حجت‌الاسلام والمسلمین رحمان عشریه، فارغ‌التحصیل مرکز تخصصی تفسیر حوزه علمیه و رئیس دانشگاه علوم قرآنی خرم آباد در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) به تالیف پایان‌نامه «بررسی همه جانبه حقیقت هدایت و اقسام آن در قرآن» اشاره کرد و گفت: این پایان نامه در 180 صفحه و با کمک حجت‌الاسلام والمسلمین قدسی به عنوان استاد راهنما و حجت‌الاسلام والمسلمین حیدری فر به عنوان استاد مشاور تالیف شده است.
وی ادامه داد: در این پایان‌نامه به موضوعاتی مانند مفهوم هدایت و اینکه هدایت به چه چیزی تعلق می‌گیرد و تفاوت آن با هدی و اهتداء پرداخته شده است. همچنین مقوله «صراط» و تفاوت آن با منهج، طریق و شرعه و نجد و ... بررسی شده است.
صراط مقوله محوری در هدایت
وی اظهار کرد: یکی از موضوعات محوری در بیان مفهوم هدایت، مقوله «صراط» است از این رو این واژه در دو شکل سلبی و ایجابی و اثباتی مورد بررسی قرار گرفته است. به عنوان نمونه صراط مستقیم در شکل اثباتی خود به عنوان کوتاه‌ترین راه و نزدیک‌ترین طریق برای حصول به مقصد است و راهی است که ایمن از شیطان است ودر آن وحدت رهرو و راهبر وجود دارد.
عشریه ادامه داد: صراط در مفهوم سلبی آن نیز بررسی شده و در این مسیر، صراط مستقیم راهی است که با اختلاف و دوگانگی و انحراف همسازی و همخوانی ندارد، ضمن اینکه رابطه سبیل و صراط و کاربردهای هر دو مورد تحقیق قرار گرفته است.
رئیس دانشگاه علوم قرآنی خرم‌آباد با توجه به عنوان پایان نامه که بررسی اقسام هدایت است، تصریح کرد: رشد یکی دیگر از مفاهیم کلیدی در هدایت است و شامل رشد فردی، ذهنی و شخصیتی و فکری و ... می‌شود و رشدی منجر به هدایت انسان است که جامع‌نگر باشد، منجر به خردورزی انسان شود و با براهین و دلیل توام باشد.
وی افزود: ارتباط بین هدایت و ایمان از دیگر مقولاتی است که در این پایان نامه بررسی شده که با یکدیگر ارتباط بنیادین و اساسی دارند و از این رو برابری هدایت و ایمان و یکسانی ایمان و هدایت بررسی شده است.
عشریه با بیان این سؤال که هدایت از دیدگاه مفسران چیست گفت: یکی از سؤالات مطرح شده این است که هدایت دلالت است یا ارایه طریق که برخی هدایت را به معنای ارشاد گرفته اما برخی دیگر معتقدند که ایصال الی المطلوب است و ارشاد و نشان دادن طریق تنها نیست.
وی ادامه داد: فخررازی و شهید مصطفی خمینی(ره) آن را ارایه طریق دانسته اما زمخشری ایصال الی المطلوب می‌داند و برخی نیز آن را عام دانسته و گفته‌اند که هر دو را شامل می‌شود که کسانی مانند علامه طباطبایی، طبرسی، ملاصدرا، راغب اصفهانی و علامه جوادی آملی در زمره این گروه هستند.
انواع هدایت
این محقق حوزوی هدایت را بالذات و بالعرض دانست و گفت: هدایت به ذات هدایت بی‌واسطه است، مانند هدایت اهل بیت(ع) که مردم نیز از طریق هدایت آن به هدایت می‌رسند، اما هدایت عرضی هدایت با واسطه است، مانند هدایت عقلانی و ارسال رسل که البته هدایت شدن خود رسل ذاتی است، همان طور که هدایت ائمه(ع) ذاتی است.
وی نوع دیگر هدایت را عام، تکوینی و تشریعی برشمرد و تصریح کرد: تشریع هدایت از طریق وضع قوانین صورت می‌گیرد اما در تکوین، خداوند تکوینا هدایت را بر عهده دارد.
وی نگریستن و تفکر در آیات آفاقی و انفسی و تدبر در صنع الهی و عالم خلقت را ابزارهای لازم برای هدایت برشمرد و تاکید کرد: تاکید قرآن بر تفکر در این امور و اولی الالباب خواندن افرادی که در خلقت آسمان و زمین تفکر می‌کنند به علت اهمیت مقوله هدایت به عنوان والاترین هدف خلقت آفرینش است همان طور که خداوند فرموده است که من جن و انس را جز برای عبادتم خلق نکرده‌ام.
مصادیق هدایت
عشریه تبعیت از پیامبر(ص) و ائمه اطهار(ع) را مهم‌ترین مصادیق هدایت دانست و تاکید کرد: در این پایان نامه و براساس آیات متعدد قرآن تنها راه رسیدن به هدایت، تبعیت از دستورات پیامبر(ص) و ائمه(ع) عنوان شده است.
یادآور می‌شود پایان‌نامه یادشده از سوی حجت‌الاسلام والمسلمین رحمان عشریه در سال 92 در مرکز تخصصی تفسیر حوزه علمیه در سطح چهار دفاع شده است.
