ممکن است در آینده از سال جاری میلادی به عنوان سالی یاد شود که در آن بزرگان صنعت مخابرات، مشاجره و اختلاف نظرها بر سر استانداردهای شبکه‌های مخابراتی نسل بعدی را پایان دادند و کار خود را برای واقعیت بخشیدن به ایده‌ی نسل پنجم شبکه‌ی ارتباطی آغاز کردند.
بیانیه‌ها و نشست‌های گوناگون در مورد نسل پنجم (5G) در کنگره‌ی جهانی موبایل سال 2017 در بارسلونا به اوج خود رسیده بود. پس از گذشت چندین سال که سران کشورها و شرکت‌های دست‌اندرکار، وعده‌های وسوسه‌برانگیز و جالبی را در زمینه‌ی تشکیل کمیته‌هایی به منظور در نظر گرفتن استانداردها و مشارکت برای انجام تحقیقات درباره‌ی نسل پنجم ارتباطات داده بودند، حال به نظر می‌رسد که آخرین دوره از بزرگ‌ترین گردهمایی صنعت ارتباطات با بیانیه‌های گوناگونی از تولید محصولات مرتبط و راه‌اندازی آزمایشی آن‌ها مملو بوده است و در این میان وعده‌هایی نیز داده شده است و همه‌ی این رویدادها در کنار هم ما را به این برداشت می‌رساند که انقلاب بعدی در عرصه‌ی ارتباطات در دست اقدام است.
اما در اینجا می‌خواهیم به واقعیتی خلاف برداشت فوق اشاره کنیم. در واقع به نظر می‌رسد که اوضاع به خوبی آنچه که در نمایشگاه بارسلونا گذشته، نبوده است.
با وجود شکل گرفتن بحث‌های فراگیر پیرامون 5G در MWC و نیاز ذاتی هر غرفه و محصولی در این نمایشگاه برای مهم جلوه دادن و پرداختن خستگی‌ناپذیر به این مقوله، واقعیت این است که مسیر پیشروی ارتباطات نسل پنجم هنوز طولانی‌تر از آن است که ما بتوانیم افقی را برای آن متصور شویم. نیاز به سازماندهی مسائل فنی، استانداردها و مدل‌های کسب و کار همگی حکایت از بودن موانعی دارند که هنوز هم بر سر راه باقی مانده‌اند. باید بگوییم که برای آینده‌ی نزدیک، کاربران می‌توانند انتظار وقوع تکامل در زمینه‌ی سرعت شبکه‌ی بی‌سیم را داشته باشند؛ تا اینکه دل خود را به وقوع یک دگرگونی دیگر در این زمینه در ماه‌های آینده خوش کنند. راجیف سوری، مدیر عامل شرکت نوکیا در یک سخنرانی گفته بود:
بسیاری از شما این سوال را می‌پرسید که چرا ما باید به نسل پنجم نیاز داشته باشیم؟ آیا این فناوری ارزش چند میلیارد دلاری سرمایه‌ای را دارد که برایش صرف خواهد شد؟ پاسخ این است که بله خواهد داشت.
اما او در تلاش برای کاهش انتظارات نیز اضافه کرد:
البته این اتفاق یک‌شبه رخ نخواهد داد. ما باور داریم که اغلب شغل‌ها و موقعیت‌های این زمینه نیاز به یک روند تکاملی پیدا خواهند کرد که همین امر هزینه‌ی سرمایه‌گذاری فعلی آن‌ها را به حداکثر می‌رساند.
دریافتن اینکه چرا مفهوم نسل پنجم تا این حد می‌تواند در دنیای صنعت ارتباطات، شور و هیجان ایجاد کند، خیلی هم سخت نیست. جهش از شبکه‌های نسل سوم به نسل چهارم با سرعت تئوری بالاتر از 100 مگابیت بر ثانیه، غول‌آسا بود. اما همین مقدار قابل توجه هم در قیاس با تغییری که نسل پنجم به ارمغان خواهد آورد، قابل قیاس نیست. در واقع باید توجه داشته باشیم که نسل پنجم سرعتی به مقدار حداقل 20 گیگابیت در ثانیه را فراهم خواهد کرد و قادر به اتصال 1 میلیون دستگاه در هر کیلومتر مربع خواهد بود.
چنین میزانی از سرعت و تراکم امروزه بسیار زیاد و شگرف به شمار می‌روند. نسل پنجم نوعی از تکنولوژی است که اجازه می‌دهد تا ما ربات‌ها را بدون هیچ تاخیری کنترل کنیم و همچنین برای جاده‌ها و مسیرهای تردد خودروها این امکان را فراهم خواهد کرد که تقریبا به طور انحصاری قابلیت تردد با وسایل نقلیه خودران را داشته باشند. از سویی شاهد تردد هواپیماهای بدون سرنشین به طور مداوم و در تعداد زیاد در آسمان‌ها خواهیم بود. از طرفی هم باید از تمام فناوری‌هایی یاد کنیم که در حال حاضر شاید حتی به طور ذهنی نتوانیم آن‌ها را تصور کنیم و کارکردشان مستلزم وجود دنیایی است که در آن همه‌ی پدیده‌ها همواره با هم در ارتباط بوده باشند.
