دکتر محمدرضا صفری نژاد؛ جراح و متخصص ارولوژی، استاد دانشگاه، رئیس انجمن علمی سلامت خانواده ایران
فرایند سلامتی در مردان، نه‌تنها خود آن‌ها بلکه خانم‌ها را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد. سلامتی یک مرد تمامی افرادی که در اطراف وی قرار دارند را تحت تأثیر قرار خواهد.
این افراد می‌بینند که پدر، برادر، پسر یا شوهر آن‌ها از بیماری در رنج است.
در این مبحث از آمار و ارقامی که استفاده می‌شود مربوط به جوامع غربی است چون از وجود معادل آن‌ها در داخل کشور بنده اطلاعی ندارم.
بیش از 50 درصد خانم‌های بیوه که اکنون در فقر زندگی می‌کنند، درزمانی که شوهر آن‌ها زنده بود فقیر نبودند.
این خانم‌ها در این موقعیت ازخود می‌پرسند که آیا من نمی‌توانستم کار بیش از بچه‌داری، آشپزی و خانه‌داری انجام دهم تا شوهرم اکنون زنده در کنارم بود؟ آیا او نمی‌توانست بیشتر مواظب سلامتی خود باشد؟
بیش از 50 درصد مرگ‌های زودرس در مردان قابل‌پیشگیری هستند. یک مرد می‌تواند با کسب دانش و اطلاعات، هم زندگی خود را نجات دهد و هم با منتقل کردن این اطلاعات به مرد دیگر، یک زندگی دیگری را نجات دهد.
شما باید به خاطر داشته باشید که کوچک‌ترین علامت می‌تواند مهم باشد و لازم است آن را با پزشک خود در میان بگذارید. ما در سطور بعدی شمارا راهنمائی خواهیم کرد که چگونه مواظب سلامتی خود باشید تا ضمن افزایش طول عمر خود، کیفیت زندگی خود را نیز بهبود بخشید، به‌عبارت‌دیگر نه‌تنها زنده بمانید بلکه خوب هم زندگی بکنید.
ولی این‌ها تمامی مطالب نیستند، فقط مقدمه‌ای بر یک موضوع اجتماعی بسیار مهم می‌باشند، بنابراین شما خواننده گرامی باید سعی کنید که دانش و آگاهی خود را هر چه بیشتر اضافه کرده و دائم آن را بروز نمائید.
وسعت معضل سلامت و بهداشت در مردان
در سال 1920 طول عمر زنان فقط یک سال بیشتر از مردان بود ولی امروزه این تفاوت بیش از 5 سال است. چرا؟ برای اینکه مردان:
* در سنین پائین تر و بیش از زنان از بیماری‌های قلبی عروقی، سرطان، دیابت، سکته و بسیاری دیگر از بیماری‌ها می‌میرند.
* همان‌قدر که خانم‌ها مواظب سلامتی خود هستند، مردان نیستند.
* بیشتر احتمال دارد که دارای رفتارهای غیربهداشتی باشند.
* موقع نیاز به پزشک، کمتر مراجعه می‌کنند.
* کمتر از خانم‌ها به اقدامات پیشگیری‌کننده از بیماری‌ها پای بند هستند.
* احتمال داشتن مشاغل پرخطر در آن‌ها بیشتر است.
* بیشتر در معرض تصادفات و حوادث می‌باشند.
تشخیص علائم هشداردهنده
در ماشین‌های جدید وقتی چراغ‌خطر یک قسمت روشن می‌شود، شما ماشین را جهت تعمیر قسمت مربوطه به تعمیرگاه مجار می‌برید.
ولی وقتی این چراغ‌خطر در بدن ما روشن می‌شود ممکن است به آن اهمیت ندهیم. در زیر چند تا از این چراغ‌های خطر را توضیح می‌دهیم تا متوجه شوید که اهمیت آن‌ها چقدر است و چرا لازم است به‌موقع به پزشک مراجعه کنید:
* تغییر در عادات روده‌ای و مثانه (یبوست، اسهال، سوزش ادرار، تکرر ادرار و غیره). وجود خون در ادرار نشان‌دهنده وجود بیماری مهم در سیستم ادراری (کلیه، حالب، مثانه و مجرا) می‌باشد.
