پروانه ها، بال زنان و شادی کنان، شاعرانه ترین پروازشان را بر گرد شمع شبستان هشتم دنیا، آغاز می کنند. خورشید، شور و التهاب شگفتی را در وجود خویشتن احساس می کند. ماه، از همیشه زیباتر می شود و نگاهش را میهمان سرور و سرسبزی می سازد. درختان با خرسندی به سیمای آفتاب می نگرند و به شادمانی می پردازند. کاینات غرق نورند. فرشته ها و آدمیان مسرورند. همگان مشتاق طلوع روی اویند. همه می خواهند سیب خوشبوی وجود او را ببویند. همه می خواهند شکفتن گل والای وِلا را در دنیا ببینند و گلبرگی از نور و نوازش و شفاعت او بچینند. آری، ای سید گل ها، ای مولا، ای سبزه زار سر زندگی و صفا، ای علی بن موسی الرضا علیه السلام ، قدوم پاک تو، حضور همه زیبایی ها را بیمه می کند. دست های مهربان لطف تو، برترین سایه بان دل ها و دیده های ماست. ای امام، خجسته میلاد روشنایی بخش تو، بر همه هستی مبارک و فرخنده باد.
سلام و صلوات خالصانه
سلام بر امام رضا علیه السلام پیشوایی که چشمه سار عطوفت او، ما را به زندگی امیدوار می کند و میوه شیرین ولایش، آبادانی سرای دیگرمان را تضمین می نماید. ای عالم آل محمد صلی الله علیه و آله ، سلام و صلوات خالصانه همه مؤمنان به پیشگاه پاک تو ارزانی و همه جان ها و دل ها و لب های دوستداران تو، در سالروز میلادت، پرخنده باد. ای پناهگاه، گریزِ آهوانه ما را به دامان پر مهر خود بپذیر و هماره دست دل های ما را به یاری بگیر.
دیداری عاشقانه
زیارت، دیداری است عاشقانه با اولیاء اللّه . زائر با تشرف باطنی، می تواند زندگانی حقیقی را ببیند و در پرتو این فیض، روحش را صیقل داده، تا حریم ملکوت پرواز نماید. اگر آدمی با تأمل بیشتر به این قضیه بیندیشد، در خواهد یافت که زیارت، تجدید میثاق با اولیاءاللّه است و به یقین، در سایه این حضور، سود فراوانی نصیب او می گردد، که با هیچ سود مادی در دنیا قابل قیاس نیست. بدین جهت است که ائمه معصوم علیهم السلام ، خودْ مشتاقان خویش را به زیارت فرا می خوانند. احادیث فراوانی از امام رضا علیه السلام نیز به ما رسیده که ایشان پیش از شهادت، همواره از شیعیانش دعوت می کرد که به زیارت ایشان بروند تا هدایت شوند و به خطا نروند.
زیارت امام رضا علیه السلام و بخشش گناهان
هشتمین گلبوته امامت، حضرت رضا علیه السلام شفاعت و استجابت دعاو بخشش گناهان را به زائرانش نوید می دهد. در این زمینه، از ایشان روایت شده است: «هر کس مرا زیارت کند، در روز قیامت در سه مکان به فریاد او خواهم رسید: روزی که نامه اعمال خلائق را به آنها دهند؛ به هنگام عبور از صراط؛ و به هنگان میزان و روز سنجش اعمال». نیز از ایشان است که: «هر کس برای زیارت به سوی من بیاید، خداوند دعایش را مستجاب می کند و گناهانش را می آمرزد».
زیارت امام رضا علیه السلام و معرفت به حق
بدون شک، یکی از مسایل مهم در زیارت ائمه معصوم علیهم السلام شناخت آنان است؛ زیرا لازمه و پیش زمینه زیارت حقیقی، معرفت به حق است، چرا که تا انسان پایگاه و جایگاه کسی را نشناسد، می تواند وظیفه خویش را به نیکویی در قبال او به انجام رساند. بنابراین، عارف به حق امامان بودن، از آداب و شرایط زیارت کامل به شمار می آید. امام رضا علیه السلام در این باره می فرماید: «هر کس مرا زیارت کند و آنچه را خداوند در حق من و طاعت من واجب گردانیده، بشناسد، من و پدرانم روز قیامت شفیعش می شویم و کس را که ما شفیع شویم، نجات می یابد». از بیانات امام رضا علیه السلام درباره زیارت ایشان، این نکته به دست می آید که اگر زائر، هدف نهایی از زیارت را که همان تهذیب نفس و تزکیه و تعالی روح است، همراه با حق امام بشناسد و آداب زیارت کامل را، آنگونه که شایسته است به جا آورد، افزون بر آرامش روحی، سعادت دنیوی و اخروی اش نیز تضمین می گردد.
