مجله سیب سبز: جس آن اسکات، 61 ساله که بود متوجه شد وزنش در حال بالا رفتن است. طی 2 سال او 8 کیلوگرم چاق شد و در تمام این مدت حس کمبود انرژی و بی‌حال بودن را داشت. درنهایت به پزشک مراجعه کرد و نتایج آزمایش خون او نشان داد که به هایپوتیروئیدیسم (کم‌کاری غده تیروئید) مبتلاست. غده تیروئید، غده کوچکی است در ناحیه گردن که مسئول اصلی تنظیم متابولیسم بدن است. این غده 2 هورمون اصلی ترشح می‌کند؛ هورمون 4T (تیروکسین) و هورمون 3T (تری یدوتیرونین)، این هورمون‌ها متابولیسم بدن را افزایش می‌دهند و به انرژی تبدیل می‌کنند. برای همین است که اگر غده تیروئید دچار مشکل شود، اتفاقات زیادی در بدن می‌افتد.
وزن اضافه، انرژی کمتر
جس که حالا 26 ساله است، می‌گوید: «آن‌موقع همیشه خسته بودم، هیچ انرژی و انگیزه‌ای برای کار و فعالیت نداشتم.» پس از تشخیص مشکل، پزشک او برایش داروی تیروئید تجویز کرد که ترکیب آن شبیه ترکیبات هورمونهای تیروئید بود. حدود یک سال طول کشید تا سطح هورمونهای جس به سطح معمول و مناسب برسد. البته او هنوز هم دارو مصرف می‌کند و هر 6ماه یک‌بار آزمایش خون می‌دهد تا بداند سطح هورمونهای تیروئید و نیز هورمون تنظیم‌کننده ترشح هیپوفیز (TSH) او در چه حدی است، این به نظر مشکل می‌آید اما خود جس از وضعیتش راضی است؛ «وزنی که اضافه کرده بودم کم‌کم از بین رفت و به وزن طبیعی خودم برگشتم، انرژی من بیشتر شد و سرحال‌تر شدم، توانستم از آن همیشه خسته و بی‌حال بودن دور شوم و یک زندگی معمولی داشته باشم.»
بیمار نیستند اما دارو می‌خورند
خیلی از دختران و زنان بدون اینکه مشکل غده تیروئید داشته باشند، همان داروهایی که جس می‌خورد را می‌خورند. در واقع میزان ترشح هورمونهای غده تیروئید آنها در حد طبیعی است اما آنها باز هم داروهایی می‌خورند که مشابه هورمونهای تیروئید عمل می‌کند، نه برای اینکه میزان انرژی خود را افزایش دهند و بر خستگی مزمن غلبه کنند، بلکه برای اینکه وزن خود را کاهش دهند. حالا بسیاری از ستاره‌ها و چهره‌های معروف هنری به‌خصوص در سینمای تجاری، برای آنکه سریع وزن کم کرده و سایزشان را کمتر و کمتر کنند از این داروها مصرف می‌کنند؛ البته داروهای تیروئید تنها داروهایی نیستند که برای کاهش وزن سریع توسط افراد، بدون تجویز پزشکان مصرف می‌شوند. داروی کلن (کلن بوترول) که یک داروی آسم است هم در این مورد. به کار می‌رود اما فکر می‌کنید آیا همه می‌دانند که چنین کاری بسیار خطرناک است؟
خطراتی که در کمین است
در افرادی که دچار مشکل کم‌کاری تیروئید هستند، تجویز داروهای جایگزین، یعنی داروهایی که در بدن تبدیل به هورمونهای تیروئید می‌شوند، درواقع جایگزین کمبودهای بدن است اما در افرادی که بدن آنها میزان طبیعی هورمون تیروئید ترشح می‌کند، ورود داروهای جایگزین و هورمون بیشتر قطعا عوارضی دارد و مشکلاتی را ایجاد می‌کند؛ در عین حال هر دارویی عوارض جانبی دارد و داروهای تیروئیدی هم از این قاعده کلی مستثنا نیستند.
این داروها بی‌عارضه هستند؟دکتر جوئل دیو، فوق تخصص غدد در این مورد می‌گوید: «شاید فکر کنید افرادی که برای لاغر شدن سراغ داروهایی مثل داروهای تیروئیدی می‌روند کم هستند اما واقعیت عکس این است، حالا بسیاری از افراد به صورت شخصی و بدون تجویز پزشک از این داروها استفاده می‌کنند.»
حالا بسیاری از زنان ورزشکار و کسانی که به صورت حرفه‌ای ورزش بدنسازی می‌کنند و همچنین ورزشکاران ایروبیک هم از داروهای تیروئید استفاده می‌کنند زیرا این تصور به وجود آمده است که این داروها به عضله‌سازی کمک می‌کنند.
