خوب، بد، زشت صنعت خودرو ایران در سال ۹۵

پس از امضای برجام و شکل گرفتن امیدهای بسیار برای تحول در صنعت خودرو کشور، می توان سال 95 را پل اتصال بین رویاهای شکل گرفته در چند ماه آخر سال 94 و واقعیت های شرایط اقتصادی و صنعتی کشور قلمداد کرد.

در این سال اتفاقات زیادی در صنعت خودرو کشور رخ داد و اخبار مثبت بسیاری مطرح شد که البته بسیاری از آن ها هیچ گاه رنگ واقعیت به خود نگرفت، اما در مجموع می توان شرایط صنعت خودرو در سال 95 را در دسته بندی های زیر جمع بندی کرد.

خوب 

هنوز سال 95 رسما آغاز نشده بود که نام پژو با سر و صدای زیاد به عنوان اولین شریک صنعتی ایران خودرو پس از برجام مطرح شد، اما در نهایت وعده عرضه اولین محصول این شرکت در سال 95 راه به جایی نبرد و آغاز پیش فروش یا فروش پژو 2008 به ماه های آغازین 1396 موکول شد.

اما در عوض این هیوندای بود که بدون جنجال خبری به ایران بازگشت و با امضای قرارداد همکاری با کرمان موتور، حتی زودتر از پژو مدل های i10 و i20 را در بازار عرضه کرد، سری نخست سفارشات مشتریان را قبل از عید تحویل داد و اخیرا نیز وعده تولید مدل های اکسنت و النترا را در سال 96 مطرح کرده است.

از دیگر اتفاقات مثبت سال 95 می توان به رقابتی تر شدن بازار خودرو اشاره کرد که منجر به افزایش تنوع و حق انتخاب برای مشتریان و شکل گیری شرایط رقابتی تر در زمینه فروش و تسهیل شرایط فروش اقساطی و ....شد.

هرچند متاسفانه افزایش نابه هنجار قیمت ارز در سال 91 و کاهش قدرت خرید ایرانیان، هنوز هم بزرگترین مشکل در زمینه ارائه خودروهای جدید در بازار محسوب می شود اما در مجموع می توان گفت که شرایط فروش خودروها در سال 95 نسبت به سال های قبل از آن آسان تر شده بود.

شرایط در بازار به گونه ای پیش رفته است که حتی خودروسازان نه چندان باهوش ایرانی نیز سرانجام ناچار به ارائه مدل های مشتری پسند تر شدند، برای مثال در واپسین ماه های سال، سایپا تصمیم گرفت در اقدامی غیر معمول آپشن های حذف شده کیا سراتو را به این خودرو بازگرداند و یا مدل هاچ بک ساینا را با نام کوییک و امکانات رفاهی بیشتر راهی بازار کند.

ایران خودرو نیز در همین راستا، مدل پر آپشن تری از دنا را با اسم نه چندان فارسی، دنا پلاس معرفی کرد که البته برخلاف نام کوییک، مورد انتقاد فرهنگستان زبان و ادب فارسی نیز قرار نگرفت.

در نهایت باید به موفقیت رنو ساندرو و ساندرو استپ وی در سال 95 اشاره کرد، به خصوص ساندرو استپ وی را می توان خودرو سال 1395 نامید که به لطف اعتبار خوب برند رنو و چهره به ظاهر کراس اوورش توانست در بازار طوفانی به پا کند و با ایجاد اختلاف قیمت بیش از 10 میلیونی بین بازار و کارخانه، سیل عظیمی از مشتریان واقعی و دلالان همیشه در صحنه را به سوی خود جلب نماید.

در واقع موفقیت ساندرو استپ وی در آخرین پیش فروش 5000 دستگاهی این مدل آنچنان بود که به گفته مسئولان سایپا بیش از 385 هزار نفر به سایت فروش سایپا و پارس خودرو یورش برده و باعث خارج شدن این وب سایت از دسترس شدند.

همچنین ادامه فعالیت استارتاپ های مرتبط با صنعت خودرو و حمل و نقل نظیر اسنپ و تپسی را در سال 95 می توان به فال نیک گرفت، چرا که فعالیت چنین شرکت هایی و گسترده شده بازار حمل و نقل عمومی و اشتراک گذاری خودرو می تواند در بلند مدت نتایج مهمی را در زمینه کاهش ترافیک و آلودگی هوا به دنبال داشته باشد.