آیا شما در شب 5 بار جهت ادرار کردن بیدار می‌شوید؟ اگر بله، دنبال مشکل خود باشید. علت آن ممکن است بزرگی پروستات باشد که اگر تشخیص و درمان نشود حتی خطر آسیب به کلیه‌ها نیز وجود دارد.
* پشت‌درد مداوم، تغییر رنگ ادرار و مدفوع، تغییر در اندازه و رنگ زگیل و خال پوستی، توده‌های غیرمعمول، درد قفسه سینه و سردرد راجعه، خونریزی از نقاط مختلف بدن که به‌سختی بند می‌آید، سرفه‌های غیرمعمول، کاهش وزن بدون دلیل و خستگی زیاد، همگی می‌توانند نشان از وجود یک بیماری جدی باشند.
* افسردگی. اگرچه خانم‌ها بیشتر از مردان اقدام به خودکشی می‌کنند ولی خودکشی در آقایان 4 بار موفق‌تر از خانم‌ها است.
چون مردان معمولاً تمایل به آشکار کردن مشکل خود و کمک جستن ندارند، اطرافیان بخصوص همسر باید به دنبال علائم افسردگی در شوهر خود باشد.
این علائم می‌توانند به‌قرار زیر باشند: اضطراب، مشکل در خواب رفتن، شکایت از احساس غمگینی، توخالی بودن و بی‌کس و یار بودن، اقدام به انجام کارهای خطرناک و بی‌پروا، و از دست دادن علاقه به چیزهائی که قبلاً موردعلاقه وی بود.
پیشگیری، پیشگیری و بازهم پیشگیری
ورزش کنید، از غذاهای کم‌چرب و پر فیبر استفاده کنید، سیگار را ترک کنید، و به‌طور منظم بسته به سن خود چک آپهای دوره‌ای را انجام دهید.
مردان تقریباً نصف زنان جهت چک آپ به پزشک مراجعه می‌کنند (این رقم صرف‌نظر از مراجعه خانم‌ها به پزشک هنگام حاملگی است).
حتی وقتی یک مرد به پزشک مراجعه می‌کند، اکثراً نمی‌تواند تمام آن چیزی که لازم است با پزشک خود در میان بگذارد.
چرا مردان کمتر به‌سلامتی خود می‌اندیشند؟ مقداری از آن مربوط به چگونگی بزرگ شدن مرد است. ما به پسربچه می گوئیم که چون یک مرد است، گریه نکند، شکایت نکند و اظهار ضعف و ناتوانی نکند.
در دهه 20 مردان فکر می‌کنند که فناناپذیر هستند و فکر می‌کنند که مراجعه به پزشک پول و وقت تلف کردن است.
در دهه 30 زندگی مردان بشدت مشغول کار و گرفتار خانواده هستند، و در دهه 40 مردان دوست ندارند یک بیماری در آن‌ها کشف شود و یا پروستات آن‌ها معاینه شود.
در زندگی محکم و قوی بودن دارای مزایایی است ولی آن می‌تواند برای یک مرد کشنده باشد.
بسیاری از بیماری هائی که زندگی را به مخاطره می‌اندازند، مثل سرطان‌ها، بیماری‌های قلبی و دیابت، اگر زود تشخیص و درمان شوند، ممکن است به‌طور کامل درمان شوند.
دو تا از علائم اولیه سکته قلبی درد سینه و تنفس کوتاه می‌باشد. بررسی‌ها نشان داده‌اند که دوسوم مردانیکه دچار این دو علامت می‌شوند، به پزشک مراجعه نمی‌کنند.
اگر شما به خاطر نمی‌آورید که آخرین بار کی جهت بررسی به پزشک مراجعه کرده‌اید، تلفن را بردارید و از پزشک خود وقت ملاقات بگیرید، حتی اگر احساس می‌کنید که خیلی سالم هستید.
