یکی از مهم‌ترین مسائل در رابطه با بیماران مبتلا به سیروز، رژیم غذایی است که تحقیقات نشان داده یک رژیم غذایی مناسب در بسیاری از موارد باعث تحول شدیدی در بیماری و حال شخص می‌شود. رژیم غذایی هر بیمار بستگی به شدت و وضعیت بیماری وی دارد اما اصول کلی همه آنها یکی است.
عناصر تشکیل دهنده مواد غذایی عبارتند از: کربوهیدرات‌ها (مواد نشاسته‌ای)، پروتئین‌ها، چربی‌ها، ویتامین‌ها، مواد معدنی و فیبرهای غذایی.
– کربوهیدرات‌ها
در بیشتر نقاط جهان (از جمله آسیا و کشور ایران)، غلات 70 درصد انرژی مورد نیاز بدن و مواد غذایی روزانه را تامین می‌کنند. از جمله غلات، می‌توان گندم (که در نان و شیرینی و … مصرف می‌شود)، برنج، جو، ماکارونی، بلغور، سیب‌زمینی و … را نام برد. مصرف این گروه از مواد غذایی در افراد مبتلا به سیروز بلامانع است. بیشتر غلات دارای ترکیب شیمیایی مشابه و آهن و برخی از ویتامین‌های گروه B هستند.
سیب‌زمینی (به دلیل داشتن پتاسیم بالا و هضم آسان آن) ماده غذایی خوبی برای افراد ناتوان و بیمار از جمله بیماران مبتلا به سیروز است و توصیه می‌شود در رژیم غذایی روزانه خود مقداری سیب‌زمینی مصرف کنید (یک سیب‌زمینی کوچک).
از کربوهیدرات‌های دیگر می‌توان از همین قند معمولی، شکر، عسل و خرما نام برد. عسل به دلیل داشتن مواد غذایی ضدعفونی‌کننده (مثل اسیدفرنیک)، از رشد بیش از حد باکتری‌ها در روده جلوگیری می‌کند. عسل، همچنین دارای مقدار زیادی پتاسیم و برخی از ویتامین‌ها است.
به بیماران مبتلا به سیروز توصیه می‌شود که در صورت میل داشتن، روزانه یک تا چند قاشق مرباخوری عسل بخورند. خرما نیز به دلیل داشتن مواد معدنی مناسب و فیبرهای غذایی و انرژی بالا و قابل هضم، ماده غذایی خوبی است و می‌توان روزانه یک تا دو عدد مصرف نمود. اگر مبتلا به مرض قند (دیابت) هستید، باید رژیم غذایی خاص آن را رعایت نمایید، در این مورد با پزشک معالج مشورت کنید.
– پروتئین‌ها
پروتئین مهم‌ترین جزو مواد غذایی را تشکیل می‌دهد. اما از آنجا که پروتئین موجود در گوشت قرمز حیوانی، آمونیاک بیشتری تولید می‌کند، لذا باید به جای آن بیشتر از گوشت سفید (ماهی و مرغ) و پروتئین‌های گیاهی نظیر غلات، سیب‌زمینی و سویا استفاده نمود. ما توصیه می‌کنیم بیش از دو بار در هفته (و آن هم کمتر از حد معمول) گوشت قرمز مصرف نکنید.
توصیه می‌شود در رژیم غذایی خود هر روز یا یک روز در میان، مقداری ماهی (از نوع گوشت سفید) مصرف کنید. اولا باید ماهی کباب شده و یا آب‌پز باشد و ثانیا پوست آن را نخورید.
– چربی‌ها
چربی یا روغن از زمره مواد غذایی با قدرت انرژی‌زایی بالاست. چربی‌ها ممکن است منشا گیاهی یا حیوانی داشته باشند. روغن‌های گیاهی نظیر روغن نارگیل، دانه پنبه، بادام زمینی، زیتون و آفتابگردان از چربی‌های بسیار مناسب در بیماران مبتلا به سیروز است.
توصیه می‌شود بیماران از خوردن چربی‌های حیوانی و به اصطلاح اشباع شده (نظیر کره، روغن حیوانی و خامه) خودداری نمایند و به جای آنها از چربی‌های سبک گیاهی و به اصطلاح اشباع نشده، نظیر مارگارین (کره نباتی)، روغن زیتون، روغن ماهی و روغن آفتابگردان استفاده نمایند.
