محسن بیگلری
میزان شیوع ناباروری در جوامع مختلف کاملا متفاوت است، دلیل آن تفاوت در امکانات بهداشتی، درمانی و تفاوت در سلامت جامعه است. بسیاری از موارد ناباروری اکتسابی هستند و در طول زندگی ایجاد می‌شوند. بسیاری از آنها نیز قابل پیشگیری‌اند.
البته هزینه تشخیص و درمان ناباروری بسیار زیاد و برعهده سیستم‌های بهداشتی و درمانی یک کشور است؛ بنابراین با افزایش آگاهی مردم و سلامت جامعه و با انجام اقدامات پیشگیرانه می‌توان به سه موفقیت عمده دست پیدا کرد:
1- از میزان ناباروری در جامعه کاست.
2- از تبعات اجتماعی و خانوادگی ناباروری مانند طلاق جلوگیری کرد.
3- به مقدار زیادی از اتلاف هزینه‌های بهداشتی - درمانی جلوگیری کرده و می‌توان بودجه مربوطه را در موارد دیگر مانند کمک به درمان کودکان سرطانی استفاده نمود.
امروزه با پیشرفت علم و تکنولوژی، برای تمام محققان عرصه ناباروری معلوم شده که نازایی تنها یک مشکل زنانه نیست، بلکه فاکتورهای مردانه نیز در این امر دخالت دارند و با وجود آنکه در گذشته عنوان می‌شده که بخش عمده‌ای از علل ناباروری را باید در زنان جستجو کرد، پزشکان امروز اذعان دارند که نقش زوجین در این امر یکسان است و زن و مرد هر دو حدود 35 تا 40 درصد از علل ناباروری را شامل می‌شوند.
دکتر محمد رنجبری یکی از پزشکان متخصص و محقق در حوزه ناباروری مردان است که بخش اعظمی از زندگی خود را صرف تحصیل علم و کمک به ارتقای سطح آگاهی در زمینه ناباروری مردان و حل مشکلات آنها کرده است. او متولد 1348 در تهران و فارغ‌التحصیل رشته پزشکی عمومی در سال 1374 از دانشگاه علوم پزشکی شیراز است و دارای بورد تخصصی اورولوژی در سال 1382 از دانشگاه علوم پزشکی تهران می باشد.
دکتر رنجبری مدیریت گروه اورولوژی بیمارستان پیامبران از 1385، آندرولوژیست و مسوولیت بخش ناباروری مردان بیمارستان پیامبران و نویسندگی و ویراستاری کتاب مبانی اورولوژی دانشگاه تهران را نیز در کارنامه فعالیت‌های خود دارد.
آقای دکتر لطفاً در ابتدا بفرمائید کدام مردان بیشتر در معرض ناباروری قرار می گیرند؟
مردهایی که سنشان بالاست، مردهایی که در خانواده زمینه ارثی مشکلات ناباروری داشته باشند. آنهایی که شاخص توده بدنی آنها بالای 30 باشد یعنی افراد بسیار چاق، و نیز افرادی که شاخص توده بدنی آنها کمتر از 17 یعنی خیلی لاغر باشند بعلاوه مواردی که ناشی از بیماریهای مختلف از جمله مهمترین آنها واریکوسل، سرطان لنفوم و آنهایی که شیمی‌درمانی شده‌اند.
سرطان‌هایی که بیشتر در سن میانسالی شایع است سرطان لنفوم است. لنفوم سرطانی است که غدد لنفاوی بدن را درگیر می‌کند در میانسالی و در جوانان بسیار شایع است افراد مبتلا به این سرطان مجبورند شیمی‌درمانی شوند و یا حتی رادیوتراپی یا برق‌گزاری شوند وقتی این اتفاق می افتد شیمی‌درمانی تمام سلول‌های زاینده بدن را از بین می برد.
