مجله سیب سبز: تولد یک نوزاد در بدو تولد با سؤال‌های زیادی از سوی والدین و خانواده همراه است. یکی از سؤال‌ها این است که قد، وزن، اندازه دور سر نوزاد چقدر است. تازه وقتی این اطلاعات به دست می‌آید، تجزیه و تحلیل‌ها پیرامون اینکه آیا این قد و وزن طبیعی است یا نه شروع می‌شود.
برای مادر تولد فرزندی با قد و وزن طبیعی به منزله به ثمر رسیدن 9 ماه تلاش است. این موضوع آنقدر مورد توجه قرار دارد که معمولا در خاطر سپرده شده یا در آلبوم یا کتاب کودک به دقت ثبت می‌شود و کمتر مادری وزن و قد نوزاد خود را فراموش می‌کند. دکتر اکبر کوشانفر، متخصص کودکان و استاد دانشگاه شهید بهشتی درباره وزن و قد طبیعی نوزاد توضیح می‌دهد.
قد و وزن طبیعی چیست؟در نوزاد طبیعی که به حد نهایی رشد داخل رحمی رسیده باشد وزن 200/3-3 کیلوگرم، قد 50سانتی‌متر و دور سر 35 سانتی‌متر در حد طبیعی است. البته وزن نوزاد دختر تقریبا 200گرم کمتر بیان شده است ولی گاهی وزن نوزاد بیشتر از حد طبیعی یا چنانچه زودتر ازموعد طبیعی به دنیا بیاید ممکن است کمتر باشد. نوزاد با تغذیه از شیر مادر در سال اول و سال‌های بعد تا 4 سالگی رشد سریع دارد که با تغذیه او در ارتباط است . کودک ماه‌های اول روزانه 30 گرم، وزن می گیرد، در 5 ماهگی 6 کیلوگرم، در 8 ماهگی 8 کیلوگرم و یک‌سالگی سه‌برابر وزن تولد یعنی تقریبا 10 کیلوگرم وزن دارد. قد نیز رشدی سریع دارد. در یک سالگی 25 سانتی‌متر افزایش معادل 75سانتی‌متر، 2 سالگی 85 سانتی‌متر، 3سالگی 95سانتی‌متر و 4 سالگی 100 سانتی‌متر قد دارد. دور سر نیز در 2سالگی 45 سانتی‌متر است. این مقیاس‌ها نسبی و میزان رشد طبیعی شیرخوار را دقیقا نشان می‌دهد.
چه زمان باید نگران شد؟والدین اغلب به اینکه فرزندشان کجای نمودار رشد قرار دارد، توجه می‌کنند. اگر رشد کودک زیر صدک 50 درصد باشد نگران می‌شوند و تصور می‌کنند فرزندشان کوتاه قد یا کم‌وزن خواهد شد در حالی که این‌طور نیست تا وقتی که قد و وزن در محدوده طبیعی باشد و در همان مسیر صدک رشد کند، مشکلی وجود ندارد. پزشکان وقتی نگران می‌شوند که کودک به طور مکرر به پایین‌تر از محدوده قد و وزن افت کند. برای مثال چنانچه کودکی در 6ماهگی در صدک 5/2، در 9 ماهگی 25درصد و در 16ماهگی کمتر باشد، پزشک را نگران می‌کند یا اگر در اندازه‌گیری‌های مکرر خط رشد طبیعی کند داشته باشد پزشک نگران می‌شود.
پایش رشد چیست؟در دنیا در کشورهای مختلف منحنی پایش رشد با مختصر تغییراتی نشان داده می‌شود. در ایران نیز در زایشگاه‌ها و در بدو تولد برای تمام نوزادان دختر و پسر جداگانه منحنی پایش رشد وزن، قد و دورسر و برنامه واکسیناسیون ثبت شده و در اختیار والدین گذاشته می‌شود. وزن و قد به ویژه تا 3 سالگی نشانگر و شاخص خوبی برای ارزیابی وضعیت سلامت عمومی و رشد کودک است. کودکانی که علاوه بر شیر مادر از 6 ماهگی به بعد تغذیه خوبی دارند از مهر و محبت و حمایت عاطفی والدین بهره می‌برند و بیماری یا مشکل پزشکی خاصی ندارند، الگوی رشد مشابهی دارند. مربیان بهداشت و پزشکان کودک برای بررسی رشد و سلامت کودک از منحنی پایش رشد استفاده می‌کنند که محدوده طبیعی قد و وزن و رشد کودک را نشان می‌دهد که از میانگین قد و وزن هزاران کودک سالم و طبیعی به دست آمده است.