متز گرنرید، مدیر گروه صنعتی GSMA که سازماندهی MWC را به عهده داشته است، پیش‌بینی می‌کند که ما تا سال 2025 بیش از 1 میلیارد اتصال 5G خواهیم داشت. او گفت:
صنعت ما در حال به پیش بردن استانداردها، مدل‌های کسب و کار و سیاست عمومی این زمینه است. ما خودروهای خودرانی خواهیم داشت که بتوانند در کمتر از میلی‌ثانیه، تصمیم‌گیری‌های بسیار مهمی را انجام دهند. ربات‌ها خواهند توانست تا با همدیگر و محیط اطراف‌شان ارتباط برقرار کنند.
اما واقعیت این است که تعداد اتصالات اشاره شده از سوی وی، کوچکتر از آن مقداری است که در نگاه اول به چشم می‌آید. هنوز در این مورد مشخص نیست که صحبت‌های مدیر گروه GSMA در مورد افراد بوده است یا ماشین‌ها. با این حال باید اذعان کرد که حتی رسیدن به همان رقم یک میلیارد اتصال هم مستلزم طی یک مسیر طولانی و غیر قابل پیش‌بینی خواهد بود؛ دلیلش هم این است که شرکت‌های مخابراتی باید یک موازنه‌ی ظریف را در راه پیش روی خودشان انجام دهند و منظورمان در اینجا اشاره به استانداردهایی دارد که تکلیف‌شان به طور کامل روشن نیست؛ بنابراین هر آنچه که در عمل پیش برود، آن‌ها می‌خواهند مطمئن شوند که در صورت لازم بودن این استانداردها، روند آن‌ها به شکلی مناسبی طی می‌شود. اما مسئله‌ی دیگری نیز وجود دارد که شاید اهمیتش بیشتر هم باشد؛ بسیاری از این شرکت‌های مخابراتی هنوز هم در حال طی روندهای سرمایه‌گذاری روی نسل چهارم هستند و نیاز به گفتن نیست که 4G LTE در حال حاضر به عنوان شبکه‌ی پیشتاز سرعت محسوب می‌شود.
با توجه به گزارش GSMA پس از گذشت تقریبا یک دهه، نسل چهارم LTE هنوز هم تنها در حدود 34 درصد از جهان در دسترس است و خود همین امر نشانه‌ای واضح و مستدل است برای اینکه بدانیم انجام چنین دگرگونی‌هایی تا چه مدت زمان می‌برد. در گزارشی که به تازگی منتشر شده، GSMA پیش‌بینی کرده است که تا سال 2020، حدود 75 درصد از جمعیت جهان تحت پوشش اینترنت نسل چهارم قرار خواهند گرفت. در حال حاضر، حدود 23 درصد از تمام ارتباطات تلفن همراه از طریق 4G صورت می‌گیرد و دست‌اندرکاران صنعت مخابرات امیدوارند که این درصد تا سال 2020 به میزان بیش از 40 درصد نسبت به مقدار فعلی افزایش یابد.
سال 2020 در واقع به عنوان سالی در نظر گرفته می‌شود که در آن، تمامی کاربران خواهند توانست تا به طور عملی از فناوری 5G استفاده کنند؛ اما حتی پس از آن هنگام نیز این شرکت‌ها خواهان از بین بردن تمامی آن تجهیزات و زیرساخت‌هایی نخواهند بود که برای اینترنت نسل چهارم توسعه داده بودند و شاید تا به امروز نیز روند پرداخت هزینه‌های آن را به طور کامل به اتمام نرسانده‌اند. به جای چنین کار نامطلوبی و همان‌طور که از صحبت‌های مدیر کمپانی نوکیا بر می‌آمد، این شرکت‌ها بیشتر تمایل دارند تا فناوری نسل چهارم فعلی را به سمت نوعی از فناوری جدیدتر با نام 4.5G توسعه و بهبود دهند که سرعت آن معادل یک گیگابیت بر ثانیه گزارش شده است و در ادامه نیز گفته می‌شود شاید این رقم تا 3 گیگابیت بر ثانیه نیز برسد؛ بنابراین می‌توانیم انتظار داشته باشیم که سال‌های آینده، صحبت بیشتری از فناوری‌های ارتباطی بی‌سیم در سطح گیگابیتی به میان آید.
با این حال به نظر نمی‌رسد که نسخه‌ی بهبود یافته‌ای از اینترنت نسل چهارم هم گزینه‌ی بدی باشد. در واقع می‌توانیم پرسش را اینگونه مطرح کنیم که چه کسی از یک اتصال بی‌سیم با سرعت 1 گیگابیت بر ثانیه صرف نظر می‌کند؟
با در ذهن داشتن این پیش‌زمینه و نگاهی به کنگره‌ی اخیر موبایل در بارسلونا و سراسیمگی در انتشار بیانیه‌ها و اظهارات رسمی و غیررسمی پیرامون فناوری نسل پنجم در این نمایشگاه، ما به این نتیجه می‌رسیم که صنعت مخابرات به وضوح خود را برای آغاز یک روند جدید آماده کرده و تصمیم خود را برای گام نهادن در این مسیر جسورانه و دنیای ارتباطات بی‌سیم گرفته است. در واقع می‌توان چنین ارزیابی کرد که جریان‌های مرتبط با 5G حتی پیش از آغاز کنفرانس رسمی، شروع شده بودند.
