شهر سن دیه ده ووژ St-Dié-des-Vosges یک شهر کوچک و سرسبز در دره مورت Meurthe در شمال شرقی کشور فرانسه است. این شهر در 68 کیلومتری جنوب غرب استراسبورگ Strasbourg در فرانسه، 93 کیلومتری شمال غرب بازل Basel در سوئیس و 74 کیلومتری شمال غرب فرایبورگ Freiburg در آلمان واقع شده است. امروزه به علت وجود نقشه های جغرافیایی مدرن و روش های دقیق اندازه گیری طول و عرض جغرافیایی، می توانیم به آسانی جای این شهر را روی کره زمین به طور دقیق نشان دهیم. اما چند صد سال پیش، زمانی که بیشتر نقاط دنیا ناشناخته و اسرارآمیز باقی مانده بود، گروهی از طرفداران علوم انسانی در این شهر دور هم آمدند تا یک نقشه جغرافیایی خارق العاده از جهان را تهیه کنند. نقشه ای که از نقشه هایی که قبلا چاپ شده بودند به شدت متفاوت بود و آثار آن هنوز امروزه با ما هستند. این شهر باعث نامگذاری قاره آمریکا شد. اگر شما هم کنجکاو هستید در مورد این شهر، آن اتفاق و دلیل نامگذاری قاره آمریکا بیشتر بدانید، با همگردی همراه باشید و مطلب زیر را بخوانید:
نقشه جدید و اضافه شدن آمریکا به آن
این نقشه جهان که در سال 1507 به چاپ رسید، در اندازه های حدود 1.4 متر در 2.4 متر بود؛ اندازه ای که برای هدف جاه طلبانه به نمایش گذاشتن جهان در یک نقشه کاملا مناسب به نظر می رسد. و در حقیقت هم این نقشه، چیز های بیشتری از جهان را نسبت به قبل به نمایش گذاشت. برای قرن ها، اروپایی ها عقیده داشتند که جهان از سه قاره تشکیل شده است : آسیا، آفریقا و اروپا؛ که اورشلیم در مرکز آن قرار دارد. به همین علت بود که کریستوف کلمب Christopher Columbus، کاوشگر ایتالیایی که برای کشور اسپانیا فعالیت می کرد، زمانی که یک سال قبل از این اتفاق در بستر مرگ بود هنوز با جدیت اعتقاد داشت مکانی که با کشتی به آن رسیده بود، در واقع بخشی از آسیا بوده است. اما این نقشه جدید، برای اولین بار، یک بخش چهارم را در جهان به نمایش می گذاشت. در این نقشه، در سمت چپ اروپا، یک قاره باریک و طولانی (به عنوان آمریکای جنوبی) به همراه یک قاره کوچک در قسمت بالای آن (به عنوان آمریکای شمالی) به نمایش در آمده بود. این قاره جدید با آب احاطه می شد و در بخشی که امروزه با عنوان می شناسیم، یک نام نوشته شده بود : آمریکا.
طریقه جمع آوری این گروه و هدف از این کار
این رویداد مهم در نقشه نگاری با نام "نقشه والدسیمولر" Waldseemüller شناخته می شود و نام آن از نام نقشه نگار آلمانی که برای اولین بار این نقشه را ارائه کرده بود برداشته شده است. اما مارتین والدسیمولر Martin Waldseemüller تنها یکی از گروه محققانی بود که والتر لود Walter Lud، کشیش کلیسای شهر سن دیه ده ووژ St-Dié-des-Vosges در این شهر به دور هم جمع کرده بود. لود Lud به طور ویژه به کیهان نگاری (علم زمین و جایگاه آن در جهان) علاقمند بود و می خواست تصویری از جهان خلق کند که علم باستانی را با گزارشات جدید برآمده از سفر هایی که در آن دوره اتفاق می افتاد با هم ترکیب نماید. با این هدف، او از رنه دوم، دوک لورین René II, Duke of Lorraine درخواست کرد که برای جمع آوری یک تیم از محققان از جمله والدسیمولر Waldseemüller و ماتیاس رینگ من Matthias Ringmann سرمایه گذاری کند. طبق گفته توبی لستر Toby Lester، نویسنده کتاب "چهارمین بخش از جهان : مسابقه ای برای پایان زمین، داستان شگفت انگیز نقشه ای که باعث نامگذاری قاره آمریکا شد"، قرار شد رینگمن Ringmann سر دسته این گروه در نوشتن کتابی که همراه با نقشه منتشر شد باشد و او بود که نام آمریکا را ثبت کرد.
