن آن هنوز داغ است و با ورود به بدن، بدن را می‌سوزاند. پس کلا چه از نظر اصول بهداشتی خود شخص و اطرافیان و چه از حیث رعایت ادب و اخلاق موکد است که رعایت شود.
پرهیز از خوردن غذای داغ
اسلام دین اعتدال است. نه باید گذاشت غذا و نوشیدنی های با ماهیت گرم، سرد و سپس خورده یا نوشیده شوند و نه باید خیلی داغ داغ غذا یا نوشیدنی را خورد و نوشید.
غذایی که داغ نیست، بلکه دمای آن متعادل شده است، گواراتر و پربرکت‌تر است.
در اصول کافی، از حضرت علی(ع) نقل شده است که غذای داغ را پس از کمی خنک شدن بخورید، چون خدا آتش را خوراک انسان نکرده است و ما از خوردن آتش نهی شده‌ایم و برکت در این است که خنک شود....
برای خواندن بخش دوم- آداب غذا خوردن در طب‌سنتی- اینجا کلیک کنید.
برای خواندن بخش سوم- آداب غذا خوردن در طب‌سنتی- اینجا کلیک کنید.
برای خواندن بخش چهارم- آداب غذا خوردن در طب‌سنتی- اینجا کلیک کنید.
برای خواندن بخش پنجم- آداب غذا خوردن در طب‌سنتی- اینجا کلیک کنید.