مجله سیب سبز: زمانی که صحبت از مصرف دارو می‌شود، اکثر ما می‌دانیم انجام بعضی کارها می‌تواند تاثیر آن‌ها را کمتر یا بیشتر کند به همین دلیل پزشکان در مورد چگونگی استفاده و دوز مصرفی بعضی از داروها دستورات ویژه‌ای می‌دهند. برای مثال تعدادی از داروها را فقط باید بعد از ناهار یا شام مصرف کرد اما بعضی دیگر حتما باید هنگام خالی بودن شکم مورد استفاده قرار گیرند.
اما این تمام ماجرا نیست؛ حقایق شگفت‌انگیزی در مورد مصرف بعضی داروها وجود دارد که نه‌تنها می‌تواند اثر آن‌ها را کمتر یا بیشتر کند بلکه توجه نکردن به این نکات ممکن است عواقب بسیار بدی به همراه داشته باشد. چند ماه پیش بود که یک زن 67 ساله در کشور انگلستان فقط به‌دلیل استحمام بعد از مصرف یک داروی خاص جان خود را از دست داد. این زن از یک برچسب دارویی استفاده می‌کرد که روی پوست قرار می‌گرفت و داروی مسکن فنتانیل را به‌تدریج وارد بدنش می‌کرد اما گرمای حمام باعث افزایش سرعت جذب دارو از طریق پوست شد و در نهایت با ایست قلبی به زندگی این زن پایان داد.
نمونه‌های مشابه با این اتفاق کم نیستند. در بسیاری موارد دیگر هم حمام کردن موجب افزایش شدید سرعت جذب داروهای مسکن از طریق پوست شده و حتی فرد بیمار را بی‌هوش کرده است. توجه به همین موارد نشان می‌دهد، هنگام استفاده از داروها باید به‌تعدادی از نکات مهم توجه ویژه نشان داد؛ این نکات نه‌تنها به افزایش کارایی داروها و سرعت درمان کمک می‌کند بلکه در مواردی جان یک شخص را از خطر مرگ حتمی نجات می‌دهد.
با این داروها نباید دوش گرفتهنگام استفاده از برچسب‌های دارویی که روی پوست قرار می‌گیرند به‌هیچ عنوان نباید به حمام رفت. گرمای حمام موجب گشاد شدن رگ‌های بدن و افزایش سرعت گردش خون در آن‌ها می‌شود. مشخص است که در این حالت دارو با سرعت بیشتری جذب شده و به سمت اندام‌های حیاتی بدن حرکت می‌کند.
این موضوع به‌خصوص در مورد مصرف بعضی از انواع مسکن‌ها مانند فنتانیل (fentanyl)، اکسی کودون (oxycodone) و بوپرنورفین (buprenorphine) ممکن است خطرناک باشد. به غیراز حمام کردن، قرار گرفتن در معرض آب و هوای گرم هم همین تاثیر را دارد البته بسیاری از برچسب‌های دیگر مانند برچسب‌های ترک سیگار که این روزها زیاد مورد استفاده قرار می‌گیرند نیز در برابر گرما همین اثر را به همراه خواهند داشت.
توجه داشته باشید قرار گرفتن داروها در برابر گرما می‌تواند باعث بروز تغییرات فیزیکی در آن‌ها شده و اثرشان را از بین ببرد. موارد زیادی اتفاق افتاده که به این دلیل دارو فاسد شده و به جای درمان فرد بیمار را روانه بیمارستان کرده است. دقیقا به همین دلیل است که روی بسته بسیاری از داروها تاکید شده که حتما باید آن‌ها را در جای خشک و خنک نگهداری کرد.
دمای بسیار سرد هم تاثیر بدی روی بعضی از داروها دارد، برای مثال با قرار گرفتن انسولین در معرض دمای انجماد، مولکول‌های آن نابود می‌شوند؛ به این ترتیب این دارو اثر خود را از دست می‌دهد و بیماران دیابتی دیگر نمی‌توانند با کمک آن قند خون خود را کنترل کنند.