انتخاب کردن
متأسفانه اغلب بیماران در پیدا کردن پزشک مناسب خود مشکل‌دارند و اگر بیمار بخواهد از بیمه خود استفاده کند در انتخاب پزشک بیشتر محدودیت خواهد داشت و امروزه هزینه یک عامل تعیین‌کننده بزرگ در اقدامات بهداشتی - درمانی است.
ولی شروع کردن و پایدار کردن رابطه با پزشک از اهمیت زیادی برخوردار است.
چگونه پزشک خود را انتخاب کنید؟ اگر شما از بیمه استفاده می‌کنید می‌توانید از بیمه‌گر خود لیست پزشک و بیمارستان‌های طرف قرارداد را بخواهید و در ضمن سؤال کنید که بیمه شما چه اقدامات پزشکی و درمانی را به چه میزان تحت پوشش قرار می‌دهد.
سعی کنید که بهترین و کم‌هزینه‌ترین را انتخاب نمایید. می‌توانید از توصیه‌ها و مشورت‌های دوستان و همکاران استفاده نمایید. اگر شما از سلامتی برخوردار هستید، بهتر است که به پزشک عمومی مراجعه کنید و اگر مشکل خاصی دارید بهتر است با پزشک متخصص مربوطه مشورت نمایید.
به یاد داشته باشید که تا حد امکان پزشک خود را عوض نکنید.
اگر شما نیاز به ویزیت توسط پزشک دیگری داشته باشید، پزشک شما حتماً شمارا ارجاع خواهد داد، بعداً دوباره نزد پزشک خود برگردید و نتیجه را به اطلاع وی برسانید.
اقداماتی که شما می‌توانید برای بهبود کیفیت زندگی خود و افزایش طول عمر خود انجام دهید:
* از رژیم غذائی سرشار از سبزی‌ها، میوه،غلات کامل و کم‌چربی استفاده کنید.
* دقت کنید که کلسترول رژیم غذائی محدود باشد و از چربی‌های اشباع استفاده نکنید.
* حداقل سه بار در هفته و به مدت 20 دقیقه ورزش کنید.
* خود را از اشعه آفتاب حفاظت کنید.
* وزن مناسب قد خود داشته باشید (تقریباً وزن ایده آل = قد منهای 100)
* حداقل در روز 250 میلی‌لیتر آب (مایعات دیگر جایگزین آب نمی‌شوند) بنوشید.
* سیگار نکشید و از دود سیگار دیگران پرهیز کنید. به یاد داشته باشید اگر شما در نزدیک فردی باشید که 3 عدد سیگار کشیده است، مثل این است که شما نیز یک عدد سیگار کشیده‌اید.
* به‌طور منظم به پزشک خود مراجعه کنید.
* از سوابق بیماری‌ها در خانواده اطلاعات کامل کسب کنید و با پزشک خود این اطلاعات را در میان بگذارید.
* اگر شما بالای 40 سال دارید یکبار PSA (نشان سرطان پروستات) خون را اندازه‌گیری کنید. نیاز به تکرار آن را پزشک برای شما مشخص خواهد کرد.
* از روابط جنسی خارج از خانواده و پرخطر پرهیز کنید.
* هنگام سوارشدن به ماشی کمربند ایمنی خود را ببندید و هنگام سوارشدن به دوچرخه و موتورسیکلت، از کلاه ایمنی استفاده کنید.
به یاد داشته باشید که کمربند و کلاه ایمنی موقعی در پیشگیری از حوادث مؤثر هستند که استاندارد باشند.
* استرس خود را مدیریت کنید. استرس سبب آسیب به جسم می‌شود.
* اگر احتیاج به کمک دارید حتماً از فرد مناسب کمک بخواهید.
شما باید برای سلامتی خود هزینه کنید. ثابت‌شده است که غربالگری مناسب سن ازنظر بیماری‌های مختلف، در بهبود سلامتی، کاستن از مرگ زودرس و ناتوانی به مقدار زیادی مؤثر است.
