در آغاز سال نو با جوانه زدن شاخه های گیاهان و ظهور شکوفه ها و گل های باطراوت و جوان شدن مجدد طبیعت ، به همراه نغمه سرایی پرندگان و لانه کردن آنان بر روی شاخه های رنگارنگ درختان ، شور و شوق جدیدی در دل ها لانه می کند و شعف و شادمانی به جای خستگی و افسردگی ناشی از سردی و تاری هوا در دل ها جوانه می زند . در دل حیات وحش طبیعت ، حیواناتی که رنج گرسنگی طولانی و با خواب زمستانی آنان را لاغر کرده ، فرارسیدن فصل نعمت و فراوانی و گرما و سبزی را به شادمانی نظاره می کنند . برخی از درختان سر از خواب زمستانی بر نمی دارند ؛ زیرا تحمل سرما و یخ زدگی را نداشته اند . شاخه های بسیاری در زیر برف سنگین شکسته و حیوانات مختلفی در اثر گرسنگی و سرما جان خود را از دست داده اند .
اجداد ما نیز ناچار به زندگی در طبیعت و کنار آمدن با فراز و نشیب های آن بودند . سرما و گرسنگی کسانی را که طاقت کمی داشتند ، به دیار باقی گسیل می داشت و کسانی که آمدن بهار را نظاره گر می شدند ، می دانستند که خداوند عمری دوباره به آنان داده و از ته قلب شکرگزاری می کردند ، اما امروز به لطف پیشرفت علوم و تکنولوژی و به یمن دانش بشری ، غذای فراوانی با بهره گیری از آخرین تکنیک های کشاورزی تهیه و در انبارهای مناسب و سردخانه ها برای مدت طولانی نگهداری می شود .مردم در خانه های گرم خود زمستان دلپذیری را می گذرانند و غذای فراوانی میل می کنند . به یمن زندگی ماشینی ، نیازی به فعالیت جسمی نیست و از طبقات منزل ، خود را با آسانسور به پارکینگ می رسانند و با اتومبیل به سمت محل کار حرکت می کنند تا در آنجا پشت میزی در فضای گرم شده از برکت سوخت های فسیلی بنشینند و فعالیتی کم تحرک را به انجام برسانند . کودکان نیز در ساختمان های لانه زنبوری از ابتدای عمر سکوت و بی تحرکی را فرا می گیرند و کامپیوتر و تلویزیون تمام چشم و گوش و دلشان را اندود می سازد . این بی تحرکی به همراه خوردن غذاهای آماده و پر روغن ،همچون سمی مهلک اعماق جان مردم را مورد تهاجم قرار می دهد و ثمره آن به صورت چربی فراوان در بدن و به ویژه در اطراف شکم ، کبد چرب ، تنگی نفس و درد کمر و زانو و ... تظاهر پیدا می کند .
در تعطیلات سال نو ، این وضعیت تغییرات دهشتناک تری پیدا می کند . رسوم و سنت های تاریخی مردم به آنان یادآوری می کند که مهمانی رفتن و مهمان داشتن و با همدیگر غذا خوردن نیکو و پسندیده است . البته به یاد داشته باشیم که آنچه مردم در زمان های قدیم داشتند و در این ایام با هم می خورند ، اندک بود و این فصل ،شروع کار و فعالیت جدی بدنی را نوید می داد . مسلماً ایرانیان باستان پیتزا و به همراه آن سیب زمینی سرخکرده ،سس مایونز ،سس خردل و نوشابه گازدار و همبرگر سرخکرده نمی خوردند و به یکدیگر تعارف نمی کردند . آنچه در ابتدای فصل بهار توسط طبیعت در اختیار انسان قرار می گرفت ، اندک غذای سالم و خوش گواری بود که اجداد ما لذت خوردن آن را در کنار یکدیگر افزون می کردند و از غذای خود به کسانی که به آن غذا دسترسی نداشتند نیز هدیه می کردند .
مدت زیادی از زمانی که یخچال ، تلویزیون ، اجاق گاز ، لباسشویی ، کامپیوتر و اعوان و انصارشان در خانه های مردم حضور نداشتند ، نگذشته است . همان زمان هایی که در طول سال یک خانواده فقط یکی دو بار گوسفندی را قربانی می کرد و از ده قسمت گوشت آن فقط یک قسمت را برای خود می گذاشت و بقیه را با لذت و خوشحالی به اطرافیان و همسایگان هدیه می کرد . آن دوران مردم در کل سال فقط چند بار چلو می خوردند و مقدار کشمش و نخودچی و گردوی اندکی را که داشتند ، در مهمانی های سال نو با هم نوش جان می کردند .
