تغذیه سالم در سنین نوجوانی و بلوغ (۱)

دکتر بهار عظمتی؛ متخصص تغذیه

نوجوانان در این زمان بیشتر مستقل می‌‌شوند و تصمیمات زیادی در مورد غذایی که می‌خورند می‌گیرند.

تعداد زیادی از نوجوانانی که جهش رشد را تجربه می‌‌کنند اشتهایشان زیاد و نیازمند دریافت غذاهای سالم برای تامین نیازهای رشدشان می‌‌شوند.

نوجوانان نسبت به کودکان بیشتر تمایل دارند که غذای بیشتری را خارج از منزل دریافت کنند و در انتخاب‌هایشان بیشتر تحت تاثیر هم سن و سالان خودشان هستند.

این افراد ممکن است بیش از اندازه از یک نوع غذای ناسالم مانند: نوشابه ها، فست فودها یا غذاهای فرآیند شده استفاده کنند.

نیازهای تغذیه‌ای نوجوانان به طور عمده تحت تاثیر جهش رشد است که در بلوغ اتفاق می‌افتد. جهش رشد دختران در سنین بین 11 تا 15 سال و در پسران بین سنین 13 تا 16 سال اتفاق می‌‌افتد.

نیازهای تغذیه‌ای نوجوانان از فردی به فرد دیگر بسیار متفاوت است و دریافت غذای آنها نیز از روزی به روز دیگر متفاوت است.

بنابراین افرادی که در یک روز غذای کافی مصرف نمی‌کنند و یا بیشتر از نیازشان غذا می‌خورند، ممکن است در روز دیگر جبران کنند.

در این دوره از زندگی خطر کمبود چندین ماده مغذی مخصوصا آهن و کلسیم بیشتر از سایر املاح معدنی و ویتامین ها است.

انرژی مورد نیاز نوجوانان

انرژی مورد نیاز نوجوانان در سنین 13 تا 18 سالگی بسیار متفاوت بوده و بسته به سن، جنس و سطح فعالیت بدنی تغییر می‌کند.

دختران در سن 13 سالگی به 1600 تا 2200 کیلو کالری انرژی و در سن 18 سالگی به1800 تا 2400 کیلوکالری انرژی نیاز دارند.

پسران نیز در سن 13 سالگی به 2000 تا 2600 کیلوکالری انرژی و در سن 18 سالگی به2400 تا 3200 کیلو کالری انرژی نیاز دارند.

انرژی مازاد مورد نیاز می‌تواند از لبنیات اضافی، سبزی‌ها، میوه ها، غلات سبوسدار، حبوبات، مرغ، ماهی و چربی‌های سالم تامین شود.

البته ذکر این نکته ضروری است که کودکانی که با اضافه وزن وارد سنین نوجوانی می‌‌شوند، ممکن است به انرژی اضافی نیاز نداشته باشند.

کربوهیدرات‌های مورد نیاز نوجوانان

65 درصد-45 درصد انرژی روزانه باید از کربوهیدرات‌ها تامین شود، به طوری که بیشتر از 10 درصد انرژی از قند و شکر و کربوهیدرات ساده تامین نشود.

غذاهای غنی از کربوهیدرات مانند میوه‌ها، غلات کامل و حبوبات منبع اصلی فیبر غذایی نیز محسوب می‌‌شوند.

پروتئین مورد نیاز نوجوانان

30-10 درصد انرژی روزانه باید از پروتئین‌ها تامین شود. نیاز نوجوانان به پروتئین تحت تاثیر مقدار پروتئین مورد نیاز برای حفظ توده عضلانی موجود و هم چنین افزایش توده عضلانی در طی بلوغ قرار می‌‌گیرد.

عدم کفایت پروتئین رژیم غذایی در این دوران می‌‌تواند باعث کاهش رشد قدی، تاخیر بلوغ جنسی و کاهش توده عضلانی بدن شود.

چربی مورد نیاز نوجوانان

بدن انسان نیازمند چربی غذایی و اسیدهای چرب ضروری برای رشد و تکامل طبیعی، ساخت هورمون‌ها و تامین انرژی است.

توصیه می‌شود که بیشتر از 30 درصد انرژی از چربی و بیشتر از 10 درصد انرژی از چربی‌های اشباع تامین نشود.

علاوه بر کمیت چربی‌ها، کیفیت آنها نیز از اهمیت ویژه‌ای برخورداراست. منابع چربی خوب شامل: ماهی چرب، مغزها، دانه‌ها، انواع روغن‌ها از جمله کلزا کانولا، هسته انگور و زیتون و موارد دیگر می‌‌شود.