زیارت امام رضا علیه السلام و تجدید میثاق
بدون تردید، فیض حضور در پیشگاه امام رضا علیه السلام ، افزون بر آرامش روحی و روانی و سعادت اخروی، تجدید میثاق و وفای به عهدی است که برعهده شیعیان و پیروان آن حضرت می باشد. بزرگ ترین حق ایشان، وفای به عهدی است که بر گردن پیروانش قرار دارد. یکی از این پیمان ها، زیارت قبر آن بزرگوار است. از امام رضا علیه السلام نقل است که فرمود: «... من به زودی با زهر ظلم و ستم کشته می شوم و خداوند تربتم را محل رفت و آمد شیعیان و دوستانم قرار می دهد. پس هر که مرا در این غربت زیارت کند، واجب می شود که من او را در قیامت زیارت کنم و سوگند می خورم به خدایی که محمد صلی الله علیه و آله را گرامی داشته،... هر که از شما شیعیان نیزد قبر من دو رکعت نماز بخواند، مستحق آمرزش گناهان می شود.
زیارت نامه محبت
مرقد مطهر امام رضا علیه السلام ساحل دریای عرش خدا و غبطه گاه ملایک آسمان هاست. آنجا، مؤمنان سبز اندیش و پاک طینت، زیباترین چکامه ها را می سرایند و صله رحمت و آمرزش و حاجت روایی می گیرند. همه زاهدان و عابدان، در حرم با صفای امام رضا علیه السلام به خاک می نشینند و افلاک را می نگرند. پس بیایید مانیز همراه این خیل عظیم، کتاب تضرع باز کنیم، نماز نیاز بخوانیم و زیارت نامه محبت را زمزمه کنیم و برایمان و معرفت خویشتن بیفزاییم.
امام رضا علیه السلام و کمک به نیازمندان
عبداللّه بن ابراهیم غفاری نقل می کند که: تنگ دست بودم و روزگارم به سختی می گذشت. یکی از طلبکارانم، برای گرفتن پولش، مرا در فشار گذاشته بود. پس به طرف محل زندگی امام، حرکت کردم تا ایشان را ببینم. می خواستم خواهش کنم که وساطت کند و از طلبکار بخواهد مدتی صبر کند. به خدمت امام رسیدم. امام مشغول صرف غذا بود و مرا هم دعوت کرد تا چند لقمه ای بخورم. بعد از غذا، از هر دری سخن به میان آمد و من فراموش کردم که اصلاً برای چه منظوری به آنجا رفته بودم. مدتی که گذشت، حضرت رضا علیه السلام اشاره کردند که گوشه ای از سجاده را که کنارم بود، بلند کنم. زیر سجاده، 340 دینار بود و نوشته ای کنار پول ها قرار داشت که یک روی آن نوشته شده بود: لا اله الا اللّه ، محمدا رسول اللّه . علی ولی اللّه و در طرف دیگر آن هم این جملات را خواندم: «ما تو را فراموش نکرده ایم. با این پول قرضت را بپرداز و بقیه اش هم خرجی خانواده ات است».
امام رضا علیه السلام و نهی از اسراف
در روایت آمده است که روزی وقتی دوستداران امام رضا علیه السلام به خدمت حضرت شرفیاب شدند، امام را دیدند که ناراحتی در سیمای مبارکش موج می زد. یکی از یاران پرسید: چرا غمگین و ناراحت هستید؟ امام رضا علیه السلام به میوه نیم خورده ای که روی زمین افتاده بود، اشاره کردند و فرمودند: این میوه را چه کسی خورده است؟ یکی از یاران گفت: من آن را خورده ام. حضرت با ناراحتی فرمودند: چرا اسراف می کنی؟ چرا به نعمت های خداوند، بی اعتنایی می ورزی؟ مگر نمی دانی که خداوند اسراف کاران را به سختی کیفر می دهد؟ وقتی به چیزی نیاز ندارید، بیهوده آن را مصرف نکنید. هیچ چیز را تلف نکنید و اگر خودتان به آن نیاز ندارید، آن را در اختیار نیازمندان قرار دهید.
