آمار تجارت خارجی 7ماهه کشور از سوی گمرک اعلام شد. تراز تجاری در بازه زمانی هفت‌ماهه منتهی به مهرماه امسال منفی‌تر شد که نشان‌دهنده عمیق‌تر شدن شکاف بین صادرات و واردات است. شکاف بیش از 3میلیارد دلاری صادرات و واردات، رکورد جدیدی را در تراز تجاری از ابتدای سال تا انتهای مهرماه ثبت کرده است. همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهد در نخستین‌ماه پاییز1401 نیز واردات از صادرات سبقت گرفت. در هفت‌ماهه سال‌جاری درخصوص کالاهای صادرشده از نظر ارزشی شاهد رشد بوده‌ایم، اما وزن این کالاها کاهش یافته‌است. این موضوع می‌تواند از دو منظر قابل‌بررسی باشد. نخست اینکه ممکن است کالاهای با ارزش‌افزوده بیشتر صادرشده باشد که با توجه به سبد تقریبا ثابت کالاهای صادراتی ایران، این موضوع بعید به‌نظر می‌رسد، اما سوی دیگر نیز به تورم جهانی بازمی‌گردد که همین موضوع می‌تواند در صادرات ارزشی کالاهای ایرانی تاثیرگذار باشد؛ در واقع افزایش ارزشی صادرات در این بازه زمانی متاثر از تورم جهانی است و کاهش وزنی، به‌معنای صادرات کالاهای کمتر است. واردات نیز از قاعده مستثنی نیست، بنابراین تورم جهانی سایه سنگین خود را بر تجارت خارجی ایران انداخته است. مقاصد و مبادی تجارت ایران در این گزارش نسبت به آمار نیمه نخست سال‌جاری تفاوتی ندارند و اقلام صادراتی و وارداتی کشور نیز تغییری نداشته‌‌‌‌‌‌اند؛ در واقع بخش قابل‌توجهی از تجارت ایران همچنان با همین تعداد معدود کشورها انجام می‌شود.
تجارت هفت‌ماهه ایران
آمار تجارت 7ماهه ایران در حالی منتشر شد که بر اساس آن حجم مبادلات تجاری کشور در 7ماه سال‌جاری 81میلیون و 30هزارتن و به ارزش 60میلیارد و 133میلیون دلار بوده است. در این مدت 61میلیون و 283هزارتن کالا به ارزش 28میلیارد و 406میلیون دلار صادرشده‌است که به لحاظ ارزش 6/ 5درصد افزایش و از حیث وزن 2/ 18درصد کاهش نسبت به مدت مشابه سال‌گذشته را نشان می‌دهد. آمار گمرک نشان می‌دهد در هفت‌ماهه سال1400، واردات ایران ارزشی معادل 27میلیارد و 700میلیون دلار داشته و صادراتی به ارزش 27میلیارد و 100میلیون دلار ثبت‌شده بود. این اعداد نشان می‌دهد تراز تجاری 600میلیون دلار منفی بوده است که حکایت از شکاف کمتری نسبت به هفت‌ماهه سال‌جاری دارد.
در هفت‌ماهه منتهی به مهرماه امسال، 19میلیون و 747هزارتن کالا به ارزش 31میلیارد و 727میلیون دلار وارد کشور شده که از نظر وزنی و ارزشی به ترتیب 7/ 15درصد کاهش و 4/ 14درصد افزایش داشته است.
اما تراز تجاری برای سومین دوره متوالی در سال‌جاری منفی است و به بیشترین میزان از زمان آغاز این روند رسیده است. بر اساس آمار گمرک تراز تجاری 7ماهه کشور 3میلیارد و 321میلیون دلار منفی و به نفع واردات است. روند منفی‌شدن تراز تجاری به مرور و از ابتدای سال‌آغاز شد. در سه‌ماهه نخست تراز تجاری مثبت بود، در آمار چهارماهه به صفر رسید و اکنون این سومین گزارش دوره‌ای تجارت خارجی است که تراز تجاری ایران در آن منفی اعلام می‌شود. بر اساس آمار گمرک تراز تجارت فروردین 875میلیون دلار مثبت بود، در آمار دو‌ماهه به مثبت 401میلیون دلار رسید و تراز تجاری 3ماهه مثبت 605میلیون دلار بود. سپس با صفر شدن فاصله صادرات و واردات در آمار چهارماهه، تراز در ادوار بعد رو به منفی‌شدن گذاشت و تراز پنج‌ماهه تجارت ایران منفی شد. این روند در آمار 6ماهه نیز ادامه یافت و تراز تجاری کشور به منفی یکمیلیارد و 39میلیون دلار رسید. اکنون آخرین آمار گمرک درباره تجارت 7ماهه نشان می‌دهد که این روند نزولی متوقف نشده و حتی رو به منفی‌تر شدن رفته است.