کپسول‌ها باید در شکم باز شوند نه در دهان!یکی از اشتباهات مهلکی که بعضی از ما قبل از مصرف دارو انجام می‌دهیم، شکافتن کپسول‌هاست. بعضی از کپسول‌ها پوشش خاصی دارند که می‌تواند شیوه وارد شدن دارو در جریان خون بدن را کنترل کند.
برای مثال پوشش این کپسول‌ها به آرامی در داخل معده حل شده و به‌تدریج دارو را به بدن وارد می‌کند اما اگر شما این پوشش را باز کرده و اقدام به مصرف دارو کنید، تمام حجم دارو یکباره وارد جریان خون می‌شود که این کار ممکن است عواقب بسیار وحشتناکی به همراه داشته باشد.
متاسفانه بعضی از کودکان هنگام خوردن کپسول، آن را می‌جوند و با آسیب وارد کردن به روکش دارو باعث تخلیه یکباره محتویات آن در بدن می‌شوند. بعضی دیگر از داروها هم فقط باید در داخل اسید معده آزاد شوند و تماس آن‌ها با دهان یا گلو، به این قسمت‌ها آسیب وارد می‌کند.
یکی از داروهایی که حتما باید مراقب روکش آن بود، مورفین است؛ از مورفین برای آرام کردن دردهای بسیار شدید استفاده می‌شود اما برای آن‌که بیمار بهترین نتیجه را از مصرف آن بگیرد، دارو باید به آرامی وارد جریان خون شود. یا روکش دارویی مانند نیفدیپین (Nifedipine) که برای کنترل فشار خون و درمان آنژین مورد استفاده قرار می‌گیرد، به هیچ عنوان نباید آسیب ببیند. در غیر این صورت مصرف این کپسول باعث سردرد و سرگیجه شده و حتی می‌تواند منجر به سکته یا حمله قلبی شود.
هیچ‌گاه نباید قرص‌هایی که به یکدیگر چسبیده‌اند، تغییر رنگ داده یا تکه‌تکه شده‌اند را مصرف کرد. به احتمال زیاد این قرص‌ها در معرض رطوبت یا گرمای زیاد قرار گرفته و خاصیت خود را از دست داده‌اند. چک کردن تاریخ انقضای داروها که روی بسته آن ثبت می‌شود نیز در بسیاری موارد شما را از مسمومیت‌های دارویی حفظ می‌کند.
مصرف آبمیوه با دارو، یک اشتباه مهلکبسیاری از بیماران قلبی برای تنظیم ضربان قلب خود یک داروی رقیق‌کننده خون به نام وارفارین (warfarin) را مصرف می‌کنند. متاسفانه این دارو به کرنبری و آب آن واکنش می‌دهد.
این میوه مقادیر زیادی اسید سالیسیلیک دارد که باعث رقیق شدن خون می‌شود. رقیق‌شدن بیش از حد خون ممکن است خونریزی داخلی را به همراه داشته و جان انسان را در معرض خطر جدی قرار دهد.
مصرف آب گریپ فروت و بعضی دیگر از مرکبات مانند پرتقال می‌توانند با آنزیم‌های بدن واکنش داده و باعث تجزیه شدن دارو در سیستم گوارشی شوند. مرکبات ترکیباتی دارند که بعضی از آنزیم‌های مفید در بدن را از کار می‌اندازند و به این ترتیب داروهای کاملا بی‌خطر را تبدیل به ترکیبات خطرناک می‌کنند.گریپ فروت همچنین روی داروهای فشار خون و آنتی‌هیستامین‌ها هم تاثیر بدی دارد و عملکرد آن‌ها را از حالت طبیعی خارج می‌کند.
