بهداشت دهان، دندان و لثه

دکتر محمد رضا صفری نژاد

جراح و متخصص بیماریهای کلیه و مجاری ادراری - استاد دانشگاه

احتمالاً شما از موقعی که کم سن بودید در مورد اهمیت مسواک زدن و فلوراید کردن دندان‌ها، و کشیدن نخ دندان بسیار شنیده‌اید. سلامتی دندان‌ها و لثه ها نه تنها اثر مثبت بر سلامتی عمومی شما دارد، بلکه سبب می‌‌شود که لبخندهای شما زیبا باشد و تنفس شما نیز بد بو نشود.

داشتن دندان‌های سالم بخودی خود اتفاق نمی افتد، بلکه ما باید بطور فعال روزانه در حفظ بهداشت دهان و دندان‌های خود بکوشیم. شما با همکاری دندان پزشک خود و رعایت نکاتی که در زیر می‌‌آید می‌‌توانید دندان‌های سالم داشته باشید.

چه چیزی در دهان ما اتفاق می‌‌افتد؟

در دهان ما میلیون‌ها باکتری زنده وجود دارند که ما آنها را نمی بینیم. بعضی از آنها بی‌خطر هستند و کمک به شکسته شدن مواد غذائی و جذب آنها از دستگاه گوارش می‌‌کنند. بعضی دیگر از این باکتری‌ها فوق‌العاده مضر هستند. آنها با یکدیگر جمع شده و سبب تشکیل پلاک بر روی دندان‌ها می‌‌شوند.

وجود پلاک در دندان‌ها کاملا طبیعی است ولی مهم آن است که با مسواک زدن و کشیدن نخ دندان آنها را از روی دندان‌ها پاک کنیم. اگر این پلاک‌ها برداشته نشوند شروع به خوردن دندان‌ها می‌‌کنند که در اصطلاح به آن کرم خوردگی می‌‌گویند. با مرور زمان حتی بافت‌ها و استخوان‌هائی‌که دندان‌های ما را محافظت می‌‌کنند، تخریب می‌‌شوند و به این ترتیب دندان لق شده و می‌‌افتد.

بیماری لثه

در حقیقت اگر بهداشت دندان‌های  شما خوب باشد  از خطر زخمها، عفونت ریه، مشکلات قلبی، دیابت و مشکلات گوارشی در شما کاسته می‌‌شود. در حدود 75 درصد بالغین بالای 35 سال دارای بیماری لثه در یک مرحله از زندگی خود بوده‌اند.

موارد زیر خطر ابتلاء به بیماری لثه را زیاد می‌‌کنند:

• جنس مرد. مردان بسیار بیشتر از زنان به بیماری لثه مبتلا می‌‌شوند.
• سیاه پوستان بیشتر از سفید پوستان دچار بیماری لثه می‌‌شوند
• فقر. افرادیکه از نظر اجتماعی – اقتصادی در دهک‌های پائین قرار دارند بیشتر به بیماری لثه مبتلا می‌‌شوند. علت اصلی عدم دسترسی آنها به خدمات بهداشتی است.
• سن. با افزایش سن لثه پس‌رفت کرده و ریشه دندان‌ها در معرض پلاک قرار می‌‌گیرند. در افراد مسن همچنین بزاق کمتری ترشح می‌‌شود که در شسته شدن پلاک از روی دندان‌ها اهمیت زیادی دارد.
• توارث. اگر والدین شما بعلت بیماری لثه دندان‌های خود را از دست داده‌اند، شما در معرض خطر بیشتری قرار دارید.
• عدم مسواک زدن و کشیدن نخ دندان بطور مداوم
• بهم فشردن و بهم سابیدن دندان‌ها
• سیگار کشیدن

علائم بیماری لثه

در مراحل اولیه بیماری لثه فاقد درد است و اگر شما بیماری لثه داشته باشید ممکن است متوجه آن نشوید. ولی اگر شما هریک از علائم زیر را داشته باشید باید به دندانپزشک مراجعه کنید:

• لثه های حساس، متورم و قرمز
• خونریزی از لثه به هنگام مسواک زدن و کشیدن نخ دندان
• لثه های عقب نشینی کرده
• تنفس بد بو و یا احساس طعم بد در دهان
• تجمع چرک در اطراف دندان و لثه ها
• شل شدن دندان‌ها
• درد هنگام جویدن و یا مشکل در جویدن بعضی از مواد غذائی

پیشگیری و درمان

خوشبختانه بسیاری از کرم خوردگی‌های دندان قابل پیشگیری و بیماری‌های لثه در مراحل ابتدائی قابل درمان هستند. شما برای مراقبت بهتر از دندان‌های خود  باید به موارد زیر توجه کنید:

• حداقل دو بار در سال دندان‌های خود را چک کرده و پلاک‌های آنرا تمیز کنید. اگر نیاز به مراقبت بیشتری باشد، دندانپزشک به شما خواهد گفت.

• حداقل دو بار در روز با خمیردندان‌های حاوی فلوراید مسواک بزنید. اگر امکان پذیر باشد بعد از هر وعده غذا مسواک بزنید. مطمئن شوید که سطح داخلی دندان‌ها (سطح مجاور زبان) نیز بخوبی تمیز شده باشد. مسواک خود را هر سه ماه یک بار و یا هر موقع که تارهای مسواک ساییده شده باشند، عوض کنید.

• هر روز دندان‌های خود را نخ بکشید. ما بین دو دندان با مسواک زدن تمیز نمی‌شود. استفاده از نخ دندان آنقدر اهمیت دارد که در اصطلاح می‌‌گویند که اگر مسواک نمی‌زنید حتماً دندان‌های خود را نخ بکشید.
• زبان خود را نیز برس بزنید تا باکتری‌هائی‌که در پشت زبان تجمع پیدا کرده اند تمیز شوند.

• در ما بین وعده‌های غذائی از خوردن مواد غذائی شیرین و نوشیدنی‌های شیرین خودداری کنید. این مواد غذائی بسرعت تبدیل به پلاک می‌‌شوند. اگر شما عادت به مصرف مواد شیرین دارید، بجای آن از میوه استفاده بکنید.
• مقدار زیادی آب بنوشید. بزاق با شستن پلاک‌ها کمک به سالم ماندن دندان‌ها می‌‌کند. افزایش سن و استفاده از بعضی از داروها بعلت ایجاد خشکی دهان، سبب تجمع پلاک و بیماری لثه می‌‌شوند. استفاده از آدامس‌های بدون قند کمک به تحریک ترشح بزاق می‌‌کند.

• سیگار نکشید و تنباکو نجوید. آنها علاوه از اینکه سبب رنگی شدن دندان‌ها می‌‌شوند، سبب بوی بدن دهان شده و خطر سرطان حفره دهان را نیز زیاد می‌‌کنند.
• از جویدن شکلات سفت و هر آنچه که به دندان‌ها آسیب می‌‌زند خود داری کنید.

• از دندان‌های خود حفاظت کنید. در بسیاری از ورزش‌ها خطر شکسته شدن دندان‌ها وجود دارد.
• اگر شما دارای دندان مصنوعی هستید، بسیاری از مواردی‌که در بالا ذکر شدند، شامل حال دندان مصنوعی نیز می‌‌شوند.