خبرگزاری مهر- گروه فرهنگ: بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس از نهادهای جمهوری اسلامی ایران که زیر نظر ستاد کل نیروهای مسلح فعالیت می‌کند. این بنیاد، همان‌گونه که از نام آن پیداست با هدف پاسداشت ارزش‌های دفاع مقدس (جنگ ایران و عراق) و ترویج فرهنگ مقاومت، ایثار، جهاد و شهادت و به موجب فرمان امام خمینی(ره) شکل گرفته؛ بخش آموزش و پژوهش، یکی از قسمت‌های بنیاد است که مدیریت آن را احمد یارمحمدی برعهده دارد.
خبرنگار مهر به گفت‌وگو با مدیر آموزش سازمان ادبیات و تاریخ دفاع مقدس بنیاد حفظ آثار دفاع مقدس پرداخته؛ در بخش نخست این مصاحبه به انتقال آموزه‌های دفاع مقدس به دانشجویان، کارکنان دولت و طلاب پرداخته شده؛ بخش دوم گفت‌و شنود هم به آموزش دانش‌آموزان می‌پردازد. حاصل این گفت و شنود را در ادامه می‌خوانید:
هدف از شکل‌گیری بخش آموزش و پژوهش زیر مجموعه بنیاد حفظ و نشر آثار و ارزش‌های دفاع مقدس چه بوده است؟
قرار است در مرکز هر استان، یک مجموعه فرهنگی، شامل سالن همایش، گالری، کتابانه تخصصی و مسیر باغ‌رو ساخته شود. سال گذشته، همزمان با دهه فجر، 10 مجموعه در استان‌های مختلف از جمله سمنان، آذربایجان شرقی و سیستان و بلوچستان با حضور رئیس جمهور راه‌اندازی شد. برای هر کدام از این مراکز، میلیاردها تومان هزینه می‌شود و نمود و بروز رسانه‌ای دارند. اما ماهیت بخش آموزش و پژوهش متفاوت است و چندان رسانه‌ای نیست.
آذرماه 1384 دکتر احمد سوداگر با حکم رئیس ستاد کل نیروهای مسلح وقت به ریاست پژوهشگاه علوم و معارف دفاع مقدس منصوب شد؛ نگاه او این بود که آموزه‌های دفاع مقدس، به صورت علمی تدوین شود و به فضای آموزش کشور، چه عمومی چه عالی، راه پیدا کند. تیرماه 1388، نتیجه تلاش‌های او به تصویب یک ماده واحد و سه بند در شورای عالی انقلاب فرهنگی می‌انجامد.
ماده واحده کدام است؟
پیش بینی و اختصاص درس آشنایی با فرهنگ و ارزش‌های دفاع مقدس در مدارس و دانشگاه‌ها.
در واقع همان دو واحد درسی که به صورت اختیاری در دانشگاه‌ها تدریس می‌شود؟
بله، یکی از بندها این است اما بند مهم‌تر، پیش بینی مباحث مربوط به دفاع مقدس در مفاد کتاب‌های درسی دانشگاه‌ها و مدارس متناسب با رشته تحصیلی و همچنین تربیت استادان این حوزه است که بنیاد حفظ آثار و ارزش‌ها متولی انجام آن است.
تا پیش از تصویب این ماده واحده و سه بند، هیچ سازمان و نهادی تا این اندازه جدی به دفاع مقدس نپرداخته بود اما بنیاد حفظ آثار و ارزش‌های دفاع مقدس با توجه به اینکه زیر نظر ستاد کل نیروهای مسلح فعالیت می‌کند و می‌تواند از تمام ظرفیت‌های لشکری و کشوری بهره ببرد، این وظیفه مهم را برعهده گرفت.
ما از مرداد 87 کارگاه‌هایی را در سطح کشور طراحی و پیش از این تاریخ، یعنی از دی ماه 86 به ادارات کل حفظ آثار در سراسر کشور ابلاغ کردیم کسانی که مدرک تحصیلی‌شان کارشناسی ارشد و کارشناسی ارشد به بالاست خواستیم تا در صورت تمایل به تدریس واحد آشنایی با دفاع مقدس در دانشگاه‌ها در کارگاه‌های ما ثبت نام کنند. همچنین برای کسانی که سابقه حضور در جبهه یا تدریس در دانشگاه داشتند، امتیاز ویژه‌ای در نظر گرفتیم.
