پولیپ های بینی

شایع ترین توده های حفرات بینی پولیپ های التهابی بینی است که در اثر تجمع مایعات بافت همبندی و بیرون زدگی مخاط سینوسی به درون حفره بینی، تظاهر می کند، علت اصلی ایجاد پولیپ ها در اغلب موارد هنوز ناشناخته باقی مانده است. در ابتدا پولیپ کوچک است و با افزایش ورم زیر مخاطی بزرگ تر می شود تا به صورتیک توده ی صاف و رنگ پریده درآید. پولیپ ها توده هایی پایه دار، متحرک و اغلب قابل حرکت دادن هستند . در لمس معمولا دردناک نیستند و به راحتی قابل حرکت دادن هستند. در مقابل، شاخک های بینی قابل حرکت نیستند و موقع دستکاری حساسیت زیادی دارند.
پولیپ ها معمولا زرد کم رنگ یا خاکستری - آبی هستند، ولی ممکن است به علت التهاب قرمز باشند . اکثر پولیپ ها در زیر شاخک میانی دیده می شوند، زیرا منشأ آنها از سینوس های اتموئید قدامی واقع در کنار داخلی چشم است. گاهی پولیپ های بسیار بزرگی با منشا سینوس فکی می توانند کل حفره بینی را پر کنند و از سوراخ پشتی بینی به طرف گلو گسترش یابند. (پولیپ های آنتروکوانال) .
خارج کردن کامل پولیپ ها مستلزم پاک سازی سینوس های منشاء آنها به ویژه سینوس های کنار چشم است . از این رو یک جراحی اندوسکوپیک سینوس، همان گونه که در درمان سینوزیت مزمن به کار می رود ، روش جراحی استاندارد در درمان پولیپ های بینی نیز محسوب می شود. اگر پاک سازی سینوس ها به طور موثر انجام نگیرد و یا عوامل تشدید کننده ی پولیپ ها (آلرژی، عفونت و التهاب) مهار نشده باشد، احتمال عود پولیپ ها افزایش می یابد. پولیپ های درمان نشده که به مدت طولانی باقی باشند موجب پهن شدن ریشه بینی می گردند .
یک سوم افراد دارای پولیپ های بینی به آسم مبتلا می شوند و یک سوم افراد آسمی دارای پولیپ هستند . شخص مبتلا به پولیپ ممکن است ظرف مدت 5 سال دچار آسم شود. بعضی از پولیپ ها با آسم و حساسیت به آسپرین همراه هستند. بیماران مبتلا به این ترکیب آینده ی بدتری از نظر بهبودی دارند . گاهی نیز پولیپ های بینی در زمینه ی واکنش های حساسیتی نسبت به قارچ ها ایجاد می شوند . در این حالت علاوه بر جراحی، استفاده از داروهای کورتونی در متوقف کردن روندهای حساسیتی نسبت به عوامل حساسیت زای قارچی، مؤثر است.
در کودکانی که دچار پولیپ های بینی هستند، باید از نظر سیستم دفاعی بدن نیز بررسی شوند .

علل مطرح شده ی ایجاد بیماری

1- آلرژی: آلرژی علت ایجاد پولیپ نیست ولی در صورت وجود پولیپ، آلرژی باعث تشدید پولیپ خواهد شد.
2- عوامل میکروبی عامل ایجاد پولیپ نیست.
3- تماس مخاطی:
تماس طولانی مدت مخاط های بینی به علت تداوم التهاب نواحی گذرگاهی سینوس ها موجب تبدیل مخاط ملتهب به مخاط پولیپ دار می شود . شاید علت ایجاد حدود 50درصد موارد پولیپ های بینی به این ترتیب توجیه شود و در درمان هم از این اصل استفاده شود.
4- اختلال عملکرد مژک های مخاطی:
شایع ترین محل تشکیل پولیپ ها قسمت میانی بینی درست در ناحیه ی گذرگاه های سینوسی است . بنابراین در صورت تشکیل پولیپ ممکن است تعداد زیادی از سینوس ها با هم مبتلا شوند .
در بسیاری از موارد ممکن است پولیپ با شاخک های بینی بیش از حد بزرگ شده اشتباه گرفته شود. پولیپ با شاخک بزرگ شده فرق دارد و درمان آنها نیز متفاوت است. ویژگی های زیر پولیپ را از شاخک بینی متمایز می سازد:
1- سطح براق و درخشنده 2- رنگ خاکستری رنگ پریده 3- کاملا قابل حرکت و پایک دار است. 4- به دستکاری حساس نیست. 5- خونریزی نمی کند. 6- ادم گوده گذار دارد.

