دانستنی های تغذیه (۱)

شیشه شیر و افزایش خطر انتقال بیماری های عفونی در کودکان
 

یک متخصص تغذیه کودکان گفت:« مادران معمولاً حدود 10 بار در طول روز از شیر مصنوعی برای تغذیه فرزندان خود استفاده می کنند و همین امر باعث می شود که به مرورحساسیت خود را در شستشوی شیشه و سرشیشه از دست بدهند در نتیجه خطر انتقال بیماری های اسهالی و عفونی به کودک افزایش می یابد».
دکتر ناصر کلانتری افزود: «مادران معمولاً شیشه را با آب شستشو می دهند. این در حالی است که باید در طول روز چندین بارشیشه در آب جوش قرار داده شود، البته این کار ممکن است از نظر اقتصادی برای خانواده ها به صرفه نباشد، چون با این کار عمرمفید شیشه و سرشیشه کاهش پیدا می کند».
وی با اشاره به مضرات استفاده از شیشه و سرشیشه برای شیردهی به کودکان زیر شش ماه گفت: « این کودکان بسیاری از مهارت های حرکتی را ندارند و نمی توانند شیشه را با دست خود بگیرند. علاوه بر آن هنگامی که کودکان قصد خوردن شیر از شیشه و سرشیشه را دارند، باید یک فشار منفی در دهان ایجاد کنند، به گونه ای که گونه های آنان فرو می رود و همین کار باعث سرازیر شدن شیر به دهان او می شود، اما کودکان برای خوردن شیر از سینه مادر به طور غریزی از شیوه متفاوت استفاده می کنند».
کلانتری افزود: «اگر کودک همزمان از شیرمادر و شیر از طریق شیشه و سرشیشه تغذیه کند، پس از گذشت 10 روز تا یک ماه قدرت تشخیص خود را برای مکیدن شیر از هر یک از آنها از دست می دهد و به اصطلاح دچار گیجی سرپستانک و سرسینه می شود. در نتیجه یا از خوردن شیر از سرشیشه یا از سرسینه خودداری می کند».
وی توصیه کرد: « شیرمصنوعی چه به عنوان غذای کمکی و چه به عنوان غذای اصلی باید با استفاده از وسایلی مانند قاشق، فنجان، سرنگ و قطره چکان به کودک خورانده شود، البته پس از بزرگ شدن کودک، او می تواند به راحتی با لیوان شیربنوشد».
این متخصص تغذیه کودکان یکی دیگر از معایب استفاده از شیشه و سرشیشه را قطع ارتباط کودک حین شیرخوردن با کسی که به او شیر می دهد دانست و اظهار کرد: « معمولاً مادران بالشتی را در کنار دهان بچه قرار می دهند و وضعیت شیشه را به گونه ای تنظیم می کنند که کودک بتواند از آن شیر بخورد. در نتیجه رابطه مادر یا فردی که از کودک مراقبت می کند هنگام شیرخوردن با کودک قطع می شود. کودکانی که به این شیوه تغذیه می شوند از نظر روانی به خوبی تکامل پیدا نمی کنند».
کلانتری در ادامه استفاده از شیشه برای شیردهی به کودکان را موجب افزایش احتمال ابتلای کودک به بیماری اوتیت حاد میانی ( عفونت گوش میانی) ذکر کرد.

احتیاط در مصرف نوشابه های انرژی زا!
 

