گلوگاهی که موجب فراگیر نشدن فناوری خورشیدی و بادی شد/باورهای نادرست درباره خاموشی‌های اخیر

دکتر مسلم موسوی در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، با اشاره به مزیت‌های ایران در حوزه انرژی تجدیدپذیر، گفت: همانطور که کشور در حوزه سوخت‌های فسیلی مانند نفت و گاز کشوری غنی است و رتبه اول را داریم، در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر مانند انرژی‌های بادی و خورشیدی، زیست توده (استحصال انرژی از پسماندهای شهری و کشاورزی) نیز پتانسیل‌های بالایی داریم که متاسفانه تاکنون مغفول مانده است.

وی با اشاره به مزایای انرژی‌های تجدیدپذیر خاطرنشان کرد: این نوع انرژی‌ها دارای مزایای اقتصادی است، به این معنا که با توجه به پیشرفت فناوری‌های مربوط به این حوزه در دنیا، هزینه‌های خرید به ازای هر کیلووات به شدت در حال کاهش است، به طوری که هزینه سرمایه‌گذاری در پنل‌های فتوولتائیک در 5 سال اخیر 40 درصد کاهش یافته است.

موسوی با بیان اینکه بر اساس پیش‌بینی‌ها در 5 سال آینده هزینه‌های سرمایه‌گذاری در این حوزه به میزان 40 درصد کاهش پیدا می‌کند، ادامه داد: در حال حاضر قیمت‌های انرژی خورشیدی به کمتر از هزار دلار به ازای هر کیلووات رسیده است و اگر این روند توسعه یابد، با فناوری‌های فسیلی مانند نیروگاه‌های گازی و سیکل ترکیبی قابل رقابت خواهد شد.

وی استفاده از انرژی تجدیدپذیر را منجر به کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی در نیروگاه‌های گازی و سیکل ترکیبی دانست و یادآور شد: این امر مزیت بالایی دارد چون کشور می‌تواند از سوزاندن نفت و گاز و گازوئیل در نیروگاه‌ها جلوگیری کند و با صادرات و یا تبدیل آنها به محصولات با ارزش‌تر بتواند ارزش افزوده تولید کند.

مدیر عامل انجمن انرژی‌های تجدیدپذیر ایران، اشتغال‌زایی بالا برای دانش‌آموختگان دانشگاهی را از دیگر مزایای انرژی‌های تجدیدپذیر عنوان کرد و افزود: فناوری‌های خورشیدی 7 تا 8 برابر فناوری‌های گازی اشتغال‌زایی ایجاد می‌کنند.

موسوی با اشاره به مزایای زیست محیطی انرژی‌های تجدیدپذیر خاطر نشان کرد: با توجه به تعهدات کشور به کاهش گازهای گلخانه‌ای در مراجع بین‌المللی استفاده از این منابع تجدیدپذیر در این زمینه می‌تواند موثر باشد.

امکان تولید پراکنده انرژی در کشور با تجدیدپذیرها

موسوی قابلیت تولید پراکنده را از دیگر مزایای فناوری‌های فتوولتائیک و بادی نام برد و اضافه کرد: این منابع به ما امکان تولید انرژی در محل مصرف را می‌دهد، به همین دلیل موجب صرفه‌جویی در هزینه‌های انتقال و توزیع نیروی برق می‌شود.

وی اظهار کرد: استفاده از این فناوری‌ها در مراکز حساس و کلیدی مانند بیمارستان‌ها استقلال تامین انرژی را برای آنها فراهم می‌کند، ضمن آنکه این مراکز در مواقع حساس و بحرانی کارکردهای خود را از دست نخواهند داد.

مدیر عامل انجمن انرژی‌های تجدیدپذیر ادامه داد: با توجه به سیاست‌های اخیر دولت در زمینه خرید برق تجدیدپذیر در سال‌های اخیر، اگر هر خانواده 5 کیلووات مصرف انرژی دارد، اگر از سیستم‌های فتوولتائیک استفاده کند و برق تولیدی را به دولت بفروشد، هر خانواده می‌تواند منابع درآمدی برای خود ایجاد کند.