یعنی همه کسانی که فوق لیسانس دارند می‌توانند به تدریس آشنایی با دفاع مقدس بپردازند؟
بله. ما هیچ محدودیتی، به لحاظ رشته دانشگاهی در نظر نگرفتیم و چون دوران دفاع مقدس، متعلق به مردم بود از همه مردم، زن و مرد خواستیم، در صورت تمایل در کارگاه‌های آموزشی ما ثبت نام و پس از آن، این درس دانشگاهی را تدریس کنند. ما تنها سابقه تدریس در دانشگاه و حضور در جبهه را(آن هم برای یک مقطع سنی) به عنوان امتیازات ویژه در نظر گرفتیم.
ما از مرداد 87 کارگاه‌هایی را در سطح کشور طراحی و پیش از این تاریخ، یعنی از دی ماه 86 به ادارات کل حفظ آثار در سراسر کشور ابلاغ کردیم کسانی که مدرک تحصیلی‌شان کارشناسی ارشد و کارشناسی ارشد به بالاست خواستیم تا در صورت تمایل به تدریس واحد آشنایی با دفاع مقدس در دانشگاه‌ها در کارگاه‌های ما ثبت نام کنند
تاکنون چند نفر این دوره‌ها را گذرانده‌اند؟
تا به امروز بالای سه هزار نفر در کشور داوطلب تدریس هستند. از این میان به 1600 نفر، مجوز تدریس داده‌ایم. چرخه آموزش هم تغییر کرده و بهتر شده است. قبلا یک سری کارگاه آموزشی در تهران و چند مرکز استان برگزار می‌شد. امروز ما از دل همان کارگاه‌های آموزشی، نزدیک 30 درس در قالب 21 لوح فشرده استخراج کرده و در اختیار استان‌های مختلف کشور گذاشته‌ایم تا آنها، این دی‌وی‌دی‌ها را در دسترس داوطلبان قرار دهند تا این دروس را مطالعه کنند و امتحان دهند. البته سوال‌ها در تهران طراحی و آزمون هم در همین شهر برگزار می‌شود.
ما براساس 16 سرفصلی که برای واحد دانشگاهی دفاع مقدس در نظر گرفته شده، کتاب نوشته و منتشر کرده‌ایم. این اثر را انتشارات سمت منتشر کرده؛ پس ما برای این درس هم سرفصل مصوب، هم کتاب مصوب، هم استاد متخصص و هم ناظر عالی داریم. پس کسانی که می‌خواهند به تدریس در این رشته بپردازند باید حداقل اطلاعات درباره دفاع مقدس را داشته باشند.
کسانی هستند که خودشان استاد دانشگاه هستند یا همه علاقه‌مندان می‌توانند با داشتن مدرک کارشناسی ارشد تدریس کنند. استادان ما چند گروه‌اند؛ یک تعداد پیشکسوتان دفاع مقدس هستند که مدرک‌شان دافوس نیروهای مسلح است و این افراد در اولویت ما هستند. یک بخش اعضای هیئت علمی هستند یا به خانواده شهدا و ایثارگران وابسته‌اند که این مساله، امتیازی برای آنها به شمار می‌رود.
این درس نزدیک به 20 ترم است که تدریس می‌شود در نتیجه استادان ما به بلوغ خوبی در این زمینه رسیده‌اند اما طبیعی است استادان لشکری یا کسانی که در جبهه‌ها حضور داشته‌اند، بهتر می‌توانند از عهده اداره کردن این کلاس‌ها برآیند و کلاس‌هایشان موثرتر است.
