شب ‌ادراری مشکل شبانه کودکان

تحریریه ماهنامه دنیای سلامت

اگر شما هم پسر یا دختر کوچکی دارید، احتمالا اتفاق افتاده که نیمه‌شب شما را از خواب بیدار کند و بگوید لباسش خیس شده و شما متوجه شوید که او جایش را خیس کرده است، یا صبح که سراغ او می‌روید، بوی نامطبوعی از تختخواب او به مشام‌تان برسد. شب‌ادراری مشکل بعضی از کودکان است که گاه تا سنین بالاتر هم ادامه می‌یابد و استرسی را به آنها تحمیل و پدر و مادرشان را ناراحت و نگران می‌کند.

این مشکل علت‌های گوناگون و راه‌حل‌های مختلفی دارد. وقتی شب‌ادراری کودک مرتب ادامه دارد و شما مدام در حال تعویض ملحفه‌های خیس و لباس‌های کثیف هستید و کودک‌تان نمی‌تواند شب‌ها کامل بخوابد، مشکلی وجود دارد که در اینجا به روش‌های درمان آن اشاره می‌شود.

خشمگین و افسرده

مادری که پسر هفده ساله‌اش دچار شب‌ادراری بود، درباره سال‌هایی که با این مشکل دست و پنجه نرم کرده می‌گوید: «من او را نیمه‌شب از خواب بیدار می‌کردم یا ساعت را کوک می‌کردم تا به دستشویی برود. با خودم فکر کردم شاید اگر او را تنبیه کنم دیگر این کار را نخواهد کرد؛ ولی نتیجه عکس داد.

برعکس این کار را هم انجام دادم و به او گفتم اگر شب‌ها جایش را خیس نکند، به او جایزه می‌دهم؛ ولی این ترفند هم جواب نداد. من حتی داروهای گیاهی را هم امتحان کردم؛ ولی باز هم بی‌نتیجه بود.»این مشکل به تدریج به فرایندی فرسایشی تبدیل شد که تمام خانواده را ناراحت می‌کرد و با بزرگ شدن این پسر، او از بسیاری فعالیت‌های جمعی هم محروم شد؛ چون به خاطر مشکلش نمی‌توانست با دوستانش به اردو یا سفر برود و باید شب‌ها حتما در خانه باشد.

او به تدریج سعی کرد این واقعیت را انکار کند. صبح‌ها که بیدار می‌شد، لباس‌های خیسش را پنهان می‌کرد و وقتی به او می‌گفتند دوباره جایش را خیس کرده، عصبانی و افسرده می‌شد. شب‌ادراری مانعی برای حضور در اجتماع و پیشرفت در آن است؛ چرا که فرد مدام حس می‌کند با بقیه فرق دارد و از آنها ناتوان‌تر است و نمی‌تواند به هیچ موفقیتی در زندگی‌اش دست یابد. او مدام با خود می‌گوید، من که نمی‌توانم حتی ادرارم را کنترل کنم، چطور می‌توانم در جامعه موفق ظاهر شوم.

چرا کودکان شب‌ادراری دارند؟

پژوهشی که دکتر یوگاناتان و همکارانش در مالزی انجام دادند، نشان داد که حدود 9 درصد از کودکان هفت ساله، 2 درصد از کودکان دوازده ساله و یک درصد از افراد 20 ساله شب‌ادراری دارند. همچنین، پسران بیش از دختران به این مشکل دچارند. این مشکل به مرور و با بزرگ شدن کودک برطرف می‌شود؛ ولی بعضی دیگر در بزرگسالی هم از آن رنج خواهند برد.

انواع شب‌ادراری

شب‌ادراری بر دو نوع است. نوع اولیه (PNE) و نوع ثانویه (SNE). در نوع اول، کودک هیچ وقت نمی‌تواند هنگام شب ادرارش را کنترل کند و همیشه جایش را خیس می‌کند. در نوع دوم، کودکی که بیش از شش ماه شب‌ادراری نداشته است، ناگهان دوباره شب‌ها در رختخواب ادرار می‌کند.

شب‌ادراری ثانویه معمولا علت روانی دارد. به عنوان مثال، طلاق پدر و مادر یا تولد فرزند جدیدی در خانواده می‌تواند عامل بروز این نوع شب‌ادراری باشد. نوع اول شب‌ادراری علل گوناگونی دارد؛ مثلا ژنتیک. اگر پدر و مادر یا پدربزرگ و مادربزرگ چنین مشکلی داشته باشند، احتمال اینکه کودک هم به این مشکل دچار شود، بیشتر است.

در برخی موارد هم مشکل فیزیکی وجود دارد. در بدن ما هورمونی به نام «ADH» ترشح می‌شود که باعث می‌‌گردد کلیه‌ها در شب ادرار کمتری تولید کنند و مثانه کمتر پر شود. در بسیاری موارد، کودکانی که شب‌ادراری دارند، با کمبود این هورمون مواجه هستند. همچنین، این کودکان خواب عمیقی دارند و تکامل مثانه آنها برای کنترل ادرار در شب به تاخیر افتاده است. آنها نمی‌توانند خود را کنترل کنند، پس صبح، هنگامی که کودک رختخواب خیسش را به شما نشان داد، او را سرزنش یا مسخره نکنید.

درمان شب‌ادراری

بسیاری از پدر و مادرها فکر نمی‌کنند که باید برای حل مشکل فرزندشان به پزشک مراجعه کنند. آنها فقط زمانی که کودک بزرگ می‌شود و همچنان شب‌ها خودش را خیس می‌کند، نگران می‌شوند و غصه می‌خورند. بسیاری از کودکان مدرسه‌ای از رفتن به اردوهای مدرسه خودداری می‌کنند و عده‌ای از بزرگسالان هم می‌ترسند به دانشگاه بروند، چون وحشت دارند کسی از مشکل «خجالت‌آور» آنها باخبر شود.

دکتر یوگاناتان درباره درمان شب‌ادراری می‌گوید: «اجازه ندهید کودک در تنهایی زجر بکشد. او را نزد متخصص کودکان ببرید تا پزشک از نظر بیماری‌های زمینه‌ای، مانند بیماری‌های قلبی یا کارکرد ناقص کلیه‌ها کودک را بررسی و درمان لازم را برای کنترل شب‌ادراری شروع کند.» درمان معمولا شامل درمان دارویی و هورمون‌درمانی خواهد بود. این داروها تولید ادرار را در شب کاهش می‌دهند.

به این ترتیب اعتماد به نفس کودک بیشتر می‌شود و می‌تواند به تدریج کارکرد مثانه‌اش را کنترل کند. خانواده‌ها باید بدانند که شب‌ادراری درمان دارد و می‌توان به کودکی که از این مشکل رنج می‌برد، کمک کرد تا مانند دیگران زندگی عادی داشته باشد.

راه‌های ساده برای کمک به کودکان مبتلا به شب‌ادراری

خالی کردن مثانه پیش از خواب  عدم مصرف مایعات چند ساعت پیش از خواب  مصرف داروهایی که تولید ادرار را در شب کاهش می‌دهند  رفتار ملایم و حمایتی  پاداش‌های کوچک برای شب‌هایی که کودک ادرار نکرده است.

کارهایی که نباید انجام داد

بیدار کردن کودک در نیمه‌شب برای رفتن به دستشویی و مجبور به ادرار کردن  مصرف داروهای گیاهی یا استفاده از طب سنتی  صبر کردن به امید برطرف شدن مشکل با بزرگ شدن کودک  مصرف ویتامین یا مکمل‌ها