آب پرتقال و آب سیب هم ممکن است با مصرف همزمان با هم بعضی از داروهای ضد‌سرطان مثل etoposide، celiprolol، talinolol و تعدادی از آنتی بیوتیک‌ها مانند ciprofloxacin و ciprofloxacin واکنش نشان‌بدهد. البته کارشناسان معتقدند در بسیاری موارد مصرف تکه‌های کوچک میوه همراه با داروها خطری به همراه ندارد اما اگر در این مورد هنوز شک دارید، بهتر است حتما با پزشک خود در این مورد مشورت کنید. این موضوع به‌خصوص در مورد داروهایی که برای درمان بیماری‌های خاص مورد استفاده قرار می‌گیرند، اهمیت بیشتری دارد.
بعضی داروها را نباید با هم خورد
زمانی که شما 2 یا چند دارو را با هم مصرف می‌کنید باید منتظر ترکیب‌شدن آن‌ها با هم در سیستم گوارشی خود باشید. با این‌که در بسیاری موارد این موضوع خطری به همراه ندارد اما موارد زیادی بوده که بیماران به‌دلیل توجه‌نکردن به این نکته سر از بیمارستان درآورده‌اند. یک دارو ممکن است عملکرد یک داروی دیگر را تغییر داده و حتی مانع جذب آن در بدن شود. این حالت به‌خصوص برای داروهایی که برای پیشگیری از شرایط خطرناک مانند حمله قلبی و سکته تجویز می‌شوند، اهمیت بسیار بالایی دارد. اگر چند دارو که عوارض مشابه یکسانی دارند با هم مصرف شوند، خطر اعتیاد به عوارض آن داروها فرد را تهدید می‌کند. برای مثال مصرف داروی وارفارین به همراه بعضی از آنتی‌بیوتیک‌ها ممکن است اثر آن‌را بیشتر کرده و در بدن اختلال ایجاد کند.
بعضی داروهای دیگر هم که برای درمان رفلاکس معده و کم‌کردن اثر اسید معده مورد استفاده قرار می‌گیرند، ممکن است به داروهای رقیق‌کننده خون واکنش نشان دهند. این عامل ممکن است موجب بروز خونریزی داخلی و جراحت در بدن شود. ترکیب داروهایی که برای بیماری‌های قلبی، فراموشی، درمان آلرژی و بی‌خوابی تجویز می‌شوند و استفاده همزمان آن‌ها می‌تواند به‌شدت برای سلامت بدن خطرناک باشد. افرادی که به‌طور همزمان 2 یا 3 عدد از این داروها را با هم مصرف می‌کنند با احتمال 3برابر بیشتر از دیگران ممکن است ظرف مدت 2 سال جان خود را از دست بدهند. این افراد همچنین بیشتر از دیگران در تمرکزکردن دچار مشکل می‌شوند و از دست دادن قدرت حافظه در بسیاری از آن‌ها امری شایع است.
استفاده از قاشق چای‌خوری ممنوع
یکی دیگر از اشتباهاتی که متاسفانه بسیاری از والدین دچار می‌شوند، دارو دادن به فرزندشان با قاشق چای‌خوری است اما به‌دلیل آن‌که اندازه قاشق‌های چای‌خوری با هم تفاوت زیادی دارند، ممکن است کودک بیش از حد لازم دارو دریافت کرده و دچار مسمومیت شود. قاشق‌های چای‌خوری ظرفیت‌های متفاوتی از 2.5 میلی‌لیتر تا 7.3 میلی‌لیتر دارند که این نشان می‌دهد، کودکان ممکن است دوزهای مختلفی از دارو را با استفاده از این قاشق‌ها دریافت کنند. به جای آن، والدین باید از قاشق‌های خاصی که به همراه دارو ارائه می‌شود، استفاده کنند یا قاشق‌های خاص را از داروخانه‌ها تهیه کنند که درجه‌بندی دارند. آن‌ها همچنین باید توصیه‌های نوشته شده روی بسته داروها یا دستور داده شده توسط پزشک را به دقت رعایت کنند تا مطمئن شوند فرزندشان به میزان کافی و درستی دارو دریافت می‌کند.