استادان و اعضای هیئت علمی زیر نظر وزارت علوم فعالیت می‌کنند. حمایت‌های مالی و معنوی بنیاد حفظ و نشر آثار و ارزش‌های دفاع مقدس چه از استادان دفاع مقدس کدام است؟
بر اساس تقسیم کاری که بین ما و موسسات آموزش عالی، چه دولتی چه غیر دولتی شده، ما استاد را تربیت شده و توانمند را به مراکز آموزش عالی معرفی می‌کنیم. در واقع ما نیرو را جذب می‌کنیم. ابتدا آزمونی برگزار و از او درباره مطالب و موضوعات مطرح شده در 21 لوح فشرده‌ای که وجود دارد، سوال می‌کنیم پس از آن کتابی در ارتباط با دفاع مقدس تدوین شده که مطالعه آن هم از مراجع و منابع لازم برای داوطلبان است. هر داوطلب باید این کتاب را بخواند و هر فصل از آن را به پاور پوینت تبدیل و فصلی از آن را ارائه کند. اگر داوطلبی بتواند این دو مرحله آزمون را با موفقیت پشت سر بگذارد، شیوه تدریس و ارائه‌اش خوب باشد و در کارنامه خود مقاله منتشر شده، ترجمه و کار پژوهشی دیگری داشته باشد، گواهی‌نامه‌ای دریافت می‌کند و به مراکز آموزش عالی معرفی می‌شود.
آزمون استان به استان برگزار می‌شود؟
بله. استان‌ها، یکی دو روز پیش از برگزاری آزمون به ما خبر می‌دهند و ما پرسش‌ها را برایشان ارسال و آنها نتیجه را اعلام می‌کنند.
این پروسه چه مدت زمان طول می‌کشد؟
این بازه زمانی برای هر داوطلب بین 6 تا 9 ماه طول می‌کشد.
آیا این آزمون در موعد خاصی از سال برگزار می‌شود؟
نه این طور نیست. ما به همه استان‌ها این اجازه را داده‌ایم که هر یک از داوطلبان که شرایط شرکت در آزمون را دارد، معطل نشود. از سوی دیگر، قبلا کارگاه‌های ما یکی دو بار در سال برگزار می‌شود و در هر کارگاه هم 100 نفر می‌توانستند شرکت کنند اما حالا شرایط تغییر کرده و آموزش نیمه متمرکز شده تا کسی منتظر نماند.
منِ نوعی، شرایط حضور در کارگاه‌ها را دارم. باید به چه قسمتی مراجعه و چه مراحلی را طی کنم؟
باید به بخش آموزش و پژوهش ادارات کل بنیاد حفظ و نشر آثار در 31 استان مراجعه کنید و تقاضای تدریس دهید. آنجا مراحل جذب و آموزش تدوین و تعریف شده است. ما به صورت مستقیم کسی را جذب نمی‌کنیم ما فقط مجوز می‌دهیم و به طور معمول یک شنبه‌های اول هر ماه، بین 40 تا 50 پرونده را بررسی می‌کنیم. مجوزمی‌دهیم یا مجوزها را تمدید می‌کنیم.
هیئت کارشناسی چه کسانی هستند که پرونده‌ها را بررسی و مجوز اعطا می‌کنند؟
چهار نفر از امیران ارتش، چهار نفر از سرداران سپاه و یکی از قدیمی‌های وزارت علوم، دکتر سیدعلی اکبر نائینی که بیش از 40 سال سابقه تدریس دارند، اعضای کمیسیون عالی ما هستند که پرونده‌ها را بررسی می‌کنند.
این افراد، هر ماه پرونده‌ها را بررسی می‌کنند؟
بله هر ماه یک تعداد پرونده به صدور اولیه مجوز برای تدریس برمی‌گردد و تعدادی هم برای تمدید ارسال شده. درضمن، اگر هر استان، بیش از 5 پرونده ارسال کرده باشد، مدیر کل و مدیر آموزش آن استان به مرکز دعوت می‌شوند تا از استادان خود دفاع کنند.
بر اساس تقسیم کاری که بین ما و موسسات آموزش عالی، چه دولتی چه غیر دولتی شده، ما استاد را تربیت شده و توانمند را به مراکز آموزش عالی معرفی می‌کنیم
این مجوزها برای چه مدت زمان اعتبار دارند؟
مجوزها تا سه سال اعتبار دارد. پس از آن، هر قدر کیفیت تدریس یک استاد بالاتر باشد، تمدیدها طولانی‌تر می‌شود و از دو به چهار و شش ترم می‌رسد.
