«دریاچه ماهی» برگ برنده ادای دین جشنواره به شهدای دفاع مقدس

سرویس فرهنگ و هنر مشرق- «دریاچه ماهی» اولین تجربه بلند سینمایی مریم دوستی بود که در اولین گام خود در عرصه فیلمسازی به حوزه "سینمای جنگ" وارد شد. اساسی‌ترین نکته سینمای دفاع مقدس، هویتی است که با ظهور فیلمسازان مستعد مانند نرگس آبیار با «شیار 143»، منیره قیدی با «ویلایی‌ها» و مریم دوستی با «دریاچه ماهی» و ... احراز شده است.

«دریاچه ماهی» با مضمون دفاع مقدس روایتی متفاوت و تا حدی خاص از شهدای بر جای مانده عملیات "کانال ماهی" داشت. کارگردان در این فیلم با روایت دو فضا، نگاهی بسیار گذرا از جنگ داشته و بیشتر به وقایع و اتفاقات پس از جنگ پرداخت. مریم دوستی در این فیلم سعی کرد داستان چند خانواده را روایت کند که در نقطه مشترکی بنام «دریاچه ماهی» به یکدیگر می‌رسند. در واقع می توان گفت مریم دوستی با ساخت اولین فیلم سینمایی خود تلاش داشته تا تجلیلی از شهدای جاویدالاثر دوران دفاع مقدس داشته باشد.فیلم سینمایی «دریاچه ماهی» را می‌توانیم از معدود گونه‌های سینمایی ارزشی دفاع مقدس بدانیم که مولفه‌هایش تا حدودی با تعریف و اثر مولف منطبق است. کارگردان این فیلم در آغاز، نمایش درجه‌ای از کمالات فردی در بازی‌های کودکانه را نمایش می‌دهد و در ادامه با پرتاب مخاطب به دوران جنگ و چگونگی برملا شدن عملیات کانال دریاچه ماهی به سرعت به عصر امروز می‌رود و تماشاگر را در چند گره داستانی گرفتار می‌کند.شاید ارزشمندترین نکته ای که بتوانیم درباره فیلم سینمایی «دریاچه ماهی» بر زبان آوریم، همین نگاه ساده و طبیعی به مقوله زندگی جانبازان و ایثارگران دوران دفاع مقدس و خانواده‌های شهدا و ارتباط آنها با همرزمان خود است که باعث می شود مخاطب بتواند به راحتی شخصیت اصلی داستان را بپذیرد و با او همذات پنداری کند.

مریم دوستی در «دریاچه ماهی» با محور قرار دادن عملیات کانال دریاچه، برخلاف آثار دفاع مقدس دیگر، نه قهرمان پروری انجام داد و نه با خلق لحظاتی احساسی سعی در تفهیم مفهومی به تماشاگر بود. دوستی روایت خود را با یک داستان خطی ساده پیش برد که هر چه قصه جلوتر می‌رفت در موازات فضای تجربی فیلم نیز تماشاگر آن روایت ساده را به خوبی احساس می کرد. از مختصات ساختاری فیلم مشخص است که فیلمساز برای تولید این اثر تحقیقات و پژوهش بسیاری انجام داده تا بتواند اثری ارزشمند تولید کند.«دریاچه ماهی» را می توان جز آثاری دانست که کارگردان توانست محتوایی بکر را با خلاقیت به ایده جذابی تبدیل کند اما برای مخاطب کاملا باورپذیر نبود. می توان گفت مریم دوستی همانند ابراهیم حاتمی کیا در تولید «چ» و یا نرگس آبیار در «شیار 143» برگی از تاریخ گمشده دوران دفاع مقدس را روایت کرد که جامعه امروزی به دانستن و شناختن قهرمانان واقعی کشور نیاز داشته‌اند. خط روایی داستان نشان داده که فیلمساز به آن شکل گیری نهایی خود رسیده است.

فیلم «دریاچه ماهی» فیلم بالنده ای بود اما نتوانست خطوط قرمز مرسوم کلیشه‌ای ژانر دفاع مقدس را بشکند و از آن عبور کند. کارگردان در این فیلم با شجاعت بسیار، تلنگرهایی به تصمیمات و دستوارت اشتباه برخی فرماندهان دوران دفاع مقدس در آغاز عملیاتهای مهم و حساس دوران جنگ زده که تا حدود زیادی گل درشت بوده است. در کنار روایت تک خطی فیلم که قرار هست در مورد سکوت و انتظار رضا روشن (نادر فلاح) برای نشان دادن محل پیکرشهدای عملیات کانال دریاچه ماهی به مسئولان کمیته جستجوی مفقود است حضور خیالی اسما (لاله اسکندری) فاقد مفهوم مشخصی بود که به اصل داستان ضربه زده است.

نگاه ساده و صادقانه مریم دوستی به مقوله شهدای دوران دفاع مقدس و خانواده های انها آنطور که باید حرفه ای نبوده است. مریم دوستی در «دریاچه ماهی» قصد داشته، پیدا شدن پیکر شهدای عملیات کانال دریاچه و به سرانجام رساندن آنها را روایت کند و در این راه متوسل به انواع و اقسام موقعیتهایی شد که بسیاری از آنها علناً تاثیرگذار نبودند. گفتگوهای ابتدایی در نمایش دوران کودکی رضا و اسما در ابتدای فیلم باعث می‌شود تا مخاطب یک قدم از فیلمساز جلوتر بوده و به راحتی دست فیلمساز را به جهت پیش بینی پایان فیلم بخواند.طولانی بودن زمان فیلم و ریتم گاها کندی که در بعضی از سکانس ها وجود دارد و خواب و تخیلات رضا روشن و بازی ضعیف علی دهکردی را می توان یکی دیگر از ضعف‌های «دریاچه ماهی» به شمار آورد.فیلم سینمایی «دریاچه ماهی» را می‌توان به عنوان یکی از برگ‌های برنده سینمای ارزشی دفاع مقدس دانست که کارگردانی در اولین تجربه سینمایی خود توانست آن را به نمایش بگذارد.

***رامین سفری