گاهی بیمار چهار تا شش سال توانایی باروری را ندارد و حتی ممکن است تا آخر عمر هم این توانایی را نداشته باشد از سرطان‌های دیگر سن بلوغ و جوانی سرطان خود ارگان جنسی یعنی بیضه است که در این موارد اگر درمان فقط شامل جراحی خارج کردن تومور بیضه باشد.
معمولا منجر به ناباروری نمی‌شود ولی چون در بسیاری از موارد مجبور به انجام شیمی درمانی و همچنین رادیوتراپی هستیم، این موارد منجر به این می‌شود که شخص تا آخر عمر هم عقیم می‌شود در این موارد هم تمهیدات خاصی را پیگیری می‌کنیم از دیگر مواردی هم که اتفاق می افتد بیماریهای ارثی خاص که به اختلالات کروموزومی انجامیده است.
در این موارد هم متاسفانه اسپرم مناسبی برای باروری وجود ندارد.از موارد دیگر نیز ابتلا به بیماریهای عفونی خاص خصوصااوریون پس از دوران بلوغ وسایر بیماری شدیدعفونی است.ضایعات عصبی شدید وبیماریهای دستگاه عصبی راتیز باید در نظرداشت.
مردانی که در کارخانه‌های صنعتی، معدن یا نیروگاه‌های هسته‌ای مشغول به انجام کار سخت و شبانه‌روزی هستند چند درصد امکان دارد که به ناباروری مبتلا شوند؟
از مواردی که ما نگران آن هستیم، عوامل محیطی است. عوامل محیطی، عواملی است که افراد با آنها در کارخانه‌هائی مثل رنگرزی، رنگ‌سازی، تولید چرم و تولید لنت ترمز، سر و کار دارند. در نیروگاه‌های هسته‌ای، عموماً برای افراد محافظت‌های خیلی استانداردی انجام می‌شود.
زیرا استاندارهای حفاظت در نیروگاه‌های هسته‌ای بسیار بالاست. کسانی که در این محیط‌ها کار می‌کنند، همگی بج کنترل دارند که به آنها وصل می‌شود و چند وقت یک بار چک می‌شوند تا در اشعه‌ای دریافتی این‌ها از حد مجاز بالاتر نرود؛ ولی به هر حال ممکن است در ایجاد ناباروری موثر باشد.
از جمله موارد دیگر، تماس با اشعه است که سؤال بسیاری از افراد است. کسانی که در معرض اشعه خیلی بالای امواج مایکرویو قرار می‌گیرند، کسانی که در شبکه‌های ماهواره‌ای ومراکز تأسیساتی آنهاکار می‌کنند، کسانی که در مراکز مخابراتی کار می‌کنند، این احتمال وجود دارد که در باروری آنها تأثیر بگذارد. در مورد آلودگی هوا نیز مطالعات مختلف، ثابت کرده که بخصوص سرب هوا در کاهش اسپرم مردان تأثیر دارد.
شایع‌ترین علت ناباروری در مردان، چیست؟
شایع‌ترین علت شناخته شده‌اش واریکوسل است؛وپس از آن موارد ناشناخته‌هاست یعنی مواردی که نمی‌توانیم دلیلی برای آنها پیدا کنیم و یعنی اگر عمده موارد را طبقه‌بندی کنیم، برای بیش از 20 درصد ناباروری‌ها نمی‌توانیم دلیل شناخته شده ای پیدا کنیم. علت آن هم، دانش کم ماست. مثلاً ما به مرور زمان متوجه شده‌ایم که بسیاری از مواد شیمیائی یا موارد دیگر، بر ناباروری تأثیر دارد.
برای مثال، زمانی فکر می‌کردند کسانی که زیاد با دوده سر و کار دارند، ممکن است گرفتار ناباروری شوند، ولی اولین دلایل آن ناشناخته است. در شناخته‌ها هم، مهمترین آنها- که در رأس قرار دارد- واریکوسل است که حدود 40 در صد موارد می باشند...
برای خواندن بخش دوم- ناباروری را فراموش کنید- اینجا کلیک کنید.
برای خواندن بخش سوم- ناباروری را فراموش کنید- اینجا کلیک کنید.
