-*نرگس ملک‌زاده:تنبیه در مدارس خشونتی غیر‌قابل انکار است؛ چه کلامی و چه غیر‌کلامی و این درحالی بوده که اثر هردوی آنها در اصلاح رفتار رد شده است.
به گزارش به نقل از روزنامه وقایع اتفاقیه، اکران فیلم خشونت در مدرسه، چند سالی بوده که مشتریان جدیدی در فضای مجازی پیدا کرده است. موضوعی مشترک است اما نحوه پرداختن به آن در مدارس متفاوت بوده و این تفاوت‌ها، ناشی از نقش‌آفرینانی است که هر دفعه با هنر کسب‌کرده خود از کلاس‌های رایگان اجتماع (جامعه مولد خشونت) شدت و نوع خاصی از خشونت را به رخ جامعه می‌کشند. هرگاه صحبت از مدارس کیفی مطرح می‌شود، آنچه به درستی تکرار می‌شود، ایجاد تعامل و ارتباط بین اجزای سه‌گانه مثلث مدرسه است. مثلث متساوی‌الاضلاعی که نقش مدرسه، دانش‌آموز و اولیا را به یک میزان در رشد کیفیت مدرسه بیان می‌کند. حال در پخش هرباره این فیلم‌های سریالی نیز این سه ضلع اثربخش در کیفیت‌گرایی در حال سبقت‌گرفتن از هم در به دست آوردن نقش اول خشونت در مدارس هستند.
مادری در شوش به خانم‌معلمی حمله می‌کند، معلمی در کرمان، خالق صحنه دلخراشی از تنبیه می‌شود و با اعمال ماده «13» قانون رسیدگی به تخلفات اداری و با دستور مستقیم وزیر، آماده به خدمت می‌شود، در تهران، دانش‌آموزی در هنرستان «آموزش» را شرمنده «پرورش» می‌کند، معلمی در بمپور با شلنگ دانش‌آموز خویش را از ناحیه چشم دچار آسیب می‌کند و فاجعه‌ای در بروجرد اتفاق می‌افتد و معلمی درحین تدریس در کلاس درس خود، توسط دانش‌آموزش با ضربات چاقو کشته می‌شود. نظرات متفاوتی درباره چرایی شکل‌گیری خشونت وجود دارد. عده‌ای، مدرسه و نظام آموزشی را خط شروع خشونت جامعه می‌دانند و درمقابل، عده‌ای خشونت در مدرسه را تزریق خشونت از جامعه به مدرسه می‌دانند. باوجود این تفاوت‌ها، آنچه مشخص است، ارتباط دوسویه و تأثیرپذیری و تأثیرگذاری مدرسه و جامعه برهم بوده اما سنگینی این وزنه، بیشتر به سمت تأثیر منشأ اجتماعی خشونت در مدارس است.
مدرسه، نماد یک نظام اجتماعی کوچک است و هرگونه تحول در نظام اجتماعی بزرگ‌تر، اثراتش را ناخواسته در خرده‌نظام‌ها خواهد گذاشت. هنگامی که اعداد و ارقام، خبر از هر 9 ثانیه یک خشونت را در کشور می‌دهند، باید منتظر چنین برهم‌کنش‌هایی در نظام آموزشی خود باشیم. کودکان قبل از ورود به جامعه در خانواده با خشونت آشنا می‌شوند و در برخورد با مشکلاتشان، خشونت کلامی و غیر‌کلامی را برمی‌گزینند و این شروع یک آموزش ناخواسته است. خانواده، بیشترین نقش را در بازتولید خشونتی دارد که در جامعه و در رفتار افراد ظهور می‌کند، رفتارهایی که در گذشته ضبط شده و فقط منتظر یک عامل خارجی مانند فقر، تبعیض، ناسزاشنیدن و... است تا دمل چرکین خشونت سر باز کند.
هر خشونت می‌تواند علت رفتارهای ناپسند دیگری در جامعه باشد و نتیجه‌اش به شکل دیگری از رفتارهای خشن بروز می‌کند. از خانواده و جامعه می‌گذریم و نگاهمان را محدود‌تر به آموزش‌وپرورش می‌کنیم؛ نهادی که مستقیم با تربیت اجتماعی درگیر است. اگر دانش‌آموزی مهارتی را به درستی در خانواده کسب کرده باشد، در مدرسه به تحکیم‌بخشیدن و تعمیق‌دادن آن باید پرداخته شود. در آن روی سکه، اگر خانواده نتوانسته پایه‌های تربیتی با اصالتی را برای فرزندش بنا کند، مدرسه می‌تواند نقش عنوان اصلاحگر داشته باشد. مدرسه باید تربیت اجتماعی را از طریق اهداف تعریف‌شده خود در قالب برنامه‌هاى درسى آشکار و پنهان خود به مرحله اجرا برساند. شاید بتوان گفت بهترین فرصت برای جامعه‌پذیری و تربیت یک شهروند خوب، در دل برنامه‌های پنهان آموزش‌وپرورش نهفته است؛ برنامه‌هایی که به ارزش‌ها و باید‌ها و نبایدها می‌پردازد و این درست جایی است که باید گفت این خرده‌نظام می‌تواند شاهرایی باشد برای رسیدن به یک جامعه ایده‌آل که نتیجه یک نظام آموزشی مهارت‌محور و ارزشی است اما مدرسه فقط دانش‌آموز ندارد، معلمانی دارد که خود شاید مروج خشونت باشند.
تنبیه در مدارس خشونتی غیر‌قابل انکار است؛ چه کلامی و چه غیر‌کلامی و این درحالی بوده که اثر هردوی آنها در اصلاح رفتار رد شده است. تنبیه، فقط در معنای آگاهی‌دادن از عمل اشتباه، مورد پذیرش روان‌شناسی تربیتی است. در مدارس نیز همانند جامعه، فرد شاید در انتظار یک جرقه باشد برای برافروختن و این جرقه در مدارس کشور با کبریت «عدم رضایت شغلی به‌واسطه عدم تأمین معیشت مناسب و سرریزبودن دانش‌آموزان در کلاس درس و بی‌انگیزگی آنها برای تحصیل و...» هرلحظه در انتظار روشن شدن است. آنچه در پایان می‌توان با بازگشت به ابتدای نوشته به آن اشاره کرد، نقش تلاش دو ضلع مثلت، یعنی مدرسه و خانواده برای رشد و شکوفایی همه‌جانبه دانش‌آموزانی است که برونداد نظام آموزشی ما هستند. اگر خانواده و مدرسه دستان هم را محکم‌تر بفشارند، شاهد تحولی در نظام اجتماعی‌مان خواهیم بود. شهروند خوب، سازنده جامعه مدنی پویاست و جامعه مدنی، پیش‌شرط توسعه و نقش آموزش‌وپرورش به‌دلیل درگیری مستقیم با تربیت یک شهروند خوب با توسعه هیچ‌وقت گسسته نخواهد شد.
*عضو کانون صنفی معلمان تهران