شاید این سؤال پیش بیاید که چرا این افراد سراغ داروهای تیروئیدی می‌روند. جودی لاتو، 32 ساله که بیش از یک سال است داروهای تیروئیدی برای لاغری مصرف می‌کند می‌گوید: «همه ما می‌دانیم که داروهای لاغری که امروزه در بازار هستند عوارض زیادی دارند و به‌خصوص به کبد آسیب می‌رسانند اما داروهای تیروئیدی عوارض زیادی ندارند زیرا خیلی از افراد از آنها استفاده می‌کنند.»
درواقع این گروه از افراد معتقدند داروهای تیروئیدی هورمونهای بدن‌شان را تنظیم می‌کند و وزن اضافی آنها را هم کاهش می‌دهد و برای همین روش بی‌خطری برای لاغری محسوب می‌شود، اما آیا این واقعیت دارد؟
چرا نباید قرص تیروئید را سر خود مصرف کرد؟ قلب و استخوان‌ها در معرض خطردکتر جوئل دیو که بیشتر از 10سال سابقه تحقیق و پژوهش در خصوص مصرف داروهای تیروئیدی و هورمونهای تیروئیدی، چه در افراد دچار کم‌کاری تیروئید و چه در افراد عادی را دارد، می‌گوید: «مهم‌ترین نکته که تمام انسان‌ها باید بدانند این است که هیچ‌گونه داروی معجزه‌آسای لاغری وجود ندارد، یعنی هیچ دارویی وجود ندارد که بدون عارضه افراد را لاغر کند. در این میان استفاده از داروهای تیروئیدی برای لاغر کردن یک ریسک بسیار بزرگ است.» دکتر دیو در مورد استفاده از هورمونهای تیروئیدی برای لاغری هشدار می‌دهد و می‌گوید: «اولین خطر این قرص‌ها این است که این افراد خود را در معرض خطر «مشکلات استخوانی» قرار می‌دهند و احتمال پوکی استخوان در آنها به شدت بالا می‌رود، دومین خطری که برای این افراد وجود دارد، احتمال بروز آریتمی قلبی است، یعنی این داروها می‌توانند باعث بروز نامنظمی در ضربان قلب شوند که این احتمال بروز مشکلات قلبی - عروقی و سکته قلبی و مغزی را افزایش می‌دهد. هردوی این خطرات کاملا جدی هستند و می‌توانند زندگی فرد را به خطر بیندازند.
عوارضی که به محض مصرف آشکار میشونداما خطرات قرص‌های تیروئیدی در این دو عارضه خلاصه نمی‌شود؛ دکتر دیو می‌گوید: «جدا از این مشکلات که آرام‌آرام و تدریجی ایجاد می‌شود، برخی مشکلات هم وجود دارد که معمولا بلافاصله پس از شروع مصرف اینگونه داروها رخ می‌دهد. این داروها می‌توانند باعث بی‌قراری، لرزش دست، خلق‌و خوی متغیر با بالا و پایین فراوان، تعریق زیاد، برهم خوردن نظم دوره‌های ماهانه و اسهال شوند.» اما این تمام مسئله نیست، حتی در مورد تاثیر کاهش وزن داروهای مشابه هورمونهای تیروئیدی هم تردید وجود دارد. دکتر ماکسیمیلیان ماتریسن، فوق تخصص فارماکولوژی در دانشگاه آسپل که روی تاثیرات فیزیولوژیک داروهای تیروئیدی تحقیق کرده، می‌گوید: «در بعضی مطالعات، افرادی که این گونه داروها را مصرف می‌کردند به جای کاهش وزن، اضافه وزن پیدا کردند و حتی در برخی موارد این افزایش وزن‌ها بسیار شدید بوده است.»
اول لاغر می‌شوید، اما بعد...یک مشکل اساسی دیگر مصرف داروهایی که هورمون تیروئیدی در بدن ایجاد می‌کنند از کار افتادن غده تیروئید است. دکتر گلدینگ می‌گوید: «مصرف طولانی‌مدت هورمونهای تیروئیدی می‌تواند یک مشکل جدی را ایجاد کند و آن هم این است که غده تیروئید دیگر ترشح هورمون نداشته باشد. این امر می‌تواند بدن را با مشکل بزرگی روبه‌رو کند، جدا از اینکه با قطع مصرف داروها، بدن بدون هورمون تیروئید می‌ماند و این موضوع، مشکلاتی را ایجاد می‌کند. تازه جالب است که با این وضع، ممکن است در آغاز وزن کم کنید اما در نهایت بدنتان وزن اضافه می‌کند نه اینکه لاغر شود.
