حضور دوباره خودروسازان خارجی در کشورمان پس از برجام، این امکان را فراهم آورد تا علاوه بر عرضه محصولات جدید، شورای سیاست‌گذاری خودرو به تدوین استراتژی مدونی در تولید برقی‌ها بپردازد. در این بین اعضای شورای سیاست‌گذاری دولت یازدهم خواستار آن بودند که از حضور شرکای خارجی در صنعت خودرو برای تولید و عرضه محصولات برقی استفاده کنند.
به این ترتیب با توجه به اینکه شرکای خارجی صنعت خودروی کشور، در زمینه تولید خودروهای برقی به پیشرفت‌هایی دست یافته‌اند این امکان برای خودروسازان داخلی نیز مهیا بود تا از رهگذر همکاری با خودروسازان بین‌المللی قدم در راه تولید محصولات برقی بگذارند. حال با توجه به نقض یکجانبه برجام از سوی ایالات‌متحده آمریکا به‌نظر می‌رسد برنامه‌ریزی برای عرضه برقی‌ها نیز منتفی شده حال آنکه قانون‌گذار از سال 86 در قالب قانون توسعه حمل‌و‌نقل عمومی و مدیریت مصرف سوخت دولت را موظف به حمایت از تولید خودروهای برقی، هیبرید و کم‌مصرف کرده بود.
برنامه زمان‌بندی برای عرضه برقی‌ها
آن‌طور که مشخص است یکی از مسائلی که در ارتباط با تولید برقی‌ها باید مورد توجه قرار گیرد، وضع قوانین و مقررات در ارتباط با تولید این خودرو‌ها در هر کشوری است. بر اساس پژوهشی که در این ارتباط در مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی انجام گرفته است به‌طور معمول دولت‌ها برای گسترش تولید و استفاده برقی‌ها، قوانین و مقرراتی را در جهت تسهیل این مساله مورد توجه قرار می‌دهند.
همان‌طور که گفته شد نهاد قانون‌گذار کشور هم از سال 86 نسبت به وضع قوانین و مقررات در ارتباط با تولید خودروهای برقی در کشور اقداماتی را انجام داده است. این اقدام‌ها در سال 94 در بخش‌هایی از قانون رفع موانع تولید و رقابت‌پذیری و ارتقای نظام مالی و همچنین در سال 96 در جریان قانون بودجه این سال مورد توجه این نهاد نیز قرار گرفته است. با این حال عدم اهتمام خودروسازان و دولت‌ها سبب شده است تا تولید خودروهای برقی آن طور که باید پیشرفتی نداشته باشد.
قرارداد جوینت‌ونچر، بهترین راه تولید
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی به تازگی در گزارشی با عنوان «تحلیلی بر فناوری‌ها و ایستگاه‌های شارژ خودروهای برقی و چالش‌های پیش رو» به معرفی و بررسی فناوری‌های روز در تولید برقی‌ها در ایران و جهان پرداخته است. در بخشی از این پژوهش بررسی مدل‌های جهانی در ارتباط با تولید خودروهای برقی در دستور کار قرار گرفته است. در این پژوهش تاکید شده که صنعت خودروی کشور سه مدل در این زمینه پیش روی خود دارد. مدل اول تولید خودروهای برقی براساس پلت‌فرم‌های موجود در کشور است.
بر این اساس می‌توان با ایجاد تغییراتی روی پلت‌فرم‌های فعلی این امکان را فراهم کرد تا خودروهای برقی روی همان پلتفرم‌ها تولید شود. راهکار دیگر که می‌تواند مورد توجه قرار بگیرد، طراحی و تولید خودروهای برقی از پایه است. برای نیل به این مقصود باید بر اساس تکیه بر توانمندی‌های داخلی اقدام به تولید پلت فرم‌هایی برای تولید خودروهای برقی در کشور کرد. در این پژوهش عنوان شده که راهکار آخر که بیش از دو راهکار اول مورد توجه سیاست‌گذاران بخش صنعت کشور قرار داشته است، همکاری‌های جوینت‌ونچر در ارتباط با تولید این مدل از خودرو‌ها با شرکت‌های بین‌المللی است. تلاش‌هایی در این ارتباط از سوی خودروسازان صورت گرفته بود، اما با مبهم بودن شرایط ادامه توافق‌نامه برجام، این تلاش‌ها تاکنون ناکام مانده است. البته باید به این نکته هم اشاره کرد که از میان سه راه فوق، راه آخر عملیاتی‌تر به‌نظر می‌رسد. زیرا در ارتباط با راهکار اول باید به تلاش خودروسازان داخلی اشاره کرد.
دو شرکت بزرگ خودروسازی کشور تلاش کردند روی پلت‌فرم‌های موجود خود اقدام به تولید خودروهای برقی کنند. حاصل این تلاش تولید نمونه‌هایی از خودروی رانا و تیبای برقی بود. البته این مدل‌ها با توجه به قیمت تمام شده آن‌ها چندان نمی‌تواند مورد توجه قرار بگیرد و به تولید انبوه برسد. بر اساس آمار‌های منتشر شده در این زمینه قیمت تمام‌شده این خودرو‌ها در مقابل خودروهای بنزینی همین مدل، افزایش سه برابری را نشان می‌دهد.
در ارتباط با تولید پلت‌فرم‌های خودروهای برقی از پایه این دست اقدام‌ها در سطح دانشگاهی و نه در سطح صنعتی کشور انجام گرفته است، با توجه به اینکه تولید پلتفرم‌ها در سطح دانشگاهی بوده است نه صنعتی، نمی‌توان قیمت تمام‌شده آن را به‌طور مشخص اعلام کرد. با توجه به چالش‌هایی که در ارتباط با تولید خودروهای برقی وجود دارد، توسعه این بحش از صنعت خودروی کشور باید به کمک شرکت‌های بین‌المللی و از طریق قرارداد‌های جوینت‌ونچر دنبال شود.
