پارابن ها ، محصولات آرایشی و بهداشتی و شامپوهای حاوی پارابن این روزها سر و صدای زیادی بپا کرده اند،
اما اکثر مصرف کنندگان هنوز از عوارض آنها اطلاعات خاصی در دست ندارند و سوالات زیادی درباره معرفی یک شامپوی بدون پارابن پرسیده میشود.

در این مقاله سعی بر این شده تا کاملترین اطلاعات درباره پارابن ها را به زبان فارسی در اختیار شما قرار دهیم.

برخی از مواد محافظ میکروبی مورد استفاده در شامپوها عبارتند از:
متیل پارابن، بوتیل پارابن، پروپیل پارابن، فرمالدئید، هیدروکسی بنزوات، فنیل مرکوریک استات،
فنیل مرکوریک نیترات، آلکیل آنیزول ها، آلکیل کرزول ها، برونوپول، کلرو سالیسیلانیلیدها و نمک های دهیدرواستیک اسید.

انواع مختلف پارابن چیست؟

پارابن‌ها روی برچسب های لوازم آرایشی تحت عناوین زیر ذکر می شوند:

• متیل پارابن Methyl paraben
• پروپیل پارابن Propyl paraben
• ایزوبوتیل پارابن Isobutyl paraben
• اتیل پارابن Ethyl paraben
• بوتیل پارابن Butyl paraben
• E216

آشنایی با تاریخچه پیدایش و شناخت انواع پارابن ها

پارابن ها از پرکاربردترین دسته های مواد نگهدارنده هستند.
نگهدارنده ها یا پرزرواتیوها (Preservatives) به موادی اطلاق می­شود که
جهت محافظت از آلودگی میکروبی یک محصول غذایی یا دارویی در دوره نگهداری محصول و در هنگام مصرف، در فرمولاسیون آن محصول استفاده میگردد.

پارابن ها نخستین بار در حدود 85 سال پیش معرفی شدند و به سرعت به یکی از پرمصرف ترین نگه دارنده ها تبدیل شدند.
واژه پارابن (Paraben) مخفف پارا هیدروکسی بنزوئیک اسید (para Hydroxybenzoic Acid) است.
از نگاه شیمیایی، پارابن ها خانواده ای از استرهای آلکیل پاراهیدروکسی بنزوئیک اسید هستند.
4 استر مهم و پرکاربرد شامل متیل پارابن­، اتیل پارابن، پروپیل پارابن، و بنزیل پارابن می باشند.
بوتیل پارابن و ایزوبوتیل پارابن نیز در این دسته قرار می­گیرند که کمتر مورد استفاده قرار می گیرند.

پارابن یکی از ترکیبات شیمیایی رایج در محصولات آرایشی و بهداشتی است که
از دهه 1950 میلادی برای مبارزه با رشد باکتری‌ها و افزایش ماندگاری این محصولات استفاده می‌شود.

این ویدئو به بسیاری از سوالات درباره عوارض پارابن ها پاسخ خواهد داد

دلیل استفاده نگهدارنده ها از جمله پارابن در شامپوها چیست؟

شامپوها فرآورده های حاوی آب هستند و بسیار مستعد رشد میکروارگانیسم ها،
لذا اضافه نمودن مواد محافظ میکروبی از ضروریات این فرآورده هاست.

انتخاب نوع پارابن در یک محصول بستگی به عوامل مختلفی دارد.
جایگزینی گروه­های شیمیایی مختلف سبب تغییر در حلالیت و تغییر در طیف اثر میکروبی پارابن­ها می شود.
بطوری که هرچه طول زنجیره آلکیل افزایش پیدا می­کند، حلالیت ماده در آب کاهش و حلالیت در روغن­ها و حلال­های آلی افزایش می­یابد.

طبق آمار این ماده در 85 درصد از محصولات آرایشی و بهداشتی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
علت این گستردگی مصرف، قیمت کم و موثر بودن آن است و طولانی بودن تاریخچه مصرف به نوعی تایید کننده ایمن بودن پارابن است.
اما در سال‌های اخیر نگرانی‌هایی درباره استفاده از این ماده و تاثیر آن روی بدن شکل گرفته است که
باعث شده تولید کننده‌های مختلفی درجهان به تولید محصولات فاقد پارابن روی آورند.

