با میوه از سرطان فرار کنید

آنتی اکسیدان ها ترکیباتی هستند که خطر ابتلا به انواع سرطان و بیماری های مختلف را کاهش می دهند. این ترکیبات در برخی میوه ها فراوان ترند. حتماً نام آنتی اکسیدان ها را بارها و بارها در برنامه های تلویزیون شنیده اید. اغلب در اخبار می شنوید که این ترکیبات از بروز سرطان ها جلوگیری کرده و در میوه ها و سبزی های تازه یافت می شود. اما راز این ترکیبات در چیست؟ واقعاً این مواد چگونه در بدن مانع بروز سرطان می شوند و آیا خواص دیگری هم دارند؟

تعریف علمی
 

از نظر علم تغذیه، آنتی اکسیدان ها ترکیباتی هستند که مانع فعالیت رادیکال های آزاد شده و از اکسیداسیون آنها جلوگیری می کنند و با غیرفعال کردن آنها سلول های بدن را از اثرات مخرب این ترکیبات مصون نگاه می دارند.
اما رادیکال های آزاد چه جور موجوداتی هستند؟ رادیکال های آزاد مانند عفونت های باکتریایی هستند که گلبول های سفید در اطراف شان تجمع می یابند تا آنها را منهدم کنند. آنتی اکسیدان ها هم دور رادیکال های آزاد تجمع یافته و آنها را از میان برده یا غیرفعال می کنند. البته رادیکال های آزاد را نمی شود دقیقاً مشابه میکروب دانست چرا که بدن خود آنها را تولید می کند، اما در شرایطی که این ترکیبات بیش از اندازه افزایش یابند می توانند مضر باشند. آنتی اکسیدان ها چند گروه را شامل می شوند که عبارتند از: ویتامین C، ویتامین E، کاروتنوییدها، یوبی کینون ها و بیوفلاونوییدها.

شناسنامه آنتی اکسیدان ها
 

مهمترین آنتی اکسیدان ها شامل ویتامین C ، E و کاروتنوییدها هستند. اما ترکیبات دیگری نیز وجود دارند که خاصیت آنتی اکسیدانی به آنها نسبت داده می شود که برخی از آنها جزو آنزیم هایی هستند که در فعالیت های متابولیکی دخالت دارند و برخی جزو مواد معدنی و ویتامین های مورد نیاز بدن هستند که عبارتند از: سلنیوم، آهن، روی، منگنز، مس، گلوتاتیون ردوکتاز، گلوتاتیون پراکسیدازها، کاتالاز و سوپر اکسید دیسموتازها. با وجود فراوانی بسیار در انواع ترکیبات که خاصیت آنتی اکسیدانی دارند تنها ویتامین E ، C و کاروتنوییدها در تقسیم بندی آنتی اکسیدان های درجه یک جا می گیرند. ویتامین C جزو ویتامین های محلول در آب است که باید از طریق غذا دریافت شود. این ماده مغذی با غیرفعال کردن رادیکال های آزادی که در آب محلول هستند، به طور اختصاصی از اثرات مخرب آنها جلوگیری می نماید.
ویتامین E نیز به دو شکل آلفا توکوفرول و گاما توکوفرول وجود دارد که به ترتیب مانع پراکسید شدن لیپیدها خصوصاً چربی های اشباع نشده با چند پیوند دو گانه ( PUFA) می شود و تا حدودی از اکسیداسیون LDL یا کلسترول بد در بدن جلوگیری می نماید. کاروتنوییدها همه جزو آنتی اکسیدان های بسیار قوی تلقی می شوند و وجودشان برای سلول ها بسیار ارزشمند است، از اکسید شدن لیپیدها در مراحل اولیه جلوگیری کرده و سطح چربی خون را پایین نگه می دارند و از صدمات آلاینده های محیطی خصوصاً دود سیگار جلوگیری می کنند. از جمله ترکیباتی که جزو خانواده کاروتنوییدها محسوب می شوند، می توان آلفا و بتا کاروتن، لیکوپن، کریپتو گزانتین، زی گزانتین و لوتئین را نام برد. مطالعات اخیر نشان داده اند که ترکیباتی به نام بیوفلاونوییدها نیز خاصیت آنتی اکسیدانی دارند. این ترکیبات از شکنندگی عروق جلوگیری کرده و همه فعالیت های ویتامین C را تشدید می کنند. متخصصین علم تغذیه اعلام کرده اند که دریافت این ترکیبات از طریق رژیم غذایی موجب کاهش خطر بیماری های قلبی- عروقی و سرطان می شود. بیوفلاونوئیدها در گیاهان فراوانی وجود دارند و به بیش از 800 نوع مختلف تقسیم می شوند. کورستین، روتین و هسپریدین نیز جزو مهمترین این ترکیبات بوده و در گیاهانی وجود دارند که رنگدانه های آنها غیر کاروتنوییدی بوده و دارای رنگ قرمز، آبی و زرد هستند.
یوبیکینون ها نیز از ترکیباتی با خاصیت آنتی اکسیدانی هستند که به تازگی دانشمندان از ویژگی های منحصر به فرد آنها آگاهی یافته اند. در بین این خانواده، کو آنزیم Q10 نیز جای دارد. این ترکیب در بدن با استفاده از پیش سازهایی تهیه شده و مانند یک آنتی اکسیدان محلول در چربی نظیر ویتامین E عمل می کند. به طور کلی این ترکیبات در بهبود بیماری های قلبی مفید است به خصوص در نارسایی احتقانی قلب و کاردیومیوپاتی. کو آنزیم Q10 در مواد غذایی نظیر لوبیای سویا، انواع ماهی ها خصوصاً ساردین، جوانه گندم، لوبیا سبز، سیر، کلم و اسفناج وجود دارد.

دامنه فعالیت آنتی اکسیدان ها
 

محققین، مواد و ترکیبات زیادی را جزو منابع رادیکال های آزاد می دانند. آنها آلودگی هوا، سیگار، اشعه، ترکیبات شیمیایی و حلال های صنعتی، داروها و مواد مخدر، باقیمانده حشره کش ها و آفت زداها در مواد غذایی و افزودنی های غذایی نظیر نگهدارنده ها و رنگ ها( در حد غیرمجاز) را تولید کننده رادیکال های آزاد در بدن قلمداد می کنند و عوارض بسیاری نظیر بروز سرطان، بیماری های قلبی، آب مروارید، آلرژی و حساسیت بیش از اندازه، استئو آرتریت، MS، پارکینسون و ... را به حضور هرچه بیشتر آنها در بدن مربوط می دانند. به طور کلی رادیکال های آزاد عامل بروز سه دسته بیماری هستند؛ بیماری های چشمی، قلبی- عروقی و سرطان.
مطالعات نشان داده اند که دریافت لیکوپن از طریق مصرف مداوم گوجه فرنگی در مردان مانع بروز سرطان پروستات می شود. این ترکیب در دسته کاروتنوییدهاست و در گوجه فرنگی به وفور وجود دارد.
منبع: کوچه ما، شماره 9.
/ج