درمان

در اشکال خفیف ممکن است درصدی از بیماران با استروئید موضعی درمان شوند ولی درمان اصلی در اکثر بیماران با جراحی اندوسکوپیک عملکردی سینوس آغاز می شود. تمام سینوس ها باید به این روش درمان شوند زیرا منشا پولیپ از خود سینوس ها است . در صورت پیگیری دقیق پس از عمل و انجام جراحی توسط جراح مجرب ، 90درصد بیماران برای مدت طولانی از علائم آزار دهنده و پولیپ های بینی نجات می یابند. در جراحی اندوسکوپیک عملکردی سینوس تمام بافت های سالم بینی دست نخورده باقی می ماند و فقط راه سینوس ها باز و تهویه ی طبیعی برقرار می شود. عصب بینایی با سینوس اسفنوئید مجاورت دارد و باید هنگام عمل مورد توجه بسیار قرار گیرد. اختلافات آناتومیک بی شمار سینوس ها و دشواری های زیاد این جراحی ایجاب می کند که جراحانی که این نوع عمل را انجام می دهند از تبحر، دانش کافی برخوردار باشند تا احتمال عوارض ناگواری چون صدمه ی مغزی و عصب بینایی به حداقل ممکن برسد. عمل جراحی اندوسکوپیک عملکردی سینوس برای پولیپ های وسیع ممکن است تا چند ساعت به طول انجامد و از ظرافت و حساسیت زیادی برخوردار است .
توجه به نکات زیر در پیشگیری از خود پولیپ پس از خاتمه ی جراحی اندوسکوپیک سینوس موثر است:
1. رفع عفونت ها و عوامل حساسیتی قبل از عمل
2. کامل بودن جراحی و پاک سازی تمام سینوس های منشا پولیپ
3. حفظ کامل مخاط های سالم در حین جراحی
4. پیگیری دقیق پس از جراحی به کمک اندوسکوپی های تشخیصی مکرر که در کلینیک انجام می شود. حتی در بهترین شرایط، کنترل با اندوسکوپ پس از عمل، هر سه ماه یکبار توصیه می شود.
5. استراتژی درمانی این بیماران مبتنی بر تشخیص زود هنگام احتمال عود از طریق اندوسکوپی های تشخیصی است تا از این راه پیش از اینکه پولیپ ها به مرحله ای برسند که محتاج جراحی اندوسکوپ دوباره شوند، با مداخلات غیر جراحی کنترل شوند.
6. شستشوی مکرر با سرم های نمکی مهمترین نکته ای است که بیماران باید پس از جراحی به آن توجه کنند. این شستشوها موجب کمک به عملکرد سینوس ها پس از جراحی می شود. سینوس ها معمولا در بیماران مبتلا به سینوزیت مزمن و پولیپ های بینی، عملکرد طبیعی خود را از دست می دهند . در صورتی که جراحی به نحو مطلوب و با تبحر کامل در باز کردن تمام سینوس ها انجام شده باشد، مدت زمان طولانی لازم است تا این سینوس ها عملکرد طبیعی خود که خارج کردن ترشحات با حرکات مژک های سلول های لایه ی سطحی سینوس است به دست آورند. این زمان یک دوره ی بحرانی و حساس به حساب می آید چرا که تجمع ترشحات در داخل سینوس و خارج نشدن آن موجب پیدایش محیط مناسبی برای رشد و نمو باکتری ها و مرطوب کردن ترشحات داخل بینی با استفاده از بخور ساده موجب روان تر شدن خروج ترشحات سینوس ها و در نتیجه از بین رفتن تجمعات باکتریایی می شود.
7. اسپری های بینی از داروهای رایج مورد استفاده در دوران پس از جراحی هستند . میزان و مدت تجویز براساس اندوسکوپی های پس از عمل تعیین می گردد.
8. بیماران مبتلا به پولیپ های منتشر بینی و یا سینوزیت مزمن باید توجه داشته باشند که جراحی اندوسکوپیک سینوس تنها یک مرحله از درمان آنها به شمار می رود و قسمت اصلی درمان در گروی پیگیری دائمی براساس معاینات دوره ای اندوسکوپیک است.
منبع: ماهنامه ی تخصصی دنیای سلامت
/خ