والدینی که از قاشق‌های چای‌خوری بزرگ استفاده می‌کنند، در بعضی موارد تا 192 درصد بیشتر از قاشق چای‌خوری کوچک به کودک‌شان دارو می‌دهند. برخی قاشق‌های غذاخوری نیز اندازه‌ای 2برابر قاشق‌های دیگر دارند. استفاده از این قاشق‌ها نه تنها ممکن است باعث شود کودکان بیش‌ازحد مورد نیاز دارو دریافت کرده و حتی دچار مسمومیت شوند بلکه در برخی موارد به‌دلیل کوچک بودن اندازه قاشق آن‌ها ممکن است مقدار دارو کافی نبوده و روند درمان کودک را طولانی‌تر کند.
جنین احتیاجی به داروی شما نداردتحقیقات نشان می‌دهد، بسیاری از زنان باردار داروهایی را مصرف می‌کنند که برای سلامت فرزندان‌شان مضر است و ممکن است باعث بروز نقص‌های مادرزادی در آن‌ها شود. برای مثال داروهای درمان آکنه، افسردگی، آنتی‌بیوتیک‌ها و بسیاری داروهای دیگر که برای درمان بیماری‌های قلبی استفاده می‌شوند ممکن است برای جنین خطرات زیادی به همراه داشته باشد و به همین دلیل زنان باردار باید با مشورت با پزشک خود از مصرف این داروها پرهیز کنند. نزدیک به 56 درصد از زنان در طول دوران بارداری خود ناچار به استفاده از دارو می‌شوند.
چرا در تابستان اثر دارو کمتر می‌شود؟حتما شما هم حس کرده‌اید در فصل‌های بهار و تابستان که تابش نور خورشید شدیدتر است، اثر داروهای مصرفی‌تان کم می‌شود؟ این موضوع عجیبی نیست، زیرا در این فصل‌ها بدن به واسطه قرار گرفتن در معرض نور خورشید ویتامین D بیشتری می‌سازد. این ویتامین سرعت تجزیه مواد دارویی را افزایش داده و به این ترتیب اثر آن‌ها را کاهش می‌دهد.
به‌طور کلی باید توجه داشت شیوه عملکرد داروها در بدن انسان در فصول سرد و گرم که شدت نور خورشید کم یا زیاد می‌شود، تفاوت زیادی با هم دارند. در فصل تابستان که گرم‌ترین زمان سال است اثر برخی از داروها بین 7 تا 17 درصد کمتر می‌شود و به همین دلیل شاید شما در این مواقع احساس کنید که از داروهای خود نتیجه کافی را نمی‌گیرید. به همین‌دلیل اگر شما هم حس می‌کنید با گرم‌تر شدن هوا داروهای‌تان اثر کمتری روی شما دارند، می‌توانید با پزشک خود در این مورد مشورت کنید اما به هیچ‌وجه خودتان مقدار داروی مصرفی را افزایش ندهید!
من به دارویم خوش‌بین نیستم!
اگر یک بیمار به دارویی که برای درمان بیماریش مصرف می‌کند اعتقاد نداشته باشد، میزان تاثیر آن کمتر می‌شود. تعداد زیادی از مطالعات نشان داده است میزان باور و اعتقاد یک بیمار نسبت به داروی مصرفی حتی اگر یک مسکن ساده باشد، می‌تواند تاثیر آن را افزایش داده و حتی آن را به‌طور کامل بی‌تاثیر کند.
مغز انسان توانایی‌های شگفت‌انگیز زیادی دارد و حتی می‌تواند میزان تاثیر یک دارو را بیشتر کند یا تاثیر آن را به‌طور کامل از بین ببرد. متاسفانه افرادی که به بیماری‌های مزمن مبتلا هستند و باید داروی خود را طی یک دوره بسیار طولانی مصرف کنند بعد از مدتی نسبت به میزان تاثیر دارو احساس منفی پیدا می‌کنند و از درمان خود ناامید می‌شوند اما همین اشتباه باعث می‌شود طول مدت درمان آن‌ها چند برابر شود.