این نیازسنجی چطور انجام می‌شود؛ به این معنی که مثلا استان اردبیل به 5 استان و همدان به 10 استاد نیاز دارد؟
یک زمان من بر اساس تعداد دانشجو برنامه‌ریزی می‌کنم یک زمان پرونده را باز می‌گذارم. ما پرونده را باز گذاشته‌ایم چراکه یک تعداد از استادان ما به مرور زمان از چرخه آموزش خارج می‌شوند؛ ما به استان‌ها گفته‌ایم حداقل سه برابر نیاز خود، نیرو جذب کنند. از سوی دیگر شتابی در چرخه آموزش تا صدور مجوز وجود ندارد؛ ما باید به این نتیجه برسیم که استاد برای تدریس توانمند شده است.
در واحدهای درسی دفاع مقدس به چه دوره زمانی پرداخته می‌شود؟
نقطه شروع ما در این درس به سال 1955 میلادی و مناقشات مرزی ما با همسایه شمالی برمی‌گردد و تا چهار صد سال بعد را بررسی و و 25 جنگی که در این بازه زمانی اتفاق افتاده را مرور می‌کنیم تا به انقلاب و دوران دفاع مقدس می‌رسیم.
از پیروزی انقلاب به این سو به چه مواردی پرداخته می‌شود؟
اصلا جنگ ما هشت سال طول نکشیده؛ جنگ ما 10 سال بوده و صدام از سال 1357 خود را آماده جنگیدن با ایران کرده. ما در درس دفاع مقدس به این جنگِ پیش از جنگ، شرایط جغرافیایی عراق و ایران، پاکسازی عراق از مناطق اشغالی، نقش کشورهای دنیا در تجهیز عراق، دستاوردهای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی و بسیاری موارد دیگر توجه کرده‌ایم.
این سرفصل‌ها برچه اساسی تدوین شده‌اند؟
در شورای اسلامی دانشگاه‌ها، خبره‌های دفاعی این موارد را تعیین کرده‌اند. این سرفصل‌ها مشخص شده و برای هر کدام ناظر عالی وجود دارد.
منی که داوطلب شرکت در این دوره آموزشی هستم چه هزینه‌هایی را باید پرداخت کنم؟
همه هزینه‌های فرآیند آموزش، برعهده داوطلب است.
مبلغ چقدر است؟
مبلغ متغیر است. هر استان شرایط خاص خود را دارد. اینکه یک آزمون برگزار شود یا چند امتحان، هزینه‌ها متغیر است.
برای استان‌های محروم، امتیاز یا تخفیفی در نظر گرفته شده؟
خیر، چون هزینه‌ها بالا نیست. شاید هزینه هر نفر به کمتر از 400 هزار تومان برسد. ضمن اینکه تمدید مجوزها هزینه ندارد.
حق التدریس بر عهده دانشگاه است یا بنیاد حفظ آثار؟
نه برعهده دانشگاه است. بنیاد تنها دوره‌های آموزشی را برگزار و افراد را شناسایی و معرفی می‌کند. ما علاوه بر استادان دانشگاه، از 27 بهمن ماه سال 91 تاکنون از معاون توسعه و سرمایه انسانی رییس جمهوری وقت اجازه گرفته‌ایم تا در دانشگاه‌ها، طی 14 جلسه و در دوره ضمن خدمت 12 جلسه به آموزش دفاع مقدس بپردازیم. در ضمن از همان تاریخ تاکنون کارکنان دولت برای استخدام رسمی باید امتحان دهند و پاسخگوی سوالاتی باشند که بر اساس کتاب دفاع مقدس تدوین شده است.
کارکنان دولت، عدد بالایی را شامل می‌شوند. آیا کتاب دفاع مقدس در اختیار این افراد قرار می‌گیرد و بعد، براساس آن آزمون گرفته می‌شود یا این افراد هم باید دوره بگذرانند؟
کلاس‌های حضوری مد نظر ماست چراکه مباحث، چالش برانگیز است و می‌کوشیم تا کارکنان، کفی از اطلاعات را داشته باشند.