امام رضا علیه السلام و احترام به کودک
رفتار احترام آمیز والدین و مربیان، نقش مؤثری در تربیت و رشد کودکان دارد. امام رضا علیه السلام برای امام جواد علیه السلام احترام بسیاری قایل بود و از این شیوه مؤثر، در تربیت فرزند بهره می برد. محمد بن ابی عباد، که از سوی دربار، امور نگارش حضرت رضا علیه السلام را به عهده گرفته بود، می گوید: حضرت رضا علیه السلام همواره از فرزند بزرگوارش محمد، با کنیه ـ که نزد عرب علامت بزرگداشت و احترام است ـ نام می برد و می فرمود: ابوجعفر، به من چنین نوشت و من به ابوجعفر چنین نوشتم. حضرت رضا علیه السلام وی را بسیار احترام می کرد و نامه هایی که از حضرت جواد علیه السلام به وی می رسید، با کمال بلاغت و نیکویی پاسخ می داد.
امام رضا علیه السلام و نظارت تربیتی
نظارت همیشگی و حساب شده بر وضعیت اخلاقی، تحصیلی و رفتاری فرزند، ضرورتی انکارناپذیر در امر تربیت است و به مواقع حضور والدین، به ویژه پدر، در کانون خانواده اختصاص ندارد؛ بلکه حتی وقتی پدر برای مدتی از کانون خانواده فاصله می گیرد و حضور فیزیکی ندارد، باید همچنان از وضعیت فرزندانش آگاه باشد و بر کار آنها نظارت کند. در این زمینه، سفارش های پیش از مسافرت و نامه نگاری با فرزند در طول سفر، امری ضروری و کارساز است. حضرت رضا علیه السلام که به سبب ستم فرمانروایان، ناگزیر مدتی دور از وطن و خانواده به سر برد، به شکل های گوناگون همچون نامه و پیام های شفاهی، ازدور بر وضعیت فرزندش جواد علیه السلام نظارت می کرد و راهنمایی های لازم را به وی ارایه می دادند؛ چنانکه پیش از رفتن به خراسان، درباره فرزندانش آنچه شایسته می دانست، سفارش کرد.
محبت به کودک در سیره امام رضا علیه السلام
محبت، داروی شفابخش دردها، تسکین دهنده قلب هاست و بهترین راه حل مشکلات و ناسازگاری های تربیتی است. همگان، در هر سن و موقعیت، به عاطفه و محبت نیازمندند، ولی کودکان، نوجوانان و جوانان، بیش از دیگران تشنه جام زلال محبت اند. محبت، رفتار نا به جا و ناقصشان را اصلاح می کند و ناسازگاری و پرخاشگری شان را از میان می برد. امام رضا علیه السلام از این روش مؤثر تربیتی، به شیوه های گوناگون بهره می گرفت. گاهی اوج محبت خود را در قالب جمله زیبای «بابی انت و امی؛ پدر و مادرم به فدایت» نشان می داد و زمانی فرزند را در آغوش می گرفت، به سینه خود می فشرد و می بوسید. اباصلت می گوید: هنگامی که جواد علیه السلام بر بستر شهادت پدر وارد شد، حضرت برخاست، به سوی او رفت، دست بر گردنش انداخت، او را به سینه فشرد، میان دو چشمش را بوسید و با او سخن گفت.
جایگاه امام رضا علیه السلام در شبه قاره هند و پاکستان
چهار منار، یاد بودی از امام رضا علیه السلام در شبه قاره هند
امام رضا علیه السلام در شبه قاره هند و پاکستان، به عنوان امام ضامن علیه السلام معروف است. در سال 999 ق، زمانی که فقیه برجسته شیعه، علامه میر مؤمن استرآبادی که پیشوای سلسله قطب شاهیان بود، می خواست پروژه عظیم شهری بزرگ را در نزدیکی قلعه گلکنده آغاز نماید، اول ساختمان با شکوهی به یاد امام رضا علیه السلام ساخت که به چهار منار معروف گردید و سپس در اطراف این ساختمان مبارک، شهر عظیمی بنا نمود و به نام مبارک امیرالمؤمنین حیدر کرّار علیه السلام این شهر را «حیدرآباد» نام گذاری کرد. امروزه شهر تاریخی حیدرآباد، یکی از مراکز مهم صنعتی، نظامی، تجاری و فرهنگی کشور هند به شمار می رود و ساختمان تاریخی و زیبای چهار منار، عظیم ترین ساختمان یاد بود امام رضا علیه السلام در شبه قاره است.
