تحولات منطقه غرب آسیا به قدری سریع روی می‌دهد که برای کنکاش کنه آن باید به رسم میزبانی شرقی‌ها، مهمان دیپلماتی باشی که نه مثل «شبه‌کارشناسان همه فن‌حریف همه چیزدان» بلکه به مثابه «کارشناس برنامه‌ریز توسعه ارتباطات با الگوی تامین منافع ملی» سره از ناسره تمیز کند.
طبیعی است وقت چنین دیپلماتی همان سرعت تحولات منطقه‌ای را دارد؛ برنامه پشت برنامه و جلسه بعد از جلسه. در چنین وضعی، گفت‌وگوی تفصیلی خود غنیمتی است تا شاید بتوان لایه‌های پیدا و پنهان این تحولات را کاوید.
گفت‌وگوی میزان با حسین امیرعبداللهیان معاون پیشین عربی و آفریقایی وزارت امور خارجه و دستیار ویژه فعلی رئیس مجلس شورای اسلامی در امور بین‌الملل در حوزه‌های مختلف و با رهیافت‌های گوناگون انجام شد. صورت اجمالی این گفت‌وگو با محوریت سفر اخیر علی‌اکبر ولایتی به روسیه به قرار زیر است.
امروز با روسیه مواجهیم نه اتحاد جماهیر شوروی
میزان: اخیرا شاهد اتخاد رویکرد قابل لمسی درباره شرق و به ویژه روسیه هستیم. شاید سفر اخیر علی‌اکبر ولایتی آن هم با عنوان «حامل پیام رهبر معظم انقلاب و رئیس جمهور» تائیدی بر این مدعا باشد. درباره اهمیت این سفر بفرمایید.
امیرعبداللهیان: من جزو کسانی در کشور هستم که به دلیل تجربه 6 الی 7 سال اخیرم که با نماینده آقای پوتین در امور خاورمیانه(غرب آسیا) و با مقامات روسیه در مورد تحولات منطقه از سوریه تا یمن و بحرین و لیبی و مصر و جا‌های دیگر گفت‌وگو داشتم معتقدم اولا به لحاظ تاریخی حرفی که همیشه در مذاکرات به دوستان روس خودم گفتم اینکه به لحاظ تاریخی مردم در ایران حس خوبی نسبت به سیاست‌های دوره اتحاد جماهیر شوروی ندارند و خیلی شفاف من با همین آقای باگدانوف(نماینده ویژه پوتین و معاون وزیر خارجه روسیه) در اولین مذاکره ام با حضور سفیر وقت‌مان آقای مهندس سجادی گفتم که افکار عمومی در ایران به گونه‌ای است که معتقدند روس‌ها ممکن است در دقیقه 90 دوستان خودشان را رها کنند، اما تجربه کارم با روس‌ها نگاه من را تغییر داد من جزو کسانی هستم که معتقدم با روسیه‌ی پوتین می‌شود کار کرد و این که ما باید بین اتحاد جماهیر شوروی و بین روسیه تفاوت قائل باشیم یک. ما امروز با روسیه مواجهیم نه اتحاد جماهیر شوروی، دو:ما تجربه کار مشترک با روسیه در سوریه را داریم پیچیده‌ترین پرونده بین المللی عصر حاضر ما پرونده سوریه بوده و البته هم چنان هست در این پرونده پیچیده همان طور که می‌گویند در سفر و سفره شما می‌توانید دوست خودتان را بشناسید در این بحران‌ها می‌توانید بشناسید به نظر من در این بحران‌ها نمره روسیه نمره قابل قبولی بود پس از این ما می‌توانیم نتیجه گیری کنیم که می‌توان با روسیه کار کرد، اما فکر می‌کنم با روس‌ها باید دائما گفت‌وگو کرد باید دائما در تماس بود و دائما در راستای منافع ملی مشترک تعریف کرد و کار کرد و پیشرفت کرد.