همان استادانی که در دانشگاه‌ها تدریس می‌کنند به کارکنان دولت هم آموزش می‌دهند؟
بله؛ مخاطب ما تغییر می‌کند اما استادان نه.
تاکنون چه تعداد از کارکنان دولت آموزش دیده‌اند؟
من آمار دقیق ندارم. ضمن اینکه استان‌ها هم با هم تفاوت دارند. برای مثال، سمنان، اردبیل، زنجان جزو استان‌های فعال هستند و سمنان، تمام استان را پوشش داده نه تنها مرکز را.
من اگر طلبه‌ای را با ارزش‌های دفاع مقدس آشنا کنم، مهم‌ترین کار را انجام داده‌ام چون طلبه‌ها هم، چون معلمان با قشر وسیعی از مردم سروکار دارند
و شاید مهم‌ترین بدنه دولت، آموزش و پرورش باشد؟
بله. صد در صد همین‌طور است. علاوه براین، درس دفاع مقدس به حوزه‌های علمیه هم پیشنهاد شده است. ما سه حوزه علمیه داریم؛ یکی قم که جز استان‌های خراسان بزرگ(رضوی، شمالی، جنوبی) و اصفهان، باقی مدارس زیر نظر حوزه علمیه قم هستند. اصفهان و استان‌های بزرگ، خودشان شورای عالی دارند؛ درنتیجه ما با سه جای مختلف تفاهم نامه امضا کردیم.
درس دفاع مقدس برای چه سطحی از طلاب حوزه علمیه در نظر گرفته شده است؟
حوزه‌های علمیه، چهار سطح را شامل می‌شوند. سطح یک که تا پایان متوسطه را شامل می‌شود؛ سطح دو در حد کارشناسی؛ سطح سه در حد دکترا و سطح چهار که اصطلاحا به آن خارج فقه می‌گویند دوره فوق دکتری است و ما این درس را برای سطح یک، پایه چهار و نیمسال اول در نظر گرفته شده است و من اگر طلبه‌ای را با ارزش‌های دفاع مقدس آشنا کنم، مهم‌ترین کار را انجام داده‌ام چون طلبه‌ها هم، چون معلمان با قشر وسیعی از مردم سروکار دارند.
باز هم از همان استادان که چرخه آموزش را طی کرده‌اند برای حضور در حوزه‌ها استفاده می‌شود؟
نه؛ به خاطر حساسیت حوزه از ما خواسته شده تا استادان را خودشان انتخاب کنند و ما با این ایده موافقت کرده‌ایم. البته در مرحله نخست از آنها خواستیم تا در یک بازه زمانی مثلا 5 ساله، ما استادانی را که رشته‌هاشان مرتبط با حوزه بوده(مثل معارف، فقه و حقوق یا علوم و حدیث) و از ما مجوز گرفته‌اند به حوزه معرفی کنیم تا استادان حوزوی شناسایی شوند و مجوز دریافت کنند.
ما با یک مشکل در آموزش عالی مواجه هستیم و آن اینکه درس دفاع مقدس را به عنوان مازاد بر سقف اعلام کرده و گفته است، نمره‌اش در کارنامه تاثیری ندارد ما تلاش کردیم تا نمره را به کارنامه برگردانیم اما این درس، همچنان «مازاد بر سقف» است و این کلمه، انگیزه دانشجو را از بین می‌برد. ما در حال رایزنی با آموزش عالی برای رفع این مشکل هستیم.
کلاس‌ها کجا برگزار می‌شود؟
کلاس‌های ما در مراکز فرهنگی هر استان و همچنین یادمان شهدای گمنام برگزار می‌شود. در ضمن ما از ظرفیت دانشجویان خود در تورهای راهیان نور بهره می‌بریم. آمار سال 84 تا 94، از رشد فزاینده این حضور خبر می‌دهد تا آنجا که این آمار در سال 84، نزدیک به چهارصدهزار نفر و سال 94، شش میلیون نفر بوده است.