کوه امام ضامن علیه السلام در حیدرآباد
هم زمان با احداث شهر تاریخی حیدرآباد در سال 1006ق به حکم علامه استرآبادی در شرق این شهر در بالای کوه، رواقی به نام بارگاه امام رضا علیه السلام ساخته شد. و به همین دلیل، این کوه به نام «کوه مبارک امام ضامن» شهرت یافت. هدف از احداث این رواق در بالای کوه به نام امام رضا علیه السلام حفظ و بیمه کردن شهر حیدرآباد از تمام بلایا و حوادث بوده است. در شب میلاد امام رضا علیه السلام هر ساله شیعیان حیدرآباد که تعداد آن ها بیش از صد هزار نفر می باشد، برای زیارت به کوه مبارک امام ضامن علیه السلام مشرف می شوند. آنها در شب و روز میلاد، اجتماعات بزرگی تشکیل می دهند و در جشن های با شکوهی که در بالای کوه برگزار می شود، شاعران و مداحان در مورد فضیلت ها امام رضا علیه السلام شعر می خوانند و نجوا می کنند. همچنین از زائران کوه مبارک امام رضا علیه السلام در این مراسم با غذا و شیرینی پذیرایی می شوند و تمام کوه مبارک، به طرز زیبایی چراغانی می گردد.
بازوبند به نام امام رضا علیه السلام
یکی از سنت های قدیم که بعد از ولایت عهدی امام رضا علیه السلام در خراسان در سراسر شبه قاره هند بین مسلمانان رایج گردیده، بستن حرز به نام امام رضا علیه السلام به بازوی مسافران می باشد. این حرز، سکه ای است که به صورت بازوبند در پارچه دوخته شده و قبل از سفر، به منظور درخواست حمایت و سلامت از امام رضا علیه السلام بر بازوی مسافران بسته می شود. این رسم در بین تمامی فرقه های مسلمانان در شبه قاره رایج است و همه از آن استفاده می نمایند. برای همین منظور، زائرانِ آستان قدس رضوی از هند و پاکستان، سکه های صد ریالی جمهوری اسلامی ایران را که بر آن نمای حرم مطهر امام رضا علیه السلام نقش بسته، به عنوان سوغات متبرک همراه خود به وطنشان می برند و این سکه ها را به عنوان هدیه متبرک، به اقوام و دوستان خود می دهند و آنها، این سکه ها را به عنوان تبرک و برای حفظ و بیمه نمودن خود از همه بلایا، در منازل و مغازه ها نگهداری می نمایند.
کلید نگاه
| الا که عقده ز دل های بسته باز کنی |
کجا به سائل درگاه خویش ناز کنی |
| به حلقه، حلقه ضریح تو چشم دوخته ام |
که قفل دل به کلید نگاه باز کنی |
| تو هیچ وقت گدا را نمی کنی نومید |
تو هیچ گاه نبندی دری که باز کنی |
| به خاکسار درت چشم مرحمت داری |
نیازمند درت را تو بی نیاز کنی |
| بلای خسته ز عالم نمی شود کوتاه |
مگر تو دستْ به سوی خدا دراز کنی |
| زمین بایر دل هاست تشنه باران |
مگر تو ره به مصلّی نِهی، نماز کنی |
| امید عالم و آدم به توست روز جزا |
مباد آنکه در آن گیر و دار، ناز کنی |
سید رضا مؤید
آهو
| کاش یک شب باز مهمان دوچشمت می شدم |
ریزه خوار مشرقِ خوانِ دو چشمت می شدم |
| کاش یک شب می گذشتم از فراز چشم تو |
گرم گلگشت خراسان دو چشمت می شدم |
| کاش یک شب می سرودم گنبد زرد تو را |
فارغ از دنیا، غزل خوانِ دو چشمت می شدم |
| صحن و ایوان تو را ای کاش جارو می زدم |
چون کبوترها، نگهبان دوچشمت می شدم |
| ضامن آهوست، چشمان شهید روشنت |
کاش آهوی بیابانِ دوچشمت می شدم |
| کاش یک شب معرفت می چیدم از چشمان تو |
غرقْ در دریایِ عرفان دو چشمت می شدم |
رضا اسماعیلی