تجارت در ماه هفتم
ارزیابی‌های آمار تجارت خارجی گمرک در‌ماه هفتم بیانگر آن است که 4میلیارد و 155میلیون دلار صادرات در مهرماه انجام گرفته و واردات به رقم 5میلیارد و 697 میلیون دلار رسیده است. این آمار نشان می‌دهد که تراز تجاری ماهانه نیز به میزان یکمیلیارد و 541میلیون دلار منفی است. حجم تجارت در این ماه به 9میلیارد و 756میلیون دلار رسیده است. در مهرماه سال‌گذشته 15میلیون و 187هزارتن کالا به ارزش 5میلیارد و 268میلیون دلار به کشورهای مقصد صادرشده بود. این عدد در مهرماه سال99 معادل 19میلیون و 152هزارتن کالا به ارزش 4میلیارد و 865میلیون دلار بود. همچنین در مهرماه سال‌گذشته 4میلیون و 367هزارتن کالا به ارزش 4میلیارد و 618میلیون دلار به کشور وارد شد. این رقم در سال99 معادل 2میلیون و 665هزارتن به ارزش 3میلیارد و 112میلیون دلار ثبت شده‌است. تراز تجاری این‌ماه در سال‌گذشته 650میلیون دلار به نفع صادرات بود. در عین‌حال آمار مهرماه امسال نسبت به شهریور‌ماه نشان از افزایش صادرات دارد، به‌گونه‌ای که از 3میلیارد و 327میلیون دلار به 4میلیارد و 155میلیون دلار رسیده است، اما تراز مهرماه به سمت منفی‌‌‌‌‌‌تر‌شدن رفته است. واردات در شهریور‌ماه 4میلیارد و 366میلیون دلار بود. در ماه شهریور تراز تجاری منفی یکمیلیارد و 39میلیون دلار ثبت شده‌است. رشد ارزشی حجم تجارت ایران، از جمله افزایش 6/ 5درصدی سهم صادرات نیز با توجه به افزایش قیمت عمده اقلام صادراتی ایران که عمدتا مشتقات نفتی، گازی، پتروشیمی و میعانات هستند را نمی‌توان نشانه تغییر مثبت تعبیر کرد. سایر کالاهای صادراتی ایران نیز طبیعتا با افزایش تورم جهانی ارزش بالاتری یافته‌‌‌‌‌‌اند. کاهش 2/ 18درصدی وزن کالاهای صادراتی ایران و افت 7/ 15درصدی وزن واردات کشور به نسبت مدت مشابه نشانه ردپای تورم در تجارت خارجی کشور است. بر اساس آمار 7ماهه باز به چشم می‌رسد که بیش از 70درصد صادرات ایران به 5 کشور انجام می‌گیرد. خصوصیات شرکای عمده تجاری ایران نشان می‌دهد برخی از این کشورها به دلایل خاص خود از رعایت تحریم ایران هرچند در سطح محدود سر باز می‌زنند که می‌توان از هند و چین در این‌باره یاد کرد. عراق و ترکیه هم دارای معافیت‌هایی هستند و از سویی مرزهای گسترده با ایران دارند و تجارت با آنها بیشتر به دلیل همجواری است تا موفقیت در تجارت و مزیت صادراتی. هر چند شواهد نشان می‌دهد که بازارهای همسایه نیز در حال ازدست‌رفتن هستند.
مبادی و مقاصد تجارت
اقلام صادراتی ایران به روال معمول عمدتا مشتقات و فرآورده‌های نفتی هستند. بنا بر اعلام گمرک پروپان‌مایع‌شده، متانول، بوتان مایع‌شده، پلی‌اتیلن گرید فیلم، قیر نفت، گاز طبیعی مایع‌شده، اوره، سایر اوره، شمش از آهن و فولاد غیر‌ممزوج و سایر روغن‌های سبک و فرآورده‌ها به‌جز بنزین 10قلم اول کالاهای صادراتی در هفت‌ماهه بودند که 9/ 37درصد از وزن و 9/ 41درصد از ارزش کل صادرات کشور در این مدت را به خود اختصاص دادند. 5 کشور عمده مقصد صادرات کالاهای ایرانی کشورهای چین، عراق، امارات‌متحده عربی، ترکیه و هند بودهاند که به ترتیب 9میلیارد و 181میلیون دلار، 4میلیارد و 29میلیون دلار، 3میلیارد و 476میلیون دلار، 3میلیارد و 81میلیون دلار و یکمیلیارد و 98میلیون دلار به 5 کشور فوق‌الذکر اختصاص داشت. سید‌مرتضا عمادی، سخنگوی گمرک ضمن اعلام آمار تجارت خارجی کشور، گفته است: 3/ 70درصد از وزن و 4/ 73درصد از ارزش کل کالاهای صادراتی به 5 کشور فوق اختصاص داشته است. عمادی درباره اقلام عمده وارداتی در 7ماهه امسال نیز افزود: اقلام عمده کالاهای وارداتی در این مدت شامل ذرت دامی، برنج، گندم، دانه سویا، گوشی تلفن‌همراه، روغن دانه آفتاب‌گردان و گلرنگ، تراکتورهای جاده‌ای، سایر تلفن‌های هوشمند و شکر تصفیه‌نشده بوده است. به گفته سخنگوی گمرک ایران 5 کشور عمده مبدا کالاهای وارداتی به ایران شامل کشورهای امارات‌متحده عربی، چین، ترکیه، هند و آلمان بودهاند. عمادی اظهار کرد: در این مدت 9میلیارد و 435میلیون دلار کالا از امارات‌متحده‌عربی، 8میلیارد و 284میلیون دلار از چین، 3میلیارد و 218میلیون دلار از ترکیه، یکمیلیارد و 695میلیون دلار از هند و 991میلیون دلار از آلمان وارد کشور شد. همچنین 3/ 62درصد از وزن و 4/ 74درصد از ارزش کل واردات مربوط به واردات از این 5کشور بوده است.
