فتنه ای که مردم از شیطان پیروی کردند!

کسی که شعار عدالت و اعتدال سر می دهد و به واقع علاقه مند است در مسیر اعتدال حرکت کند باید سیره و سنت اهل بیت علیهم السلام را بشناسد و بعد رفتار خود را با آنها تنظیم کند. نه جلو بیفتد و نه عقب بماند.

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله امت را به حال خود رها نکرد بر خلاف باور عده ای از مسلمانان که معتقدند پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله برای دوران بعد از خود، امت را رها کرد و کار هدایت و رهبری را به خودشان واگذار کرد؛ امیرمۆمنان علیه السلام آشکارا بیان می کند که پیامبر صلی الله علیه و آله مردم را به حال خود رها نکرد و پیش از رحلت، راه و نشان هدایت را به روشنی تمام بر ایشان نمایاند.
امام علی علیه السلام در خطبه اول نهج البلاغه با اشاره به لحظه پایانی عمر شریف آن حضرت می فرماید:
فَقَبَضَهُ إِلَیْهِ کَرِیماً ص وَ خَلَّفَ فِیکُمْ مَا خَلَّفَتِ الْأَنْبِیَاءُ فِی أُمَمِهَا إِذْ لَمْ یَتْرُکُوهُمْ هَمَلًا بِغَیْرِ طَرِیقٍ وَاضِحٍ وَ لَا عَلَمٍ قَائِمٍ
پس خداوند جان او را با اکرام گرفت. و آن حضرت [به وقت درگذشت] هر آنچه را انبیاء گذشته در میان امت خود برجای می گذاشتند در میان شما باقی گذاشت؛ چرا که پیامبران مردمشان را بدون معرفی راه روشن و نشانه های پا برجا، رها نساختند.
یکی از مهمترین عوامل بستر ساز برای وقوع فتنه و جولان یافتن شیطان و شیطان صفت ها در جامعه، سکوت علما و دانشمندان و یا منزوی کردن آنها از یک سو و بها دادن به افراد ناآگاه از سوی دیگرست
این سخن، بیان حقانیت غدیر و ابطال اختلافها و کشمکشهایی است که بعد از رحلت رسول خدا صلی الله علیه و آله برای تصاحب خلافت و رهبری امت اسلامی صورت گرفت. حرکتی که منجر به اختلاف در بین امت اسلامی شد و باعث گردید عده ای از مسلمانان با سیره و سنت رسول الله صلی الله علیه و آله زاویه پیدا کنند و این فاصله به مرور تا آنجایی افزایش یابد که امروز به نام اسلام و مسلمانی، مسلمان بکشند و در بزم جنایات وحشیانه خود، قرآن بخوانند و تکبیر بگویند.
این در حالی است که امیرمۆمنان علیه السلام فرمود پیامبر صلی الله علیه و آله راه روشن هدایت را نشان داد و پرچم همیشه برافراشته این راه را به مردم نمایاند و رفت؛ پس اگر امروز به نام اسلام و مسلمانی و حتی قرآن و روایات نبوی، بر خلاف قرآن و روح اسلام حرفی زده و یا حرکتی انجام می شود به مانند کافر دانستن مسلمانان و جهاد نکاح؛ همه برای آن است که عده ای از مسلمانان آن راهی که پیامبر صلی الله علیه و آله نشان داد را نرفتند و آن بیرقی را که رسول خدا صلی الله علیه و آله نمایاند نادیده گرفتند.
زمینه وقوع فتنه و جولان شیاطین
امام علی علیه السلام در خطبه دوم نهج البلاغه فضای قبل از بعثت را اینگونه ترسیم می کند:
النَّاسُ فِی فِتَنٍ انْجَذَمَ فِیهَا حَبْلُ الدِّینِ وَ تَزَعْزَعَتْ سَوَارِی الْیَقِینِ و ...
مردم گرفتار فتنه هایی بودند که در اثر آن، رشته ی دین از هم گسسته، پایه های یقین لرزان، و اساس و بنیان دین دچار اختلاف بود. راه نجاتِ از آن فتنه ها، تنگ و باریک، و طریق هدایت بسته بود. چراغ هدایت خاموش و کوری و گمراهی همه را فرا گرفته بود ...
مردم خدا را معصیت و شیطان را یاری می کردند ...
مردم از شیطان اطاعت می کردند و در راه های او گام برمی داشتند ...
نشانه های شیطان توسط این مردم به جنبش در آمد و پرچمش برافراشته گردید، در فتنه هایی که مردم را همچون حیوانی چموش زیر پاهایش می کوفت و زیر سمهایش لگدمال می کرد ...