پزشکان هشدار داده اند که مصرف نوشابه های انرژی زا نیز باید همانند الکل، سیگار و داروها، تحت کنترل قرار بگیرد، چرا که در مواردی به ویژه برای کودکان می توانند بسیار خطرناک باشند.
این پزشکان در یک مطالعه جدید ادعا کردند که این نوشیدنی های حاوی کافئین زیاد می توانند در کودکان سبب صرع، سکته مغزی و یا حتی مرگ ناگهانی شوند و این وضعیت برای کودکانی که به دیابت یا اختلالات رفتاری مبتلا هستند به مراتب وخیم تر است.
روزنامه دیلی میل چاپ انگلیس در این باره گزارش داد: «این نوشیدنی ها که گفته می شود سطح انرژی را در بدن افزایش می دهند حاوی سه تا پنج برابر کافئین بیشتری نسبت به سایر نوشابه ها هستند و از آنجا که برخی از کودکان و نوجوانان ممکن است درمصرف آنها افراط کنند لذا می توانند عواقب بسیار خطرناکی را در پی داشته باشند.
برخی از متخصصان معتقدند که ترکیبات موجود در نوشابه های انرژی زا می توانند محرکی برای گرایش به سمت مصرف الکل باشند. این در حالی است که طرفداران این نوشابه ها اغلب قشرجوان و در حال تحصیل هستند.»
بررسی ها نشان می دهند که بسیاری از دانشجویان و دانش آموزان این روزها به نوشابه های انرژی زا که حاوی کافئین بالا هستند روی می آورند و برای اینکه بتوانند بیشتر بیدار بمانند مقادیر زیادی از این نوشابه ها را استفاده می کنند.
متأسفانه نوجوانان و جوانانی که تمایل زیادی به مصرف این قبیل نوشیدنی ها دارند، نمی دانند که استفاده از دوز بالای نوشابه های انرژی زا می تواند گرایش و حتی وابستگی به مصرف الکل را در آنها افزایش دهد.
پزشکان و متخصصان تغذیه تأکید دارند که این نوشابه ها حاوی کالری اضافه و مواد افزودنی هستند که وقتی به مواد غذایی اضافه می شوند ممکن است در آینده منجر به بروز بیماری قلبی- عروقی و حتی سرطان شوند.

ارتباط مصرف شیر با بروز سرطان روده
 

براساس تحقیقات جدید مشخص شد کودکانی که روزانه شیرمصرف می کنند، 40 درصد کمتر از بزرگسالان به سرطان روده دچار می شوند.
پروفسور «برایان کاکس» از دانشگاه «اوتاکو» در نیوزلند در مصاحبه ای با رسانه های دولتی این کشور، عنوان کرد: «مصرف روزانه نیم لیتر با یک فنجان متوسط شیرتوسط کودکان در منزل یا مدرسه یک عامل دفاعی و حمایتی علیه ابتلا به بیماری هایی چون سرطان روده است».
محققان به این نتیجه نیز دست یافتند که عدم مصرف شیر در طول دوران کودکی باعث می شود تا این افراد در سنین بزرگسالی 20 درصد بیش از دیگران به سرطان های دستگاه گوارش مبتلا شوند.
این محقق در ادامه به روزنامه دیلی میل، گفت: «در پژوهشی که در 562 فرد بزرگسال مبتلا به سرطان روده بین سنین 30 تا 69 سال صورت گرفت، مشخص شده که این افراد در سنین چهار تا شش و در دوران کودکی و نوجوانی یا اصلاً شیر مصرف نکرده و یا کمتر از حد معمول از این محصول لبنی استفاده کرده اند».

نکات بهداشتی مصرف روغن ها و چربی ها
 

چربی و روغن تأمین کننده بخشی از انرژی مورد نیاز بدن هستند، چرا که از سوخت هر گرم چربی در بدن حدود 9 کیلوکالری انرژی تولید می شود. همچنین چربی ها و روغن ها تعدادی از اسیدهای چرب ضروری و ویتامین های محلول در چربی را تأمین می کنند. چربی ها و روغن ها در ایجاد طعم و مزه مطبوع خوراکی ها نقش مهمی دارند. این در حالی است که مصرف زیاد آنها برای سلامت انسان خطراتی از قبیل بیماری قلبی- عروقی، چاقی و سرطان به دنبال دارد.

توصیه های بهداشتی در خصوص مصرف روغن ها و چربی ها
 

- به منظور پیشگیری از عوارض سوء چربی های مضر و کاهش خطر ابتلا به بیماری قلبی عروقی بهتر است میزان چربی رژیم غذایی بیش از 25 تا 35 درصد کالری روزانه نباشد.
- با توجه به برچسب مواد غذایی، مصرف غذاهای حاوی چربی غیراشباع جایگزین منابع غذایی حاوی چربی اشباع شده و چربی ترانس شود، به عنوان مثال از روغن مایع به جای روغن جامد استفاده شود.
- حداقل دوبار در هفته از انواع ماهی ها به ویژه ماهی قزل آلا، تن، ساردین، سالمون، خال مخالی و... به دلیل برخورداری از اسیدهای چرب ضروری استفاده شود.
- مصرف غذاهای پرچرب صنعتی مانند سوسیس، کالباس، پیتزا، چیپس سیب زمینی و... به حداقل کاهش یابد.
- تا حد امکان از سرخ کردن غذاها اجتناب کنید و در صورت سرخ کردن حتماً از روغن مایع مخصوص سرخ کردن با حرارت و زمان کوتاه استفاده نمایید.