امروز ما از روح «نوروز » دور شده ایم و حتی این ایام برای برخی افراد نماد عذاب و رنج است . بیشتر افراد از مدت ها قبل از آغاز سال نو به خرید و انبار کردن میوه ، آجیل ، شیرینی ،گوشت ، مرغ ، ماهی ، حبوبات و دیگر مواد غذایی مشابه مشغولند . تمام فعالیت های مربوط به این خرید و آماده سازی علاوه بر تحمل هزینه های سنگین بر خانوار ، پیام بد غذایی ،پرخوری و نامناسب خوری را نیز در گوش ها نجوا می کند . خرید زود هنگام میوه ها ممکن است به ایجاد ضایعات در آنها قبل از مصرفشان در روزهای سال نو منجر شود . نگهداری شیرینی در یخچال برای زمان طولانی نیز علاوه بر تغییر طعم و ظاهر و کیفیت ، به رشد قارچ ها و عوامل میکروبی در آنها کمک می کند . خرید آجیل شب عید خود گرفتاری عدیده ای است . آجیل ها از جمله موادی هستند که آمادگی شدیدی برای رشد قارچ مولد سم دارند و اغلب بدون اینکه ظاهر خرابی نیز داشته باشند ، به سم خطرناک آفلاتوکسین آغشته اند . خرید آجیل از فروشگاه های غیر معتبر و یا دستفروشان احتمال خطر را چندین برابر بالا می برد . به علاوه این همه شوق برای خرید و نگهداری مقدار فراوانی مواد غذایی ، البسه ، کفش ، وسایل تزیینی و غیره هر ساله منجر به افزایش قیمت کلیه اجناس در روزهای آغازین سال نیز می شود . برای احتراز از ضایع شدن مواد خوراکی خریداری شده و همچنین بنابر سنت « تعارف کردن » در بین ایرانیان ، مهمانان و میزبانان در روزهای اولیه سال نو فراوان می خورند و می نوشند و در محلی می نشینند و صحبت می کنند که مجموع تمام این اتفاقات نیز به بروز سوء تغذیه شدید در بین افراد خانواده ها منجر می شود . از یک طرف بدخوابی و به دنبال آن دیر صبحانه خوردن و عدم مصرف لبنیات و سبزیجات کافی ، و از طرف دیگر پرخوری و مصرف فراوان غذاهای چرب ، شور و شیرین به همراه آجیل و میوه به بدغذایی مفرط منجر می شود . حال سؤال اساسی این است که آیا می خواهیم نوروز امسال را به روال سابق پذیرا شویم ؟ در این شماره از مجله مطالب بسیار ارزشمندی در باب روش های انتخاب و طبخ غذای سالم و کم کالری ، مصرف کمتر نمک ، شکر و روغن در روزهای اولیه سال نو توسط همکاران ارجمند ارائه شده ، ولی تا برنامه ریزی دقیق و اساسی برای خرید ، نگهداری و مصرف اصولی مواد غذایی به همراه فعایت مناسب بدنی و خواب کافی و به موقع توسط خانواده های گرامی انجام نشود ، تغییر واقعی اتفاق نخواهد افتاد . این برنامه ریزی نه تنها برای روزهای آغازین سال ، بلکه برای تمام سال می تواند انجام شود . به این ترتیب افراد خانواده از قبل خواهند دانست که چه ساعتی از شب می خوابند ، چه ساعتی بیدار می شوند ، چه زمانی و به چه صورتی فعالیت بدنی خواهند داشت و زمان های صرف غذا و غذاهای مناسبی که میل خواهند کرد ، کدامند ، لذا پیشنهاد می شود ضمن مطالعه مطالبی که سال های پیش و امسال به مناسبت عید نوروز در مجله دنیای تغذیه چاپ شده ، با عزمی استوار نسبت به این برنامه ریزی اقدام فرمایید . جدول ارائه شده در زیر پیشنهاداتی را در امر جابجایی برخی از مواد غذایی با یکدیگر به منظور بهبود غذای مصرفی ارائه نموده است .
امید که سال جدید توأم با موفقیت و سرشار از خوشی ، همراه با تغذیه مناسب و متعادل برای شما و عزیزانتان باشد .
منبع:دنیای تغذیه ش94