مردم در میان آن فتنه ها سرگشته و متحیر و نادان و فریفته ی شیطان بودند ...
آنگاه امیرالمومنین علیه السلام این بخش را با این عبارت به پایان می برد:
بِأَرْضٍ عَالِمُهَا مُلْجَمٌ وَ جَاهِلُهَا مُکْرَمٌ ؛ در سرزمینی که دانشمندانش دهان دوخته و نادانهایش گرامی و ارجمند بودند.
به نظر می رسد این عبارت پایانی دلیل بوجود آمدن آن فضای فتنه و جولانگاه شیطانی است که حضرت ترسیم فرمودند.
یعنی چون اهل علم و دانشمندان جامعه، لب فرو بستند و به هدایت علمی و فرهنگی جامعه برنخاستند جامعه به انحطاط فرهنگی کشیده شد و میدان برای تاخت و تاز شیطان و پیروانش فراهم گردید. که این وضع یا با کوتاهی عالمان در انجام رسالت علمی شان صورت گرفت یا نه؛ جاهلان و منحرفان با ایجاد جو خفقان مانع حرف زدن عالمان و دانشمندان شدند؛ درست شبیه کاری که شاهان گذشته به خصوص شاهان پهلوی در این کشور با علمای اسلام کردند.
از سوی دیگر میدان به کسانی داده شد که از علم بهره ای نداشتند و اینها بودند که در جامعه برای زر و زور بیشتری که داشتند ارزش بیشتری پیدا کردند و مُکرَم و محترم شدند.
اگر مردم بجای شنیدن سخن عالمان و متخصصان، گوش به تبلیغات مسموم بسپارند و با ذوق زدگی از خبری جدید، کاری نو و یا حرکتی نوظهور به آن دامن بزنند بی آنکه تلاش کنند با روش علمی، درستی و نادرستی آن را بررسی کنند؛ فضای جامعه برای پا گرفتن فتنه ای نو و رشد آن آماده می شود
این نشان می دهد که یکی از مهمترین عوامل بستر ساز برای وقوع فتنه و جولان یافتن شیطان و شیطان صفت ها در جامعه، سکوت علما و دانشمندان و یا منزوی کردن آنها از یک سو و بها دادن به افراد ناآگاه از سوی دیگرست.
به عبارت دیگر اگر مردم جامعه، دانش محور باشند (به اینکه یا خود اهل دانش باشند و اگر نیستند اهل مراجعه به دانشمندان باشند) دیگر فتنه مجال حضور پیدا نمی کند. اما اگر مردم بجای شنیدن سخن عالمان و متخصصان، گوش به تبلیغات مسموم بسپارند و با ذوق زدگی از خبری جدید، کاری نو و یا حرکتی نوظهور به آن دامن بزنند بی آنکه تلاش کنند با روش علمی، درستی و نادرستی آن را بررسی کنند؛ فضای جامعه برای پا گرفتن فتنه ای نو و رشد آن آماده می شود.
به فرمایش امیرالمۆمنین علیه السلام در چنین زمین و زمینه ای است که مردم به جای اطاعت از خدا مطیع شیطان شده و در گرداب فتنه ها گرفتار می شوند.
اهل بیت علیهم السلام پایه دین، ستون یقین و محور اعتدال اند در پایان خطبه دوم، امام علی علیه السلام چند ویژگی اهل بیت علیه السلام را بیان می دارد که محور و معیار عدالت و اعتدال بودن یکی از آنهاست.
امام علیه السلام می فرماید:
هُمْ أَسَاسُ الدِّینِ وَ عِمَادُ الْیَقِینِ إِلَیْهِمْ یَفِی ءُ الْغَالِی وَ بِهِمْ یُلْحَقُ التَّالِی
ایشان پایه دین و ستون یقین اند. افراط گرایان به آنان باز می گردند و عقب مانده ها به ایشان می رسند (تا هدایت شوند).
بنابراین کسی که شعار عدالت و اعتدال سر می دهد و به واقع علاقه مند است در مسیر اعتدال حرکت کند باید سیره و سنت اهل بیت علیهم السلام را بشناسد و بعد رفتار خود را با آنها تنظیم کند. نه جلو بیفتد و نه عقب بماند.
این همان رمز سعادت است که ما در صلوات شعبانیه از خداوند متعال درخواست می کنیم:
الْمُتَقَدِّمُ لَهُمْ مَارِقٌ وَ الْمُتَأَخِّرُ عَنْهُمْ زَاهِقٌ وَ اللَّازِمُ لَهُمْ لَاحِقٌ
کسی که از اهل بیت علیهم السلام جلو افتاد از دین خارج شد و آنکه از ایشان عقب ماند بدبخت شد ولی آنکه با ایشان همراه گردید به مقصود رسید.

حجة الاسلام دکتر امید پیشگر