اهمیت سفر ولایتی به روسیه از چند منظر
سفر آقای علی‌اکبر ولایتی هم در همین مسیر قابل تعریف است؟
امیرعبداللهیان: فکر می‌کنم پیام مقام معظم رهبری و جناب رئیس جمهور که آقای دکتر ولایتی بردند در این مقطع از چند منظر اهمیت دارد منظر اولش این است که بالاخره آقای پوتین قرار است هفته آینده در هلسنکی(پایتخت فنلاند) با ترامپ دیدار کند نکته دوم این که نتانیاهو در مسکو هست با پوتین ملاقات دارد و این‌ها یعنی اسرائیل نامشروع خیلی تلاش می‌کنند که ایران باید مستشاران نظامی خودش را از سوریه خارج کند و هم چنین حزب الله باید از سوریه خارج شود. نکته سوم این که بالاخره آقای ترامپ اهل بیزنس است و دنبال این هست که در مجموعه سیاست‌های هویج و چماقش یک نقطه ارتباط و اتصالی با روسیه پیدا کند و از ظرفیت روسیه برای تنگ کردن تحریم علیه جمهوری اسلامی ایرن استفاده کند لذا در این مرحله گفت‌وگو با پوتین مهم است ضمن این که حرف‌هایی زده می‌شود مثلا روسیه در کنار عربستان سعودی قرار شده جایگزین نفت ایران خودشان را قرار بدهند یا روسیه علاقه‌مند هست که ایران از سوریه خارج شود. خب در مورد خروج ایران از سوریه مسئله‌ای بین تهران و دمشق است ارتباط با هیچ طرفی ندارد روس‌ها هم به صراحت اعلام کردند اصلا چنین چیزی در دستور کار ما نیست، اما در مورد سایر موضوعات به نظرم نباید اجازه داد سوتفاهم ایجاد شود این گفت‌وگو‌های سطح بالا می‌تواند روابط دو کشور را بیمه کند و می‌تواند بیمه کند همکاری‌هایی که دو کشور در حوزه بایکوت کردن تحریم‌های آمریکایی می‌توانند داشته باشند و در حوزه تقویت ثبات و امنیت منطقه و روابط دو جانبه.
روسیه، متفاوت از اتحاد جماهیر شوروی
شما فرمودید ترامپ تاجر مسلک هست شاید همین مسئله داد و ستد ایجاب کند که روسیه ایران را دور بزند
امیرعبداللهیان: دنیا دنیای جنگ منافع، جنگ منافع ملی و تامین منافع ملی است. اگر در موضوعاتی با سوریه به تعاریفی برسیم که در حوزه منافع ملی ما و منافع ملی روسیه قابل تعریف، طراحی و برنامه ریزی باشد می‌توانید روی روسیه، متفاوت از اتحاد جماهیر شوروی حساب کنید، اما شاه بیتش منافع ملی است.
بایکوت تحریم‌های آمریکا با همکاری ایران و روسیه/ امروز با روسیه مواجهیم نه اتحاد جماهیر شوروی/ نمره روسیه در پیچیده‌ترین پرونده بین‌المللی یعنی سوریه قابل قبول بود/ استقلال خودمان را نه فدای امریکا خواهیم کرد نه فدای روسیه/ اهمیت سفر ولایتی به روسیه از چند منظر
ایران مقتدر و مستقل
خیلی‌ها می‌گویند با رهیافت اخیری که درباره شرق شاهد هستیم بخش «نه شرقی» شعار «نه شرقی نه غربی» نادیده گرفته شده است. این صحیح است؟
امیرعبداللهیان: من این را قبول ندارم، چون حتی در دیداری که پوتین با مقام معظم رهبری داشت کاملا مشخص بود که پوتین به دنبال بازگرداندن اقتدار به روسیه است تا جایی که یادم میاد جمله کلیدی که مقام معظم رهبری در آنجا مطرح کردند این بود که ما از سیاست روسیه مقتدر و ایران مقتدر و مستقل سخن می‌گوییم یعنی ما به هیچ وجه استقلال خودمان را نه فدای امریکا نه فدای روسیه خواهیم کرد و آن شعار نه شرقی و نه غربی خودمان به قوت خودش باقی است، اما همکاری و تعامل مشترک در حوزه منافع مشترک متفاوت از این است که ما زیر سلطه یک کشوری قرار بگیریم ایران مقتدر و مستقل؛ روسیه مقتدر.
تعامل مثبت با غرب و شرق متناسب با رفتار متقابل
اتفاقا کسانی سنگ این شعار را سر می دهند کا غالبا زیر پرچم غرب سینه می‌زنند
امیرعبداللهیان: در کشور ما همیشه در همه دولت‌ها هم بوده یک سری از سیاستمداران ما گرایش غربی داشتند یک سری گرایش به شرق داشتند، ولی من فکر می‌کنم که معتدل‌ترین و موفق‌ترین سیاست تعامل مثبت با غرب و شرق متناسب با رفتار متقابلی که آن‌ها با ما خواهند داشت در کنار حفظ اقتدار و استقلال ایران می‌تواند نجات بخش باشد، اما نه غرب به تنهایی و نه روسیه به تنهایی، هیچ کدام این‌ها نمی‌تواند برای ما نجات بخش باشد اگر بخواهد ذره‌ای از استقلال ما و هویت ما را تصاحب کند.