از بین انواع مواد معدنی و ویتامین‌های مورد نیاز در دوران بلوغ به اختصار به ذکر چندین مورد می‌‌پردازیم.

آهن مورد نیاز نوجوانان

در بین نوجوانان کم خونی فقر آهن یکی از متداولترین بیماری‌های مربوط به عدم کفایت رژیم غذایی است.

نوجوانان مخصوصا بیشتر مستعد کم خونی فقر آهن هستند که این مورد بیشتر به دلیل افزایش حجم خون و توده عضلانی در طی دوران رشد و تکامل است.

نیاز به آهن به دلیل تولید "هموگلوبین" و پروتئین "میوگلوبین" در عضله افزایش می‌یابد.

عوامل موثر دیگر در افزایش نیاز به آهن شامل: افزایش وزن بدن و شروع قاعدگی در دختران است.

بنابراین، یکی از مهمترین ملاحظات غذایی در دوران نوجوانی افزایش دریافت غذاهای غنی از آهن شامل: گوشت لخم (کم چرب)، ماهی و ماکیان و منابع غیر حیوانی آن از جمله: حبوبات، سبزیجات برگ سبز تیره، مغزها و غلات غنی شده با آهن می‌‌باشد.

از آنجایی که آهن موجود در منابع حیوانی نسبت به منابع غیر حیوانی جذب بالاتری دارد، بنابراین نوجوانانی که از رژیم‌های غذایی گیاهخواری پیروی می‌کنند در معرض افزایش خطر کمبود آهن هستند.

با این حال، ویتامین C (موجود در مرکبات و سبزیها) به افزایش جذب آهن موجود در منابع غیر حیوانی کمک می‌‌کند.

کلسیم مورد نیاز نوجوانان

99درصد کلسیم بدن در استخوان‌ها ذخیره می‌‌شود و در هنگام جهش رشد، افزایش وزن توده استخوانی به بیشترین سرعت خود می‌‌رسد.

در حدود 45 درصد توده استخوانی بزرگسالان در زمان نوجوانی شکل می‌‌گیرد.

اگرچه رشد آن بعد از زمان نوجوانی نیز ادامه می‌‌یابد.

از آنجایی که کارایی جذب کلسیم در حدود 30درصد است، تامین کلسیم مورد نیاز از طریق رژیم غذایی از اهمیت بسزایی برخوردار است.

دستیابی به بیشترین مقدار توده استخوانی در طی زمان کودکی و نوجوانی می‌‌تواند خطر پوکی استخوان در سالهای آتی را کاهش دهد.

مصرف چندین سهم از محصولات لبنی مانند: شیر، ماست، و پنیر می‌‌تواند مقدار کلسیم توصیه شده را به خوبی تامین کند.

ویتامین D و فسفر مورد نیاز نوجوانان

علاوه بر کلسیم، ویتامین D و فسفر نیز برای ساخت استخوان و سوخت و ساز طبیعی کلسیم لازم است و باید از طریق رژیم غذایی مناسب و نور آفتاب تامین شود.

فعالیت بدنی مخصوصا تمرین‌های بدنسازی در تحریک ساخت و حفظ استخوان موثر است.

کمبود ویتامین D در زمان نوجوانی می‌‌تواند از کسب حداکثر توده استخوانی جلوگیری کند و موجب افزایش خطر پوکی استخوان و بیماری‌های دیگر در بزرگسالی شود.

با توجه به کمبود همه گیر ویتامین D در جمعیت ایرانی، بررسی وضعیت ویتامین D نوجوانان و تجویز مکمل آن در صورت کمبود توصیه می‌‌شود.

روی مورد نیاز نوجوانان

یکی از املاح ضروری برای رشد و تکامل، عملکرد ایمنی، عملکرد عصبی و تولید مثل است.

کمبود روی در کشورهای در حال توسعه نسبتا شایع است و می‌‌تواند باعث تاخیر رشد نرمال، اختلال تکامل ادراک و تاخیر بلوغ جنسی شود.

نوجوانان به واسطه افزایش نیاز برای رشد در معرض خطر کمبود روی هستند. کمبود این عنصر معدنی تاثیر منفی بر رشد و تکامل می‌گذارد.

منابع غذایی آن شامل گوشت قرمز، غذاهای دریایی، مغزها و حبوبات می‌‌شود...

برای خواندن بخش دوم -تغذیه سالم در نوجوانی- اینجا کلیک کنید.