سرویس فرهنگ - مریم نوتاش
کنار ما نشسته‌اند و از اخبار لحظه به لحظه رویدادهای خشونت‌آمیزی که در جغرافیایی در همین نزدیکی از دست بشریت بر سر بشریت آوار می‌شود، مطلع می‌گردند. هر از گاهی میان اظهارنظرهای بزرگترها می‌آیند و آنچه را که از قلم می‌افتد، با جدیت گوشزد می‌کنند. با وجود مشارکت آنها در همه بحث‌هایی که از قد و قواره دنیای کودکان‌شان خارج است، توضیح و تفسیر برخی مسایل و مفاهیم در پاسخ به سؤال‌های‌شان کار ساده‌ای نیست. مفاهیمی که بعضاً والدین‌شان نیز با آنها در مواجه‌ای پر از تناقض قرار دارند. در این میان که زبان گفتار در بیان برخی از این مفاهیم و وقایع منوط به آنها به واقع الکن مانده است، وجود منابع مکتوبی که در قالب قصه و داستان و با زبانی بی‌تکلف بتواند این نوع بی‌رحمانه و ددمنشانه از تعاملات اجتماعی نوع بشر را با همه ویرانگری‌هایش برای کودکان و نوجوانان تشریح کند، بسیار ارزشمند خواهد بود.
کتاب «از دفترچه خاطرات سرباز گاف» نمونه معدودی از کتاب‌های حوزه کودک و نوجوان است که با زبانی ساده و لحنی طنزآمیز و البته با ماجرایی جذاب و پرهیجان، ورود سه نوجوان را به ارتش نظامی کشوری متخاصم به تصویر می‌کشد. نویسنده کتاب سعی دارد مخاطب کوچک خود را از دریچه همان دنیای بی‌آلایش کودکی با همه دلواپسی‌های بچگانه‌اش به قلب جهان آشوبزده بی‌مهری انسان بر انسانیت برساند.
قصه کتاب حول محور اشخاص و کشورهایی است که اسامی آنها در متن داستان به شکلی کنایه‌آمیز تغییر شکل‌یافته و دو پهلو آورده شده است که نه تنها دست‌مایه خلاقانه‌ای برای وجه طنز داستان شده و جذابیت قصه را برای نوجوان حفظ می‌کند بلکه به نوعی در نمایش کاریکاتوری نابهنجاری‌های دنیای واقعی به قصه مدد می‌رساند. «قرار بود یک عمر در خاورخیلی میانه بجنگیم تا آخر عمری بشویم یکی مثل ژنرال پترائورس بعد تازه یک سری سرباز بی‌نزاکت و اراذل مثل خودمان بهش بگن ژنرال پیتزاپرس؟!».
ماجراهای قصه، مخاطب را در جستجوی معنای مفاهیمی مانند؛ دموکراسی، برابری، حقوق بشر و امثالهم به دنبال خود می‌کشاند تا او را نسبت به تفاوت فاحش معنای لفظی این مفاهیم و کاربرد عملی‌شان توسط پرچمداران آنها کنجکاو کند. آنچه شخصیت‌های اصلی داستان به واسطه آن فریب خورده‌اند و به خیال خام خودشان «می‌خواهند دنیا را از دست پلیدی‌ها، شرارت‌ها و دیکتاتورها آزاد کنند و دموکراسی را به در منازل مردم و مظلومین در نقاط مختلف کره زمین ببرند و تحویل بدهند و رسید تحویل بگیرند و برگردند».
در واقع در حین داستان، مخاطب به یک تحریف فکری و فرهنگی پیش از همه جنایت‌ها و خشونت‌ها پی‌می‌برد. این که چرا همه لشکرکشی‌ها و آتش‌افروزها در دنیا ناجوانمردانه به نام نجات بشریت و دموکراسی تمام می‌شود، سؤال بزرگی است که دفترچه خاطرات سرباز گاف برای پاسخ به آن مخاطب را تا پایان داستان با خود همراه می‌کند. «دموکراسی یعنی فردا هم باید سرزمینهای زیادی را فتح کنی. پس فردا هم شهرهای زیادی را خراب بکنی. خانه‌های زیادی را به آتش بکشی. ماه بعد هم خونهای زیادی را بریزی. اگر قرار باشد اینطوری کم بیاوری کلاهت پس معرکه‌ست سرباز گاف!».
قصه به خوبی نشان می‌دهد که چگونه استعمارگران طی فرآیند آموزش و پرورشِ نوجوانانی که تازه پا به عرصه زندگی اجتماعی گذاشته‌اند، نفس شریف مفاهیم انسانی و اجتماعی را به پای خوی استعمارگری و قدرت‌طلبی خویش قربانی می‌کنند تا کشتار و قتل‌عام انسانیت برای آنان تسهیل گردد. «دیوانهها، کسی به شما گیر داد باید توجیهش کنید که دموکراسی و آزادی برای آنها هدیه بردهاید! امنیت بردهاید. شادی و سرور بردهاید! اگر طرف باز هم قبول نکرد عیبی نداره کتکش بزنید تا بفهمد! دستگیرش کنید تا ادب بشه». بدین شکل سربازان نوجوان را برای ورود به میدان خشونت و جنگاوری، جسور و بی‌پروا و البته بی‌منطق و منفعت‌طلب می‌سازند. «پسر نترس. الان وقت، وقتِ قهرمانیه! الان وقتشه که خودم رو ثابت کنم و بعد از دست ژنرال نشان لیاقت بگیرم. آره ترس چیه؟! خودت رو تکون بده سرباز گاف».
با وجود اینکه قصه سرباز گاف، پیرامون دلخراش‌ترین پدیده بشری یعنی جنگ شکل‌گرفته است، اما زبان طنز جاری در متن داستان و اجتناب نویسنده از بکارگیری مکرر برخی واژه‌های تداعی‌کننده موضوع، خود به نوعی تأییدکننده سلامت کتاب برای گروه سنی کودک و نوجوان است.
سخن آخر اینکه کتاب «از دفترچه خاطرات سرباز گاف» شاید تنها تلنگری است بر وجدان هشیار کودکان و نوجوان تا دنیا پس از این جای بهتری برای زندگی باشد.
«انتشارات بایا» چندی پیش کتاب «از دفترچه خاطرات سرباز گاف» به قلم محمد میلانی و تصویرگری محمدرضا اکبری را در 152 صفحه و شمارگان 1هزار نسخه و با قیمت 25 هزار تومان روانه بازار کتاب کرد.
