بر اساس تحقیقات صورت گرفته توسط یک محقق لباسهای ایرانی به نام خانم بتول پرنیانی، در استان اصفهان 32 نوع لباس سنتی اصیل شناسایی شده است. این لباسها شامل لباس اصیل اصفهانی، لباس بختیاری اصفهانی، لباس شهرهای ابیانه، بلداجی، ورزنه، جرقویه و گز میباشند.
لباس اصیل مردم اصفهان در حدود 300 سال قبل لباس نخی سفید یا شیری رنگی بوده که به صورت دستباف تهیه میشده است.
لباس اصیل زنان اصفهان: لباس اصیل زنان اصفهان عبارت بود از:
یک دامن مخمل قرمز کوتاه رنگ با چینهای زیاد که توسط دکمه بسته میشد
یک پیراهن شیری رنگ گلدوزی شده
یک شلوار نخی که برای زنان جوان به رنگ سفید و برای زنان مسن به رنگ مشکی بود
یک چارقد شیری رنگ گلدوزی شده که با سنجاق دور سر بسته میشد
لباس اصیل مردان اصفهان: لباس مردان اصفهانی در گذشته عبارت بود از یک شلوار مشکی گشاد، یک پیراهن سفید با یقه ساده و دکمه دوبل با آستینهای گشاد، یک جلیقه کوتاه مشکی و یک کلاه نمدی. مردان در زمستان یک قبای بلند ساده بر روی لباس اصلی خود میپوشیدند و با شال ابریشمی به دور کمر میبستند.
لباس سنتی ابیانه: ابیانه روستایی است با قدمت 1500 سال در 40 کیلومتری شمال غربی نطنز در دامنه کوه کرکس که به اعتبار معماری بومی و بناهای تاریخی پرتنوع، از روستاهای استثنایی ایران محسوب میشود.
پوشاک زنان ابیانه: لباس محلی زنان ابیانه عبارت است از پیراهن، شلیته، یل، روسری، سربند، چادرشب، جوراب و پاپوش یا گیوه
پیراهن: پیراهن بانوان ابیانه راسته و گشاد و قد آن تا بالای زانو میباشد. این پیراهن فاقد مچ در سرآستین بوده و یقه آن گرد است که در وسط چاکی تا حدود 10 سانتیمتر پایینتر از دور کمر دارد. دور تا دور چاک، پیشسینهای دوخته میشود که با پارچه پیراهن متفاوت میباشد. روی این پیشسینه و در دو طرف چاک، با انواع نوارها و یا یراقها تزئین میشود. در کنار نوارها پارچههای رنگارنگ را به صورت مثلثهای دو لایه آماده نموده و این مثلثها را در طول چاک، در کنار هم میدوزند. پای دامن پیراهن به وسیله انواع سوزندوزیهایی تزئین میشود.
در گذشته جنس پیراهن از تافته و به رنگهای عنابی و آبی انتخاب میشده اما امروزه از جنس و رنگهای مختلف تهیه میشود.
شلیته: شلیته بانوان ابیانه گشاد بوده و قد آن تا وسط ساق پا میرسد. شلیته در دور کمر لیفهای بوده و با بند یا کِش، جمع میشود و چون حالتی شبیه به شلوار دارد، در نتیجه این بانوان شلوار بلند به پا نمیکنند. از آنجا که این جامه بسیار پرچین میباشد، در تهیه آن از 7 الی 8 متر پارچه استفاده میشود. جنس شلیته از متقال یا کرباس رنگ شده یا پارچههای نخی گلدار میباشد که در قسمت وسط قد و پای دامن آن دو یا چند ردیف نواردوزی یا یراقدوزی انجام میشود.
یل: یل بانوان ابیانه عبارت است از کتی راسته که بلندی آن حدوداً تا روی رانها میباشد. یل در زیر بغل دارای چاک است و آستینهای آن تا مچ دست میرسد. یقه آن چهارگوش (خِشتی) بوده و دور تا دور آن دو ردیف نواردوزی دارد. در گذشته یل از پارچه تافته تهیه میشد اما امروزه از انواع پارچهها به ویژه پارچههای ترمه استفاده میشود.