نمودارها چه می‌گویند؟منحنی رشد برای پیگیری وضعیت رشد کودکان در طول زمان طراحی شده است به نوعی که تغییرات وزن در زمان‌های مختلف قابل تفسیر باشد. این منحنی با استفاده از وزن کردن گروهی از کودکان سالم (سنین مثلا 6-0 سال) تهیه شده و دارای 2 حد بالا و پایین است که برای دختران و پسران حد بالا و پایین آن کمی متفاوت است. منحنی خطی صدک 50 درصد که پررنگ‌تر مشخص می‌شود و به تفکیک سن از تولد تا 36ماهگی جنس دختر و پسر بر اثر آمار ترسیم شده است. منحنی خطی صدک به این معنی است که از هر 1000 کودک دختر و پسر 500 نفر بالای منحنی و 500 نفر پایین منحنی هستند و رشد مناسب و خوب روی منحنی خطی 50درصد قرار می‌گیرد. در دوران رشد طبیعی چنانچه کودکی بیماری، سرماخوردگی یا اسهال و استفراغ بعد از 6 ماهگی و تغذیه خوب نداشته باشد، رشد منحنی خطی پایین‌تر نشان داده می‌شود. این نمودارها برای نوزادانی که زودتر از موعد به دنیا آمده‌اند یا وزن‌شان کمتر از سن تولدشان است نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
رشد حرکتی هم مهم استکودکان علاوه بر رشد جسمی باید از نظر رشد روحی و حرکتی نیز مورد توجه قرار گیرند و سلامت روحی و حرکتی آنها نیز پیگیری شود. شیرخواران در 3-2 ماهگی گردن می‌گیرند، در 6 ماهگی می‌نشینند و از یک سالگی می‌ایستند و به تدریج راه می‌روند. از ابتدای 2 سالگی تکلم را شروع کرده و چند کلمه بیان می‌کنند و در آخر 2 سالگی کلمات و جملات را به طور کامل بیان می‌کنند. این رشد روحی- حرکتی باید توام با روابط عاطفی والدین و آموزش حرکتی کودکان باشد. رویش دندان‌های شیری کودک از 6 ماهگی شروع شده و تعداد آنها 20 عدد است که تا آخر 2سالگی به تدریج رویش دارد. تاخیر در رویش دندان‌ها تا یک‌سالگی از اهمیت رشد برخوردار نبوده و تغذیه خوب باعث رشد خوب دندان‌هاست.
این کارت چطور پرمی‌شود؟بسیاری از مادرانی که به این کارت منحنی رشدتوجه دارند می‌دانند خطوط روی کارت چگونه رسم می‌شود. رسم این خطوط بسیار ساده است. باید اولین ماه تولد نوزاد را در خانه شماره یک سال اول زندگی بنویسید و ماه‌های بعد را در ادامه آن قرار دهید.
وزن کودک در اولین روز تولد را در خانه اول (جلوی مقدار وزنی که داشته) علامت بزنید. برای ماه بعد، یک خط را از 2 ماهگی به طرف بالا رسم کنید. سپس وزن کودک را اندازه گرفته و از روی عدد وزن هم یک خط به طرف داخل بکشید. محل برخورد این خط، نقطه مورد نظر است. به همین ترتیب، هر ماه کودک را وزن کرده و این نقطه را پیدا کنید اما برای رسم نمودار باید نقطه هر ماه را به ماه بعد، با یک خط وصل کنید.
این خط در واقع رشد بچه را نشان می‌دهد و منحنی رشد به دست می‌آید. بهتر است برای هر کودک، عمل وزن کردن را در روز تولدش انجام دهید. برای مثال، اگر کودک در 17 تیر به دنیا آمده، وزن کردن ماه بعد او 17 مرداد و به ترتیب 17شهریور، 17 مهر و... است.