به عنوان آخرین اتفاق مثبت نیز می توان به برگزاری مجدد نمایشگاه بین المللی خودرو تهران اشاره کرد که علیرغم برخی کمبود ها، چه از نظر کیفی و چه از نظر کمی نسبت به دوره های قبلی و سایر نمایشگاه های خودرو برگزار شده در شهر های ایران با پیشرفت همراه بود و با استقبال کم نظیر مخاطبان نیز رو برو شد.

بد

در طول سال 95 با انتشار مقالاتی به دلایل گران بودن و عدم پیشرفت صنعت خودروسازی کشورمان پرداختیم اما اگر قرار به انتقاد واقعی از شرایط صنعت خودرو در ایران باشد باید گفت که بدترین وجه ماجرا، عدم توجه مسئولان برای رفع مشکلات عمیق و ریشه ای صنعت خودرو در ایران است.

سیاست گذاری نامناسب در تولید، ساختار دولتی خودروسازان، اشتباهات عجیب و غریب در تعریف قوانین و تعرفه های و گمرکی، سخت گیری های غیر منطقی در تعرفه تولید خودروهای مونتاژی (c.k.d)، عدم توجه به مشکلات صنعت قطعه سازی، سوئ مدیریت در مصرف انرژی، تیراژ تولید و تغییرات صنعت خودو جهان به سمت تولید خودروهای پاک و هوشمند را می توان از جمله مهمترین چالش ها دانست.

نه تنها برای این مشکلات مدیریتی چاره ای اندیشیده نمی شود، بلکه حتی خودروسازی ایران به عنوان تولید کننده محصولات ارزان و با کیفیت (حتی با تکنولوژی پایین و قدیمی) نیز جایگاه خود را از دست داده است و از صادرات محصولات خود به ضعیف ترین بازارهای جهان نیز درمانده به نظر می رسد و متاسفانه هیچ افق روشنی برای برون رفت از این شرایط وخیم توسط مسئولان امر ترسیم نشده است.

زشت

صرف هزینه 50 میلیارد تومانی برای تغییر چراغ های 206 صندوق دار و تبدیل آن به 207i صندوق دار، عدم آگاهی مدیران سایپا از قیمت تمام شده کوییک در مراسم رونمایی از این خودرو یا جمله جنجالی مدیر عامل سایپا مبنی بر کیفیت و قیمت بی رقیب پراید در سطح جهان، شاید بیش از زشت بودن، مضحک و تاسف بار به نظر برسند.

همچنین علیرغم تغییرات تکنولوژی خودروهای جدید و نیاز بیشتر آن ها به سوخت با کیفیت، همچنان شاهد عدم تامین حجم مناسبی از بنزین سوپر و بنزین یورو 4 در جایگاه های سوخت رسانی هستیم که باعث بروز مشکلاتی برای خودرو ها و مشتریان می شود.

اما وجه شرم آور صنعت خودروسازی ایران را باید در عدم توجه به ساده ترین استاندارد های ایمنی و کیفیت و تولید پر تیراژ خودروهای خطرناکی چون وانت نیسان زامیاد، پراید، تیبا و ... تردد کامیون های مجهز به چرخ های غول پیکر و وجود مشکل در صنایع اتوبوس سازی جستجو کرد.

در شرایطی که سالانه قریب به 16 هزار نفر در تصادفات رانندگی جان خود را از دست می دهند و بیش از یک صد هزار نفر مجروح و معلول شده و هزاران میلیارد تومان آسیب اقتصادی به کشورمان وارد می شود، کمتر تغییری در روند مهندسی و ساخت، توقف تولید محصولات خطر ساز، تشدید استاندارد های ایمنی و بهبود کیفیت راه ها اتفاق نمی افتد.

علیرغم وجود مشکلات مرتبط با بیکاری، آلودگی هوا و تردد هزاران اتوبوس، کامیون و کشنده فرسوده و پر مصرف که بیش از دو برابر میانگین جهانی سوخت مصرف می کنند، خطوط تولید خودروسازان تجاری به دلیل عدم تامین منابع نقدی و ریالی در آستانه تعطیلی قرار گرفته و در عوض تولید انبوه خودروهای شخصی و نا امن، خیابان های شهرهای بزرگ کشور را به مرز انفجار و قفل شدن کامل ترافیک رسانده است.

مسلما گذر از این شرایط غمبار بدون تغییر نگاه مدیران عالی رتبه و مسئولان امر به مقوله تردد و حمل و نقل در کشور ممکن نیست، اما اثری نیز از چنین تغییر رویکردی دیده نمی شود و به همین جهت سیر قهقرایی دومین صنعت بزرگ کشور همچنان ادامه دارد.