معمولا متیل پارابن در محصولات با پایه روغن در آب (O/W)
و پروپیل پارابن در محصولات با پایه آب در روغن (W/O) بکار میروند.

هرچه حلالیت در فاز چربی افزایش یابد، عبور آن از بافت اپیدرم پوست زیادتر میشود.
بنابراین نفوذ پوستی پارابن های با طول زنجیره بلندتر به پوست بیشتر است.
علاوه بر خصوصیات فیزیکوشیمیایی، این استرها طیف اثرات ضد میکروبی متفاوتی هم دارند.

این مقاله توسط پارسی طب گردآوری شده است.

چرا در یک محصول از چند نوع نگه دارنده استفاده میشود؟

از نظر اثرات ضد میکروبی، پارابن­ها طیف اثر وسیعی علیه انواع باکتری­ها و قارچ­های پاتوژن دارند.
طیف اثر ضد میکروبی این مواد با افزایش طول زنجیره آلکیل افزایش می­یابد.

معمولاً برای رسیدن به اثر محافظتی بیشتر و طیف اثر وسیع تر از ترکیب چند نوع پارابن­ مانند متیل و اتیل در فرمولاسیون استفاده می شود.
به طور کلی پارابن­ها روی قارچ­ها مؤثرتر بوده و در بین باکتری­ها اثرات ضد میکروبی بیشتری روی باکتری­های گرم مثبت دارند.
برخی میکروارگانیسم­های گرم منفی با تولید آنزیم­های خاص، پارابن­ها را تخریب می­کنند و نسبت به آن­ها مقاوم شده­ اند.
به خاطر اثر کم این دسته از نگهدارنده ها روی سودوموناس، پارابن ها را با مواد باکتریوسید دیگر مثل ایزوتیازولیدون­ها و فنوکسی اتانول همراه می­کنند.

پارابن در چه محصولاتی استفاده میشود؟

پارابن­ها در انواع محصولات آرایشی و بهداشتی مثل شامپوها، مرطوب کننده­ ها، ژل­های شستشو
خمیردندان­ها، محصولات زیبایی و همچنین در انواع محصولات دارویی موضعی و تزریقی و انواع غذاها به کار می­روند
به طوری که در گفته می­شود پارابن­ها در بیش از 90 درصد محصولات آرایشی و بهداشتی وجود دارند.
در مطالعه­ ای که در ایالات متحده آمریکا صورت گرفته میزان تماس هر فرد با پارابن­ها در هر روز 76 میلی گرم است
که 50 میلی گرم آن مربوط به محصولات آرایشی بهداشتی، 25 میلی گرم داروها و 1 میلی گرم مربوط به مواد غذایی است.

تحقیقات انجام شده درباره عوارض پارابن ها

در گذشته تصور بر این بود که پارابن­ هایی که از پوست عبور کرده و جذب خون و مایعات میان بافتی می­شود؛
نهایتاً توسط کربوکسی استرازهای کبدی متابولیزه و از طریق ادرار دفع می­شود.

اما مطالعات جدید نشان دادند که بخشی از پارابن جذب شده در بافت­های بدن بدون هیدرولیز توسط استرازهای بافتی باقی می­مانند.
میزان نفوذ پوستی و در نتیجه فراهمی زیستی پارابن در بدن بستگی به نوع پارابن (طول زنجیره آلکیل بیشتر، جذب بالاتر)،
پایه محصول (درصد فاز چرب به فاز آبی) و سورفکتانت بکار برده شده در آن دارد.

در کاربرد موضعی بخشی از پارابن­ها که وارد بافت پوست و زیر پوست می­شوند،
توسط 4 کربوکسی استراز این بافت­ها به پاراهیدروکسی بنزوئیک اسید و آلکیل مربوطه متابولیزه می شوند.
کربوکسی استرازهای بافت­های زیرین پوست روی پارابن با زنجیره کوتاه تر موثرتر هستند؛
درحالی که پارابن با زنجیره طویل­تر توسط کربوکسی استرازهای کراتینوسیت­ها تجزیه می­شوند.