– مواد معدنی
مواد معدنی نظیر کلسیم، فسفر، آهن، پتاسیم، منیزیم و … نیز از اجزای اصلی و لازم برای بدن است و افراد مبتلا به سیروز باید در حد معمول و کمی هم بیشتر آنها را دریافت کنند. این مواد در سبزیجات و میوه‌ها و بسیاری از غلات به وفور یافت می‌شوند و محدودیتی برای آنها وجود ندارد.
یک نمونه رژیم غذایی برای فرد مبتلا به سیروز :
صبحانه: دو برش نان برشته (تقریبا 16 گرم و ترجیحا نان سبوس‌دار نظیر نان سنگک) + کره مارگارین (30 گرم) یا پنیر کم نمک و کم چربی (20 گرم) + یک فنجان چای با یک عدد خرما یا شیرینی دیگر + یک عدد هلوی بزرگ (150 گرم).
غذای نیمروزی: یک قطعه نان برشته همراه با یک لیوان شیر معمولی (قبل از ظهر و در صورت تحمل شیر)
ناهار: 120 گرم برنج + قرمه‌سبزی (شامل 40 گرم سیب‌زمینی، 30 گرم پیاز + 100 گرم سبزیجات مربوطه) + سالاد در حل تحمل، مصرف دو تکه گوشت کوچک (حداکثر 50 گرم) بلامانع است + یک عدد میوه به عنوان دسر.
شام : فیله ماهی 80 گرم (بهتر است آب‌پز یا کباب شده باشد) + سیب‌زمینی 100 گرم + سالاد بدون نمک (خیار + گوجه‌فرنگی + کاهو + دو قاشق مرباخوری روغن زیتون) + یک عدد پرتقال به عنوان دسر.
غذای آخر شب: دو برش نان برشته + یک پیاله ماست کم‌چربی (20 گرم) + یک بشقاب کوچک اسفناج پخته (بورانی).
در برخی شرایط که بیماری کبدی شدت بیشتری پیدا می‌کند پزشک ممکن است برای مدتی از میزان پروتئین مصرفی بکاهد و سپس به صورت تدریجی مجددا مقدار پروتئین را بیافزاید.
برخی بیماران ممکن است نتوانند مقدار پروتئین رژیم غذایی فوق را تحمل کنند. در چنین شرایطی مقدار پروتئین دریافتی توسط پزشک معالج و یا متخصص تغذیه تنظیم خواهد شد.
به نکات زیر دقت کنید:
1)گوشت بدون چربی مرغ بدون پوست و شیر با چربی معمولی (و نه پرچرب) استفاده شود.
2)برای پختن یا سرخ کردن از روغن یا کره به میزان اندک (در حد یک قاشق مرباخوری) استفاده شود.
3)هر روز هویج یا اسفناج (تازه یک فنجان، پخته یک دوم فنجان) میل شود.
4) از غذاهای کم نمک استفاده شود و از استفاده از نمکدان سر سفره خودداری شود.
5) هر روز چهار نوع میوه میل شود: چهار عدد شامل مرکبات یا آبمیوه: یک میوه سیب به علاوه یک عدد هر میوه فصل.
6)علاوه بر حذف روزانه منابع غذایی متنوع، ویتامین B، اسیدفولیک و در صورت لزوم ویتامین «آ» استفاده شود.
7)افراد مبتلا به سیروز کبدی در زمانی که تحت کنترل است می‌تواند 8/0 – 6/0 گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن پروتئین در روز مصرف نمایند. باید توجه داشت که مطابق با وضعیت بیمار باید در مورد میزان مصرف پروتئین قضاوت کرد باید توجه داشت که در صورت بروز سوء تغذیه میزان مرگ و میر نیز زیاد می‌شود.
8)پرهیز از مصرف الکل نیز مهم است.
9)باید از مصرف کردن تخم‌مرغ، قهوه و شکلات خودداری نمود این مواد ارزش درمانی ندارند.
10)در بیماری سیروز میزان ویتامین‌های گروه «بی» به مرور کاهش می‌یابند و باید مقادیر کافی مورد نیاز تامین شود.
11)کمبود روی به عنوان یکی از مواد ضروری و کمیاب بدن بوده در بیماران مبتلا به سیروز پیش می‌آید و این امر ممکن است سبب اختلال در شعور شود، به این دلیل مصرف آن توسط برخی پزشکان توصیه می‌شود.
12)پروتئین حیوانی حاوی اسیدهای آمینه معطر هستند ولی پروتئین‌های گیاهی کمتر از این میزان اسیدهای آمینه را دارند.
13)برای جلوگیری از تحلیل عضلات با تجویز قند (گلوکز) مصرف کالری به میزان کافی ضروری است.
به نقل از ایسنا