روسری: روسری (چارقد) بانوان ابیانه پارچهای مربع شکل به ابعاد 1/5×1/5 متر است که آن را از قطر تا زده و به صورت سهگوش روی سر قرار میگیرد.
سربند: سربند این بانوان عبارت است از پارچه کلاغی مشکی که آن را از قسمت جلوی سر و بر روی پیشانی تا پشت سر به صورت حلقهای برده و گره میزنند. استفاده از سربند برای این است که روسری بر روی سر استوار بماند.
عرقچین: عرقچین کلاهی کاسه مانند است که اغلب رنگ آن قرمز بوده و زیر چارقد بر روی سر قرار میگیرد به گونهای که مقداری از آن از زیر چارقد نمایان باشد.
برای استفاده از عرقچین در مراسم عروسی، آن را با نقره و دیگر زینتآلات تزئین میکنند.
چادرشب: بانوان ابیانه در مواقعی از چادرشب استفاده میکنند که عبارت است از پارچه ابریشمی شطرنجی و چهارگوش به ابعاد 2×2 متر که آن را از قطر تا زده و به صورت سهگوش به دور کمر میبندند یا روی سر میاندازند. چادرشب معمولاً توسط بانوان ابیانه بافته و تهیه میشود. این پارچه که در زبان محلی با نام «کجی» خوانده میشود، در میان دختران جوان به رنگ زرد و در میان زنان مسن به رنگ قرمز است.
جوراب: جوراب بانوان ابیانه از جنس پنبه بوده و به وسیله خود بانوان بافته میشود.
پاپوش: پاپوش زنان ابیانه در مواقع گرم سال، گیوه و در زمستان کفشی به نام چموش است.
در هوای سرد زمستانی علاو ه بر این لباسها بر روی پیراهن، پوششی به نام آرخالق یا نیمتنه که از پارچه مخملی تهیه شده استفاده میشود که با نام کرتی شناخته میشود.
نکته مهم در پوشاک ابیانه، استفاده از رنگهای روشن و برگرفته از طبیعت رنگارنگ منطقه میباشد. در ابیانه زنان سیاه نمیپوشند، حتی در مراسم عزاداری نیز با لباسهای رنگی محلی شرکت میکنند.
پوشاک مردان ابیانه: لباس محلی مردان ابیانه از اجزای زیر تشکیل شده است:
پیراهن: مردان ابیانه از پیراهنهای مختلفی بنا به گرمی وسردی هوا استفاده میکنند.
تمون: شلوار مردان به رنگ مشکی بوده و دارای دو پاچه گشاد است که در قسمت پایین آن بر اساس مجرد یا متاهل بودن شخص استفادهکننده، با نخ مشکی تزئیناتی دوخته میشود (در صورت مجرد بودن گلدوزیهایی به شکل لوزی و در صورت متاهل بودن به صورت خطهایی صاف به دور پاچهها دوخته میشود).
در گذشته شلوار مردان از پارچهای به نام دبیت دوخته میشد و امروزه نیز شلوار بعضی از مردان سالخورده از این نوع پارچه میباشد اما در حال حاضر بیشتر از یک نوع پارچه پلاستیکی استفاده میشود.
قبا: قبا یک روپوش پالتو مانند است که از پارچههای رنگی دوخته میشود و دو طرف آن دارای چاک است.
الخولق (ارخالق): ارخالق پوششی است که بیشتر مردانی که از لحاظ اجتماعی در طبقات بالاتری قرار داشتند آن را میپوشیدند. دلیل استفاده از این پوشش در این است که قبا در حالت بهتری بر روی بدن قرار میگیرد.
جلیقه، شال کمر و گیوه نیز از دیگر بخشهای تشکیلدهنده پوشاک مردان در ابیانه میباشد.
نکته جالب توجه در روستا که نظر هر بازدیدکنندهای را به خود جلب میکند، پایبندی ساکنان روستا به پوشاک سنتیشان میباشد. اهالی ده اعم از تحصیلکرده، کمسواد، پزشک و …، در بازگشت به روستا، خود را ملزم میدانند که لباس محلی خود را بپوشند.