وی در عین حال تاکید کرد: از آنجایی که کشور در منابع نفت و گاز غنی است، به نوعی تامین انرژی کشور "تک منبعی" شده است و این امر از لحاظ مسایل پدافند غیر عامل‌ مشکلاتی را ایجاد خواهد کرد. ولی تنوع بخشی به منابع انرژی برای کشور مفید است.

انرژی تجدیدپذیر فناوری لوکس نیست

موسوی با بیان اینکه بسیاری تصور می‌کنند انرژی‌های تجدیدپذیر جزو فناوری‌های لوکس است، اضافه کرد: با توجه به توسعه فناوری‌هایی که در دنیا در این حوزه رخ داده است و با توجه به کاهش قیمت‌ها، دیر یا زود این فناوری‌ها در زندگی بشر جای خود را باز خواهند کرد و چه بهتر که ما از همین الان به فکر توسعه این فناوری‌ها در کشور باشیم.

وی ادامه داد: از سوی دیگر نیز باید توجه داشته باشیم که خرید فناوری و محصولات خارجی و استفاده از آنها هر چند که برای کشور مزیت داشته باشد، ولی مزایای آن به طور کامل عاید کشور نمی‌شود و لازم است اقدام به بومی‌سازی این فناوری‌ها در این حوزه کنیم. البته در سال‌های اخیر چند شرکت‌ دانش‌بنیان در این حوزه گام‌هایی برداشته‌اند و امیدواریم بیشتر شود.

باد و خورشید دو اولویت کشور در تجدیدپذیرها

مدیر عامل انجمن انرژی‌های تجدیدپذیر ایران در پاسخ به اینکه اولویت کشور در توسعه کدام نوع انرژی تجدیدپذیر باید قرار گیرد، پاسخ داد: اگر بخواهیم به توسعه فناوری توجه نکنیم، هر کدام از انرژی‌های تجدیدپذیر جایگاه خود را دارند.

وی به استحصال انرژی از پسماندهای شهری اشاره کرد و گفت: در حال حاضر بسیاری از کلانشهرهای کشور مانند "تهران"،‌"اصفهان"، "مشهد" و "شیراز" و همچنین شهرهای شمالی کشور با معضلات زیست محیطی ناشی از دفع غیر بهداشتی پسماندهای شهری مواجه هستند؛ در حالی که استفاده از فناوری‌های این حوزه می‌تواند برای این مناطق مفید باشد.

موسوی ادامه داد: بسیاری از مناطق کشور در کانون‌های پرتابش خورشیدی قرار دارند که در چنین زمین‌هایی که امکان فعالیت صنعتی و کشاورزی وجود ندارد، می‌توان از آن برای احداث پنل‌های خورشیدی بهره‌برداری کرد.

وی وجود تونل‌های باد را از دیگر مزایای کشور در حوزه تجدیدپذیرها عنوان کرد و افزود: مناطقی چون خراسان جنوبی، سیستان و بلوچستان، نواحی قزوین و منجیل دارای منابع لایزال بادی هستند که می‌توان از آن در جهت تولید انرژی تجدیدپذیر استفاده کرد.

موسوی اضافه کرد: اگر بخواهیم اولویت‌ها در این حوزه بر اساس توسعه فناوری و تجهیزات باشد، پیشنهاد می‌شود به سمت توسعه فناوری‌خورشیدی و بادی حرکت کنیم؛ چراکه اشتغال‌زایی این نوع فناوری‌ها از سایر فناوری‌ها بیشتر است، ضمن آنکه کشور در صنایع سنگین تجربیات خوبی دارد و می‌تواند در جهت ساخت توربین‌های بادی مگاواتی وارد شود و در حوزه فتوولتائیک به دلیل آنکه زنجیره کامل در کشور قابلیت ایجاد را دارد و با توجه به بازار مصرف بزرگی که در کشور داریم، می‌توانیم از فناوری‌های تولیدشده در حوزه انرژی خورشیدی بهره‌برداری کنیم.

وی خاطر نشان کرد: ایران در میان انرژی‌های تجدیدپذیر، پتانسیل‌های بالایی در انرژی‌های خورشیدی و بادی دارد و این امر بازار مصرف بزرگ و مقرون به صرفه بودن فناوری‌های این حوزه را به دنبال دارد.