مبتلایان به ام. اس از رژیم های غذایی سخت بپرهیزید
 

نایب رییس انجمن ام. اس تأکید کرد: « مبتلایان به این بیماری کمتر غذاهای پرچرب بخورند و بیشتر میوه ها و سبزیجات را مصرف کنند».
دکتر محمدعلی صحراییان افزود:« تأثیر مواد غذایی بر سلامت مبتلایان به ام. اس اثبات نشده است، البته برخی از عوارض مانند یبوست که بعضی از این بیماران به آن دچار می شوند با نحوه تغذیه آنان ارتباط مستقیم دارد».
وی در ادامه گفت:«برخی از مبتلایان به ام. اس دچار یبوست هستند که این مشکل را مصرف غذاهای پرچرب و رژیم غذایی کم فیبر تشدید می کند. از سوی دیگر، چاقی باعث افزایش ناتوانی حرکتی بیمارانی می شود که دچار ضعف عضلانی و اختلال در راه رفتن هستند. در این شرایط به آنان توصیه می شود که وزن خود را در حد متعادل حفظ و رژیم غذایی مناسبی را رعایت کنند».
صحراییان در پایان اظهار کرد: «رعایت رژیم های غذایی سخت به مبتلایان به ام. اس توصیه نمی شود، چون این کار باعث کاهش شدید وزن آنان می شود، بلکه به بیماران توصیه می شود که وزن خود را به تدریج کاهش دهند».

آیا نوشابه های بدون گاز گزینه های سالمی هستند؟
 

پزشکان هشدار دادند کسانی که زیاد نوشابه های بدون گاز می نوشند بیشتر در معرض خطر سکته مغزی و حمله قلبی قرار دارند.
هرچند بعضی افراد تصور می کنند که نوشابه های بدون گاز گزینه سالمی هستند و سلامت آنها را تهدید نمی کنند، اما مطالعات جدید نشان داده است که نوشیدنی های بدون گاز و فاقد قند در واقع خطر حمله قلبی و سکته مغزی را افزایش می دهند.
به گزارش روزنامه دیلی میل، این پزشکان با مطالعه روی 2500 داوطلب دریافتند کسانی که هر روز به طور مرتب از این نوشیدنی ها استفاده می کنند 61 درصد بیشتر در معرض خطر ابتلا به مشکلات قلبی و عروقی قرار دارند. همچنین به دلیل بروز مشکلات عروقی احتمال سکته مغزی در این افراد افزایش پیدا می کند.
دکتر حنا گاردنر، متخصص همه گیر شناسی در دانشکده پزشکی دانشگاه میامی در این مطالعه خاطرنشان کرد که اگر آزمایشات بیشتر در آینده نتایج این مطالعه را تأیید کند از این پس باید به مردم بگوییم که دیگر نوشابه های بدون گاز نمی توانند نوشیدنی های سالمی باشند و باید در مصرف آنها احتیاط کرد.