در مطالعاتی که در دهه 1990 انجام شد مشخص شد پارابن‌ها نقش زنواستروژن را در بدن ایفا می‌کنند
یعنی فاکتورهایی که مشابه استروژن در بدن عمل می‌کنند.
این به هم ریختگی در میزان هورمون استروژن با ایجاد سرطان سینه مرتبط است.

در تحقیقی که در سال 2004 توسط فیلیپا داربر محقق سرطان در بریتانیا صورت گرفت
در بافت غدد سرطانی سینه وجود ماده پارابن تایید شد به همین دلیل کارشناسان پزشکی در کشورهای مختلف توصیه کردند
که باید میزان این ماده در محصولات بهداشتی و آرایشی محدود شود چون مشخص شده است که این ماده می‌تواند به مرور زمان در بدن انباشته شود
و همین مساله ممکن است باعث بروز مشکلاتی در بدن شود و سلامتی انسان به خطر بیفتد.

دیگر تحقیقات انجام شده

از طرفی گزارش های متعددی از واکنش­های حساسیتی فوری نوع 1 مثل کهیر و واکنش­های حساسیتی تاخیری نوع 4 مثل
درماتیت تماسی با کاربرد فرآورده حاوی پارابن روی پوست­های بسیار حساس و آسیب دیده منتشر شده است.

در پژوهش جدیدی وجود استرهای پارابن را در 99 درصد از نمونه بافت‌های سرطان پستان شناسایی شده است.
در این تحقیق 40 زن مبتلا به سرطان پستان که تحت درمان بودند مورد آزمایش قرار گرفتند و نتایج حاکی از وجود پنج استر مختلف در 60 درصد از موارد بود.

همانطور که گفته شد پارابن‌ها مواد شیمیایی با خواص شبه استروژن هستند
و استروژن یکی از هورمون‌هایی است که در سرطان سینه نقش دارد. در این تحقیق به موارد زیر اشاره شده است:

“تنوع چشمگیری در هر یک از استرهای پارابن، موقعیت مکانی آن‌ها در یک پستان و مکان‌های مشابه آن‌ها در پستان‌های مختلف مشاهده شد.

بطور متوسط n-پروپیل پارابن و متیل پارابن (به نانوگرم) در هرگرم بافت در بین 160 نمونه بافت دارای بیشترین مقادیر بودند؛
اما سطوح n-بوتیل پارابن، اتیل پارابن و ایزوبوتیل پارابن پایین تر بود…

منبع پارابن قابل شناسایی نیست اما در بافت 7 نفر از این چهل نفر که هرگز در طول عمر خود
از لوازم آرایشی بهداشتی زیربغل (مام‌ها و اسپری‌های دئودرانت) استفاده نکرده‌اند نیز این ماده شناسایی شده است.”

گزارش سازمان حفاظت محیط زیست ایالات متحده (EPA) حاکی از وجود رابطه بین متیل پارابن و
اختلالات متابولیک، رشد و نمو، هورمونی و عصبی و همچنین سرطان‌های مختلف می‌باشد.

تحقیقات نشان داده‌اند که پارابن‌ها دارای خواص شبه استروژن می‌باشند
که می‌توانند منجر به کاهش توده عضلانی، ذخیره چربی اضافی و رشد پستان مردها شوند.

منتقدان عوارض پارابن ها چه میگویند؟

منتقدان تحقیقی که در بریتانیا صورت گرفت معتقدند که لازم بود بافت سینه‌های سالم و بدون غده نیز برای وجود یا عدم وجود پارابن تست شود
تا با قطعات بتوان گفت وجود این ماده در بدن به سرطان منجر می‌شود.

بنابراین این تحقیق نمی‌تواند با قطعیت تاثیر مخرب این ماده را ثابت کند.
تحقیقات دیگری هم نشان داده اند که پارابن‌ها اثر استروژنی بسیار ضعیفی دارند و نمی‌توانند باعث تغییر در تعادل هورمون بدن شوند.