گلوگاهی که موجب فراگیر نشدن فناوری خورشیدی و بادی شده است

مدیر عامل انجمن انرژی‌های تجدیدپذیر ایران با بیان اینکه در دنیا فناوری‌های مربوط به انرژی‌های تجدیدپذیر نسبت به فناوری‌های نیروگاهی نوظهورتر است،‌ گفت: در ایران نیز به دلیل ذخایر انرژی فسیلی، اولویت بر توسعه نیروگاه‌های فسیلی و در دهه 70 و 80 تمرکز بر توسعه نیروگاه‌های آبی بوده است.

وی مهمترین عامل عدم توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر را اعطای یارانه‌ها به سوخت‌های فسیلی دانست و اضافه کرد: این اقدام در راستای حمایت از مردم است، ولی به ضرر کشور است؛ چون یارانه‌های زیاد حوزه انرژی منجر به عدم بهینه‌سازی نیروگاه‌های برق شده است، به گونه‌ای که این نیروگاه‌ها با راندمان‌های پایین کار می‌کنند. ضمن آنکه موجب افزایش مصرف در بخش‌های خانگی، صنعتی و کشاورزی شده است.

موسوی یادآور شد: اگر قیمت‌های سوخت‌های فسیلی منطقی باشد، کاهش مصرف انرژی را به دنبال دارد و خاموشی‌هایی که الان با آن دست به گریبان هستیم، کاهش خواهد یافت.

به گفته وی، زمانی کاهش مصرف انرژی رخ می‌دهد که قیمت در حدی باشد که باعث شود تمام صنایع و کلیه ساختمان‌ها به سمت بهینه‌سازی مصرف و استفاده از فناوری‌هایی که منجر به کاهش مصرف انرژی می‌شود، حرکت کنند.

موسوی خاطر نشان کرد: همین عامل باعث شده که فناوری‌های مربوط به تجدیدپذیرها توسعه نیابند؛ چراکه وقتی قیمت انرژی نیروگاه‌های فسیلی پایین است، کسی ترغیب نمی‌شود که از فناوری‌های خورشیدی و بادی استفاده کند.

مدیر عامل انجمن انرژی‌های تجدیدپذیر ایران با بیان اینکه کشور صاحب فناوری‌های حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر نیست، ادامه داد: برای انتقال فناوری‌های این حوزه با توجه به شرایط خاص سیاسی و اقتصادی کشور مشکلاتی وجود دارد؛ ولی در سال‌های اخیر با اقدامات دولت در زمینه خرید برق تجدیدپذیر، گام‌های موثری در توسعه این فناوری‌ها در حال شکل‌گیری بود که با چالش‌های نقل و انتقالات مالی و تحریم‌های بانکی مواجه شدیم که بسیاری از سرمایه‌گذاران خارجی نمی‌دانستند که چگونه پول را به کشور وارد و چگونه درآمدهای خود را از کشور خارج کنند.

امکان رفع چالش خاموشی با توسعه فناوری‌های تجدیدپذیر

موسوی، پایین بودن قیمت انرژی در کشور را از چالش‌های موجود در کشور دانست که همین امر موجب شده است کسی دغدغه صرفه‌جویی انرژی را نداشته باشد و اظهار کرد: این رویکرد کشور را با شدت مصرف انرژی مواجه کرده است، به گونه‌ای که شدت انرژی به ازای هر یک واحد تولید در GDP 10 برابر کشورهای پیشرفته است.

وی با تاکید بر اینکه شدت انرژی 10 برابر کشور ژاپن است، افزود: به این معنا که برای تولید یک واحد محصول، 10 برابر آنها انرژی مصرف می‌کنیم، چون قیمت‌های انرژی پایین است و کسی به دنبال صرفه‌جویی انرژی نیست. از این رو به دلیل افزایش جمعیت، افزایش مصرف انرژی دارای شیب زیادی است و از سوی دیگر کاهش شدت انرژی نیز به دلیل عدم بهینه‌سازی رخ نمی‌دهد.

این فعال حوزه انرژی‌های تجدید پذیر اضافه کرد: این وضعیت موجب ورشکستگی صنعت برق می‌شود و از آنجایی که نمی‌تواند هزینه‌ها را پوشش دهد، تولید نیرو افزایش نیافته و منجر به خاموشی‌های اخیر شده است.