حقایقی در مورد چیپس و پفک
 

عضو هیات علمی در گروه کنترل غذا و داروی دانشکده داروسازی زنجان تغییر ذائقه افراد به واسطه مصرف تنقلاتی مانند چیپس و پفک را یادآور شد و گفت: «استفاده از نمک و روغن بیش از اندازه در این تنقلات، ذائقه افراد را به سمت رژیم غذایی شور و چرب هدایت می کند که این موضوع زمینه بیماری های قلبی و عروقی را نیز فراهم می کند».
دکتر مهران محسنی با بیان اینکه سیب زمینی منبع سرشاری از کربوهیدرات هاست، اظهار کرد: «زمانی که کربوهیدرات در معرض حرارت بالا قرار می گیرند ترکیبی به نام آکرولئین تولید می کنند که تأثیر منفی بر روی باروری افراد دارد».
این دکترای شیمی مواد غذایی ادامه داد: «علاوه بر این، کربوهیدرات ها در حرارت بالا نوعی ماده سرطان زا تولید می کنند که میزان خطر آن صد برابر بیشتر از سموم دیگر است».
وی میزان چربی و نمک بالای تنقلاتی مانند چیپس و پفک را تهدیدی برای سلامت افراد عنوان کرد و افزود: « نمک زیاد با دفع میزان بالایی از آب همراه است که این امر در بلند مدت مشکلات کلیوی را برای افراد ایجاد می کند».
وی تحریک سیستم ایمنی بدن را از دیگر عوارض این نوع تنقلات برشمرد و تصریح کرد: « این تنقلات همچنین با داشتن رنگ های خوراکی زمینه بروز آلرژی را در کودکان تقویت می کنند».
عضو هیأت علمی در گروه کنترل غذا و داروی دانشکده داروسازی نسبت به مصرف سیب زمینی سرخ کرده چه به صورت چیپس صنعتی و چه تهیه خانگی هشدار داد و اظهار کرد: « خیس کردن سیب زمینی قبل از سرخ کردن و سرخ کردن آن بعد از آب پز کردن و با حرارت پایین تا حدودی از میزان تأثیرات منفی آن می کاهد».
محسنی همچنین قسمت های سبزرنگ سیب زمینی را غیرقابل استفاده دانست و هشدار دارد:« در قسمت های سبزرنگ سیب زمینی ماده ای به نام سولانین وجود دارد که مصرف آن موجب بروز عوارض گوارشی می شود».

اسیدفولیک و فواید بی شمار
 

متخصصان تغذیه و مامایی اعلام کردند مادرانی که در دوران بارداری به مقدار کافی اسیدفولیک و آهن مصرف می کنند کودکان باهوش تری خواهند داشت. متخصصان نپالی در آزمایش پژوهشی جدیدی نشان دادند کودکانی که مادرانشان از مکمل های آهن و اسید فولیک در دوران بارداری استفاده می کردند. نسبت به سایر کودکان، باهوش تر و دارای مهارت های خاص بهتری هستند.
این متخصصان 676 کودک مدرسه ای که مادرانشان در یک آزمایش بالینی شرکت کرده بودند و بعضی از آنها از مکمل های آهن دار و اسیدفولیک استفاده می کردند را مورد مطالعه قرار دادند.
آنها دریافتند مصرف اسیدفولیک و آهن در دوران بارداری تأثیرات بسیار مهمی را بر روی هوش کودکان در مدرسه می گذارد و سطح توانایی آنها را نسبت به سایر کودکان بالاتر می برد.
به گزارش سایت اینترنتی مایوکلینیک، همچنین زنان باردار با مصرف این مواد اصلی و کلیدی می توانند تأثیر چشمگیری روی بازده تحصیلاتی آینده فرزندان خود به خصوص در کشورهای دارای فقرآهن، داشته باشند.
اسیدفولیک به همراه ویتامینB12 و ویتامینC به هضم غذا و استفاده بدن از پروتئین و ساخت پروتئین در زمان لازم کمک می کند. اسیدفولیک برای ساخت گلبول های قرمز خون و مولکول وراثتیDNA که عمل کنترل وراثت را انجام می دهد و راهنمایی برای فعالیت های سلول است، ضرورت دارد.
این ویتامین عمل ساخت و نگهداری سلول ها را بر عهده دارد. این وظیفه در هنگام تقسیم سلولی و رشد بسیار مهم است و به همین دلیل مصرف آن برای زنان باردار و نوزادان حیاتی است.
اسیدفولیک همچنین به رشد بافت ها کمک می کند و باعث درست عمل کردن سلول ها می شود. این ویتامین در زمانی که بدن احتیاج به غذا خوردن دارد، موجب افزایش اشتها می شود و به همین ترتیب اسیدهای هضم کننده غذا را می سازد.
مکمل اسید فولیک در درمان بی نظمی های وابسته به کمبود اسیدفولیک استفاده می شود. اسیدفولیک برای درمان زخم های پا و مشکلات قاعدگی نیز تجویز می شود. این مکمل حیاتی در تکامل رشد جنین بسیار با اهمیت بوده و رشد طناب نخاعی و مغز جنین وابسته به مصرف اسیدفولیک توسط مادر است. اغلب زنانی که می خواهند باردار شوند و زنان باردار باید مکمل اسیدفولیک مصرف کنند. دادن این ویتامین به زنان باردار بسیار مفید است، چرا که از ناهنجاری های عصبی زمان تولد، مانند نقص لوله عصبی نوزادان جلوگیری می کند.
منبع: نشریه دنیای تغذیه، شماره 107