دلیل انتخاب این شهر برای انجام پروژه
این که این دو نفر آلمانی به هم پیوستند تا چنین پروژه ای را در شهر سن دیه ده ووژ St-Dié-des-Vosges به عهده بگیرند، تنها بخاطر پول و سرمایه موجود نبود. موقعیت جغرافیایی این شهر نیز اهمیت زیادی داشت. به گفته توبی لستر: "کاوشگرانی از سواحل اسپانیا و پرتغال آمده بودند که تمامی اطلاعات خود را همراه آورده بودند و ایتالیایی هایی که به این سفرهای تحقیقی می رفتند و روی آنها سرمایه گذاری می کردند و اطلاعات زیادی به این گروه می افزودند و آلمانی ها که رهبری این کار و چاپ شدن آن را به عهده داشتند. این شهر در نزدیکی استراسبورگ Strasbourg، بازل Basel و فرایبورگ Freiburg قرار داشت و بخاطر موقعیت آن، اطلاعات برای چاپ شدن، می توانست به آسانی بین این شهر ها جابجا شود.
آثار باقی مانده از آن پروژه در این شهر فرانسوی
امروزه، تنها سرنخ های کوچکی از تاریخ قرون وسطایی شهر سن دیه ده ووژ St-Dié-des-Vosges که بعد از جنگ جهانی دوم و تخربی های آن بازسازی شد، وجود دارند. در بیرون کلیسای جامع این شهر و روی زمین، یک طراحی از قاره آمریکا انجام شده است که ممکن است شما در نگاه اول، آن را با یک الگوی تزئینی اشتباه بگیرید. هر ساله این شهر میزبان یک فستیوال بین المللی جغرافیایی می باشد که متخصصان جغرافی و علاقمندان به آن برای مبادله ایده های خود در آن به دور هم جمع می شوند. شاید به همین علت باشد که بیشتر بازدید کنندگان این شهر در مورد تاثیر این شهر در تاریخ نقشه نگاری یا این که می توانند با رفتن به کتابخانه مدرن این شهر، یادگاری های این پروژه مهم را تماشا کنند، هیچ چیز نمی دانند. من یکی از معدود بازدید کنندگان شهر سن دیه ده ووژ St-Dié-des-Vosges بودم که به این کتابخانه رفتم و از کنار نقاشی های رنگارنگ کودکانه که دیوار ها را تزئین کرده بودند گذر کردم تا به سالن Salle du Trésor یا اتاق گنجینه Treasure Room رسیدم. سال گذشته، تنها 664 نفر به این کتابخانه مراجعه کرده اند که در مقابل 18 هزار نفری که از دفتر گردشگری بازدید داشته اند بسیار ناچیز است. این سالن، یک اتاق کوچک و باریک با جعبه های چوبی است که با سایر بخش های کتابخانه که مدرن هستند در تضاد می باشد. در اینجا، در میان سایر کتاب های قدیمی و نایاب، مانند کتاب مصوور زیبای شعر به نام گرجوئل Graduel، یک ورژن اوریجینال از کتابی که همراه با نقشه والدسیمولر Waldseemüller در سال 1507 به چاپ رسید وجود دارد : مقدمه ای بر کیهان نگاری Introduction to Cosmography.
توضیح این کتاب در مورد دلایل نامگذاری قاره آمریکا
این کتاب که به طور کلی به زبان لاتین نوشته شده است، به طور واضح هدف خود را توضیح می دهد : "توضیحی به دنیا که آن را روی یک کره و روی یک سطح صاف به نمایش در آورده ایم." منظور از سطح صاف در این جمله، نقشه والدسیمولر Waldseemüller است که در 12 ورق مجزا به چاپ رسید تا بعدا روی یک سطح صاف کنار هم چیده شود و نقشه جهان را بسازد؛ و منظور از کره، به ورژن کوچکتر نقشه است که به طوری طراحی شده بود که بریده شده، روی یک توپ چسبانده شود و اولین کره زمین چاپ شده و به نمایش در آمده باشد. برخلاف عقیده عموم که فکر می کنند اروپایی های قرون وسطی به خوبی می دانستند که جهان کره ای شکل است و صاف نیست، این اولین نقشه زمین به صورت کروی شکل بود. این متن همچنین به طور کامل توضیح می دهد که دلیل پشت نامگذاری قاره آمریکا چیست؛ قاره ای که در این متن ادعا می شود توسط کاوشگر ایتالیایی آمریکو وسپوچی Amerigo Vespucci کشف شده است. از آنجایی که سایر نام های قاره ها در زبان لاتین، نام های مونث می باشند (اروپا، آفریقا، آسیا) نویسنده تاکید کرد که نام این قاره جدید نیز می بایست یک نام مونث باشد؛ بنابراین نام این قاره که قرار بود بخاطر نام کاشفش "آمریگو" باشد، به "قاره آمریکا" تبدیل شد.