وی با اشاره به سخنان یکی از نمایندگان مجلس در زمینه عملکرد نادرست مسؤولان وزارت نیرو یادآور شد: عملکرد بد مربوط به ثابت نگهداشتن قیمت‌های انرژی است. در حال حاضر قیمت برق به ازای هر کیلووات ساعت 70 تومان است، ولی این عدد برای خود صنعت بعضا بیش از 300 تومان است.

مدیرعامل انجمن انرژی‌های تجدیدپذیر ایران، انرژی‌های خورشیدی را یکی از قابلیت‌های موثر در این حوزه عنوان کرد و ادامه داد: بر اساس مطالعات، اوج مصرف در ساعاتی است که اوج تولید انرژی خورشیدی (در ساعات ظهر تا بعد از ظهر) است.

وی با بیان اینکه در این زمان حدود 21 هزار مگاوات بار سرمایشی داریم که انرژی برق برای ایجاد سرمایش استفاده می‌شود و خاطر نشان کرد: در همین اوج مصرف، در همه نقاط کشور زمان اوج تولید انرژی خورشیدی است که می‌توانیم با استفاده از فناوری‌های فتوولتائیک و بادی اقدام به "پیک‌زایی" کنیم.

به گفته موسوی در بیشتر مناطق کشور اوج تولید انرژی بادی با اوج مصرف همسانی دارد، از این رو می‌توان از توبین‌های بادی و پنل‌های خورشیدی استفاده کرد.

بی‌ارتباط بودن خاموشی‌ها با تعهدات محیط زیستی ایران

مدیرعامل انجمن انرژی‌های تجدیدپذیر ایران همچنین به اخبار منتشر شده از سوی یکی از سایت‌های خبری در زمینه مرتبط بودن تعهدات ایران در کاپ 21 اجلاس پاریس با خاموشی‌های اخیر گفت: در این خبر اعلام شد که تعهد ایران در کاپ 21 به کاهش 12 درصدی گازهای گلخانه‌ای منجر به خاموشی‌های اخیر شده است که موضوعات این کنوانسیون هیچ ربطی به خاموشی‌ها و قطع برق اخیر ندارد.

وی ادامه داد: متاسفانه موضوعات فنی و تکنولوژی، مرتبط به موضوعات سیاسی می‌شود و به جای حل ریشه‌ای مسایل به حواشی پرداخته می‌شود.

موسوی با تاکید بر اینکه اجرای تعهدات ایران در کاپ 21 به نفع کشور و در جهت منافع مالی است، گفت: افزایش راندمان نیروگاه‌ها، بهینه‌سازی مصرف و افزایش فناوری‌های تجدیدپذیر همگی در جهت منافع ملی است.

نقاط ضعفی که باید برطرف شود

وی با بیان اینکه ما صاحب همه فناوری‌های مربوط به تجدیدپذیرها نیستیم، گفت: فناوری‌های این حوزه، فناوری‌های درون‌زا نیست و از سایر کشورها وارد شدند. به عنوان مثال فناوری‌های مربوط به انرژی‌های بادی از آلمان و دانمارک به کشور وارد شده است.

موسوی با بیان اینکه توربین‌های بادی در دو نوع "کیلوواتی" و "مگاواتی" تولید می‌شوند، ادامه داد: توربین‌هایی که در حد کیلوواتی است در کشور وجود دارد ولی تولید توربین‌های مگاواتی مهم است که فناوری‌هایی که در این زمینه در کشور وجود دارد، انتفال فناوری از کشورهای آلمان و دانمارک است.

وی با اشاره به وضعیت توسعه فناوری‌های خورشیدی در کشور گفت: در این حوزه شرکت‌هایی در کشور موفق به تولید سلول‌های خورشیدی سیلیکونی شدند، ولی حجم تولیدات آنها کم است و اخیرا شرکت‌هایی که وارد تولید پنل‌های خورشیدی شدند، سلول خورشیدی آن را از خارج وارد می‌کنند که این امر ارزش افزوده‌ای را ایجاد نخواهد کرد و زمانی ارزش افزوده به طور کامل کسب می‌شود که از سیلیس تا پنل خورشیدی در کشور بومی‌سازی شود.

موسوی با اشاره به توانمندی محققان کشور در این زمینه، ابراز امیدواری کرد که با حمایت مسوولان زمینه برای تولید و بومی‌سازی فناوری‌های این حوزه در کشور فراهم شود.