مشوق‌های مالیاتی تسریع‌کننده تولید
در ادامه این گزارش همچنین تاکید شده که در عرصه بین‌المللی همواره تلاش‌هایی از سوی دولت‌ها انجام گرفته تا شرایط برای تولیدات تازه فراهم شود. دولت‌ها تلاش می‌کنند از طریق ایجاد مشوق‌ها در زمینه معافیت‌های مالیاتی و همچنین ایجاد تسهیلاتی برای بخش‌های تولید و مصرف، این شرایط را ایجاد کنند تا محصولات جدید مورد توجه بیشتر تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان قرار بگیرد. این مساله در ارتباط با خودروهای برقی هم مورد توجه قرار گرفته است.
مرکز پژوهش‌های مجلس در ادامه تجربه برخی کشور‌ها در این زمینه را مورد بررسی قرار داده و به تجربه کشور‌هایی مانند انگلستان، هند، چین و فرانسه اشاره کرده است. در ادامه این گزارش آمده است که بر اساس اخبار منتشر شده دولت انگلستان اعلام کرده است تا سال 2040 میلادی تولید خودروهای بنزینی و دیزلی در شرکت‌های خودروسازی این کشور متوقف خواهد شد و تنها خودروهای برقی اجازه تولید در این کشور را خواهند داشت.
هند نیز به‌عنوان اولین کشور آسیایی، اعلام کرده که خودروسازان هندی را موظف کرده است از سال 2030 میلادی، تنها خودروهای برقی تولید کنند.
همچنین چین به‌عنوان دیگر کشور آسیایی زمان‌بندی مشخصی را اعلام نکرده است با این حال قرار است یک‌پنجم تولیدات خود را بر اساس موتور‌های برقی طراحی و تولید کند. در حالی که دولت‌ها تلاش می‌کنند شرایط را برای تولید خودروهای برقی در کشور‌های خود ایجاد کنند و با اعلام برنامه‌های زمان‌بندی به‌دنبال تحقق این مساله هستند، دولت‌ها در ایران چندان تلاشی برای تولید خودروهای برقی و جایگزین کردن آن‌ها با محصولات فعلی ندارند.
در ادامه گزارش همچنین آمده است که طبق بودجه 96 نهاد قانون‌گذار در ارتباط با ایجاد شرایط برای استفاده از وسایل نقلیه برقی در سیستم حمل‌و‌نقل عمومی کشور به وزارتخانه‌های مرتبط اجازه داده شده تا سقف یکصد هزار میلیارد ریال اوراق مشارکت ریالی و صکوک اسلامی منتشر کند. همچنین در ردیف‌های متفرقه مبلغ 3 میلیون ریال به‌عنوان کمک‌های فنی و اعتباری به منظور توسعه ناوگان حمل‌و‌نقل عمومی شهری و خرید خودرو‌ها و موتورسیکلت‌های برقی اختصاص یافته است.
پیشنهاد‌هایی برای تولید برقی‌ها
در این پژوهش پیشنهاد‌هایی درباره تسهیل تولید خودروهای برقی در کشور ارائه شده است؛ به‌طوری‌که اولین اقدامی که می‌تواند مورد توجه سیاست‌گذاران قرار بگیرد، استفاده از موتور و دوچرخه‌های برقی در مناطق پرترافیک و همچنین مناطقی است که میزان آلاینده‌های زیست‌محیطی در آن‌ها به میزان قابل‌توجهی بالا است. مرکز پژوهش‌ها همچنین پیشنهاد داده که در کلان‌شهری مانند تهران در بخش حمل‌و‌نقل عمومی می‌توان اتوبوس‌های گازوئیلی را با اتوبوس‌های برقی جایگزین کرد. برای رسیدن به این مقصود باید تسهیلاتی در اختیار شرکت‌های اتوبوسرانی و تاکسیرانی قرار گیرد.
پیشنهاد دیگر کارشناسان این مرکز تعیین زمان‌بندی برای رسیدن به نقطه مطلوب در تولید خودروهای برقی است. در این زمینه می‌تواند الگو‌های مورد استفاده در کشور‌هایی مانند انگلستان، هند و چین مورد توجه قرار گیرد و با توجه به راهکار‌هایی که این کشور‌ها به آن توجه کرده‌اند، به یک برنامه زمان‌بندی در ارتباط با جایگزین کردن خودروهای بنزینی و دیزلی با خودروهای برقی رسید. برای این مقصود یک چشم‌انداز 10 تا 20 ساله می‌تواند مورد توجه دست‌اندرکاران صنعت خودروی کشور قرار بگیرد.
راهکار پایانی در پژوهش صورت گرفته درباره گسترش تولید و مصرف خودروهای برقی در کشور، ایجاد مشوق‌های لازم برای حضور شرکت‌های خصوصی به‌ویژه شرکت‌های دانش‌بنیان در زمینه مشارکت با صاحبان فناوری است. در این زمینه می‌توان مشوق‌هایی مانند معافیت‌ها و تخفیف‌های مالیاتی را در دستور کار قرار داد. البته نباید از نظر دور داشت که باید یک بازار رقابتی داخلی، به منظور رقابت قابل‌قبول برای سرعت بخشیدن به گسترش تولید و استفاده از خودروهای برقی ایجاد کرد.