آیا این قاره باید واقعا "قاره آمریکا" نام می گرفت
این جمله و این کلمات، تا قرن ها بعد، مورد مجادله و بحث بود. از کشیش و نویسنده اسپانیایی، بارتلمه دلاس کاساس Bartolomé de la Casas که در نیمه اول قرن شانزدهم میلادی اعلام کرد. نامگذاری قاره آمریکا یک بی عدالتی در حق کریستوف کلمب Christopher Columbus است؛ چرا که سفر های او به آمریکا قبل از وسپوچی Vespucci صورت گرفته است؛ تا نویسنده آمریکایی، واشنگتن ایروینگ Washington Irving که در سال 1809 از حقه بازی فلورانسی ها (ایتالیایی ها) در دزدیدن شکوه کار کریستف کلمب Christopher Columbus نوشت. اما با وجود این که چهار سفر کریستوف کلمب Christopher Columbus در اقیانوس اطلس در سال 1492 آغاز شدند، وقتی او به جزایر کارائیب رسید، او فقط در سومین سفرش در سال 1498 پا به خاک قاره آمریکا گذاشت. اما از آن سو، براساس نامه ای از وسپوچی Vespucci به دوک رنه Duke Renè که تاریخ آن به سال 1504 باز می گردد و به توضیح چهار سفرش از سال های 1497 تا 1504 می پردازد، او یک سال زودتر از کلمب Columbus به قاره آمریکا رسیده است. مورخان در مورد اصل بودن این نامه تردید دارند؛ اما والدسیمولر Waldseemüller و رینگمن Ringmann این نامه وسپوچی Vespucci را قابل قبول دانسته و نامگذاری قاره آمریکا را از روی آن انجام دادند.
داشتن اطلاعات اسرارآمیز
نام قاره جدید تنها موضوعی نبود که درباره این نقشه جدید مورد بحث قرار می گرفت. یکی دیگر از موضوعاتی که جنجال ایجاد کرد، این بود که قاره جدید در نقشه توسط آب احاطه شده بود. آن گروه نقشه نگار در شهر سن دیه ده ووژ St-Dié-des-Vosges در آن زمان، در سال 1507 از کجا می دانستند که در طرف دیگر سرزمینی که کلمب و وسپوچی کشف کرده بودند آب قرار داشت !؟ براساس گزارشات، اولین اروپایی که چشم به اقیانوس آرام داشت، کاوشگر اسپانیایی، واسکو نونیس د بالبوآ Vasco Núñez de Balboa بود که شش سال بعد در سال 1513، آن را از بالای یک کوه در پاناما مشاهده کرد. آیا آنها حدس زده بودند که در آن سوی قاره آمریکا، اقیانوس آرام قرار گرفته است یا نقشه نگارانی که به اطلاعات سفر های سری پرتغالی ها به سوی دیگر قاره و آب های متعلق به اسپانیا دسترسی داشتند !؟ (در سال 1494، اسپانیایی ها و پرتغالی ها طبق "پیمان تردسییاس" Treaty of Tordesillas تصمیم گرفتند تمامی جهان در سمت غربی اروپا را بین خود تقسیم کنند. همه بخش ها به جز بخشی که امروزه با عنوان "برزیل" می شناسیم، در قلمرو اسپانیا بود؛ شاید به همین خاطر باشد که کشور برزیل تنها کشور پرتغالی زبان در آمریکای جنوبی است.)