بنابراین محققان هنوز به نتیجه واضح و ثابت شده‌ای در مورد تاثیر منفی پارابن‌ها و ارتباط آن‌ها با هیچ نوعی از سرطان دست نیافته‌اند
اما بر اساس همین یافته‌ها میزان مصرف پارابن به مقدار قابل توجهی کاهش یافته است و
به تایید سازمان غذا و دارو این مقدار مصرف اثری منفی در سلامتی انسان‌ها نخواهد داشت.

احتیاط در مصرف پارابن ها

حتما شما نیز مانند بقیه افراد در مورد سلامتی خود حساس هستید
اگرچه گفته می‌شود مقدار پارابنی که امروزه در محصولات آرایشی و بهداشتی به کار می‌رود ناچیز است
اما لازم است که در مصرف این محصولات احتیاط و دقت کافی داشته باشید.

به طور مثال برای محصولاتی که به مقدار زیاد روی پوست و بدن به کار می‌روند مثل لوسیون بدن یا شامپو
بهتر است که از انواع فاقد پارابن استفاده کنید.
خوشبختانه برندها و محصولات متعددی در بازار وجود دارند که از فرمول‌های فاقد پارابن استفاده می‌کنند
و بهتر است قبل از خرید محصولات آرایشی و بهداشتی حتما برچسب روی محصول و ترکیبات شیمیایی به کار رفته در آن را
به دقت بررسی کنید تا انتخاب درستی داشته باشید. اگر احتیاط و دقت زیادی در انتخاب محصولات آرایشی و بهداشتی خود دارید
بهتر است از محصولات ارگانیک واقعی که از مواد طبیعی تهیه می‌شوند و فاقد نگهدارنده‌ها هستند استفاده کنید.

اما دقت داشته باشید که این نوع محصولات باید مثل مواد غذایی در تاریخ مصرف دقیق خود استفاده شوند
چون مواد نگهدارنده از جمله پارابن‌ها را در خود ندارند و تاریخ مصرف در مورد آن‌ها جدی‌تر است.

مقدار مجاز مصرف پارابن ها در محصولات مختلف چقدر میباشد؟

در سال 1925 دو موسسه US Environmental Agency و European Union cosmetic regulation مجوز کاربرد پارابن­ها را در غلظت 8/0 درصد
و بصورت جمعی در محصولات آرایشی و بهداشتی صادر کردند، اما در محصولاتی که از یک نوع پارابن استفاده میشود نباید از 0/4 درصد بیشتر باشد.

از این رو محصولات جدیدی با نام محصولات بدون نگهدارنده (Preservative free) وارد بازار شده­ اند که عاری از هرگونه مواد نگهدارنده هستند.
در تهیه این محصولات از روش­هایی استفاده می­گردد که کمترین آلودگی میکروبی را ایجاد کنند
و یا این که داخل محصول موادی به طور طبیعی وجود دارند که سبب پایداری و حفظ آن در برابر آلودگی­ها می­گردد (Self-preserving)

با توجه به گرانی نسبی این محصولات و محدودیت در تولید برخی فرآورده­ ها
به شکل preservative free  این محصولات در کشور ما جایگاه اصلی خود را پیدا نکرده­ اند.

از آنجاییکه بسیاری از کاربران عزیز پارسی طب درخواست معرفی یک محصول
(Paraben free) بدون رنگ و مواد حساسیت زا داده بودند میتوانند به لینک ذیل مراجعه کنند:

شامپو هفت گیاه آتو (کنترل کننده ریزش مو)

شامپو گیاهی آتو (مخصوص موهای آسیب دیده و رنگ شده)

محصولاتی که بیشترین مقدار پارابن را دارا میباشند

دئودورانت‌ها و ضدعرق‌ها از منابع مهم پارابن به شمار می‌روند؛
اما این واقعیت که پارابن‌ها حتی در بافت پستان افرادی که ظاهراً هرگز از این مواد استفاده نکرده‌اند نیز مشاهده شده است
نشان می‌دهد که این مواد شیمیایی، صرف نظر از اینکه به چه محصولاتی افزوده می‌شوند، در بافت پستان تجمع می‌کنند.

باید اذعان کرد که طبق نتایج این تحقیق، هر ماده ای که روی پوست خود استفاده می‌کنید
جذب بدنتان می‌شود و می‌تواند در درازمدت آسیب‌های جدی به بدنتان وارد کند.