در جستجوی این نقشه پر اهمیت
اتفاق اسرار آمیز دیگری در مورد این نقشه به وجود آمد. با این که 1000 کپی از نقشه والدسیمولر Waldseemüller در سال 1507 به چاپ رسید، تمامی این نسخه ها به سرعت ناپدید شدند. برخلاف کتاب که در کتابخانه ها نگهداری و حفظ شد، نقشه ها در موسسات آموزشی به نمایش در آمدند و خیلی زود از بین رفتند. علاقمندان به این نقشه، قرن ها جستجو و سعی کردند تا نقشه والدسیمولر Waldseemüller را براساس توضیحاتی که در کتاب وجود داشت بازسازی کنند. در نهایت، یکی از نقشه های چاپ شده در سال 1901 توسط پدر جوزف فیشر Father Joseph Fischer پروفسور تاریخ و جغرافیا در قلعه ولفگ Wolfegg Castle آلمان کشف شد. از این نقشه، گاهی با عنوان "مدرک تولد آمریکا" یاد می شود که بالاخره با پرداخت مبلغ شگفت انگیز ده میلیون دلار توسط کتابخانه کنگره آمریکا در سال 2003 خریداری شد تا برای همیشه به آمریکا منتقل شود.
ویژگی های ارزشمند نقشه جدید جهان
اما ارزش نقشه والدسیمولر Waldseemüller تنها به ترسیم نقشه جهان و نامگذاری آمریکا نیست. همانطور که لستر توضیح می دهد : "این نقشه مانند یک صفحه ویکی پدیا است که اطلاعات افراد متفاوت و متعددی را ترکیب و مونتاژ کرده است. بله، یک نقشه جغرافیایی است؛ اما فقط فضا را در بر نمی گیرد؛ بلکه به زمان نیز اهمیت می دهد."
این ایده توسط دو تصویری که در بالای نقشه وجود دارد به نمایش گذاشته می شود. یک تصویر از جغرافی شناس یونانی، بطلمیوس Ptolemy به نمایندگی از نگاه قدیم به جهان و علم باستانی؛ و تصویر دیگری از وسپوچی Vespucci به نمایندگی از نگاه جدید به جهان، مملو از آموزش ها و کشف های مدرن. کنار هم گذاشتن این دو دوره متفاوت در خود نقشه نیز به چشم می خورد؛ برای مثال، روشی که اروپا به نمایش در آمده است به طور تکنیکی دقیق نیست. (نه بخاطر این که والدسیمولر Waldseeüller جغرافیای اروپا را به درستی نمی شناخته؛ بلکه به این دلیل که او تصمیم گرفت جهان شناخته شده که بطلیموس Ptolemy بیش از 1000 سال قبل به روی نقشه آورده بود را به نمایش بگذارد.)
بعلاوه، نشان دادن دو مرد در بالای نقشه به جای خدا، که آن زمان مرسوم بود همه جا به نمایش در بیاید، حامل یک پیام پر قدرت و مهم بود؛ قبلا فقط خدا بود که می توانست از بالا به جهان نگاه کند؛ اما اکنون می توانیم همه چیز را بلافاصله به شما نشان دهیم. بنابراین اگر ما می توانیم تمام جهان را در یک نقشه نشان دهیم، می توانیم بر تمام جهان نیز ریاست کنیم.
سند تولد برای یک جهان و سند مرگ برای جهانی دیگر
در نهایت، نقشه والدسیمولر Waldseemüller به ما یادآوری می کند که تمامی نقشه ها سیاسی هستند. گذاشتن واژه "شمال" در بالای نقشه، در حالی که رسم قبلی این بود که "شرق" در بالای نقشه ها گذاشته شود و اروپا در وسط نقشه قرار بگیرد، باعث شد این نقشه به حول محور "اروپا" بگردد. تصمیم نقشه نگاران برای نامگذاری قاره آمریکا، قاره ای بدون سکنه از روی نام یک مرد اروپایی که به آنجا رفته بود، برای نقطه دید اروپایی ها امتیاز قائل می شود و رفتار و جاه طلبی اروپاییان در آن زمان را به نمایش می گذارد. همان نقطه دیدی که روش اروپاییان در صاحب شدن سرزمین ها، منابع و آدم ها، پاک کردن فرهنگ ها و کشتن میلیون ها انسان را پیش بینی می کند.
آنطوری که لستر در کتاب خود به طور خلاصه می نویسد : "این نقشه یک سند تولد برای جهانی است که در سال 1492 به وجود آمد و یک هشدار مرگ برای جهانی است که قبل از آن وجود داشت."