هفته‌ی قبل از MWC کوالکام و اینتل گزارشی از پیشرفت‌های به دست آمده‌ی خودشان را در مسیر ساخت چیپ‌ست‌ها و مودم‌هایی ارائه دادند که توانایی و ظرفیت‌های لازم برای تحقق بخشیدن به آرمان‌های مورد نظر از فناوری ارتباط نسل پنجم در آن‌ها تعبیه شده است.
کمپانی سامسونگ در روند ارائهی دستاوردهای مهم خود در روز یکشنبه از هفته‌ی برگزاری MWC و در کنار سایر شرکای خود، گزارشی از فناوری 5G ارائه داد. آن‌ها همچنین مجموعه‌ای از محصولات با قابلیت پشتیبانی از اینترنت نسل پنجم را معرفی کردند که در میان آن‌ها یک روتر خانگی 5G و یک دستگاه رادیو جلب توجه می‌کرد. هیچ گفته‌ای پیرامون زمانی که آن‌ها در دسترس خریداران قرار می‌گیرد، در کنگره مطرح نشد. اما نیازی به یادآوری نیست که چنین دستگاه‌هایی به عنوان لازمه‌های حیاتی برای توسعه‌ی عملی فناوری نسل پنجم در دنیا به شمار می‌روند. صحبت‌های پیرامون فناوری نسل پنجم تا آنجایی پیش رفت که در این کنگره حتی سخن از احتمال ارائهی یک گوشی هوشمند با پشتیبانی از فناوری 5G در سال آینده به میان آمده بود.
در همان روز، شرکت نوکیا هم یک بسته‌ی نرم‌افزاری فناوری به نام 5G First را معرفی کرد که به طور خاص کابران و دستگاه‌های مرتبط با مخابرات را مد نظر قرار داده است. 5G First از مشخصات صنعتی توسعه داده شده توسط اکوسیستم انجمن فناوری نسل پنجم ورایزن استفاده می‌کند.
ایده‌ی پشت بسته‌ی یاد شده به این صورت است که آن‌ها بتوانند زمینه‌ای را فراهم آورند تا مشاغل و کارکنان مرتبط با این زمینه توانایی راه‌اندازی هر چه سریع‌تر و آسان‌تر فناوری جدید را داشته باشند. در همین حال، شرکت اریکسون اعلام کرده که آن‌ها همکاری‌هایی در زمینه‌ی اینترنت نسل پنجم و استفاده‌های آزمایشی از آن با کمپانی‌های کوالکام و NTT DOCOMO در کشور ژاپن داشته‌اند. گفتنی است که کمپانی کوالکام در حال حاضر با شرکت اریکسون روی طرح یک رادیوی نسل پنجم جدید برای وودافون کار می‌کنند. اولف اوالدسون، معاون ارشد و مدیر ارشد بخش استراتژی و فناوری ورایزن در بیانیه‌ای گفت:
فناوری 5G به اپراتورهای مخابراتی این امکان را می‌دهد که روی موارد استفاده‌ی جدیدی در زمینه‌هایی مانند اینترنت اشیا، اتوماسیون و داده‌های بزرگ و همچنین توانایی برای ساخت استریم‌های جدید با مدل‌های کسب و کار کاملا جدید کار کنند. برای سرعت بخشیدن به روند تجاری‌سازی استاندارد جهانی 3GPP 5G، ما به طور مداوم با اپراتورهای پیشرو و بازیگران مهم این اکوسیستم کار می‌کنیم تا به این ترتیب بتوانیم فناوری را در مقیاس جهانی و صنعتمان را در یک جهت مشترک پیش ببریم.
ورایزن قصد آغاز طرحی را دارد که طی آن به برخی مشتریان خود، خدمات نسل پنجم را در نیمه‌ی نخست سال جاری ارائه خواهد داد. علاوه‌بر این، کمپانی AT&T نیز در حال آغاز طرح‌هایی در همین زمینه و در طی سال جاری میلادی است.
هدف از این اطلاعیه‌ها و آزمون در گام نخست این است که افراد دست‌اندکار برای شروع توسعه‌ی برنامه‌های کاربردی برای این شبکه‌ی در حال توسعه، تشویق شوند. سرمایه‌گذاری برآورد شده برای ساخت و توسعه‌ی 5G و اجرای کامل آن طی ده سال آینده به به هزاران میلیارد دلار می‌رسد. طبیعی است که ارائه‌دهندگان این سرویس از توسعه‌دهندگان بخواهند تا برای ایجاد اینترنت اشیای پیشرفته‌تر و غنی‌تر، ویدیوهای پیشرفته و دیگر برنامه‌های مرتبط رباتیک تلاش کنند.
گفته‌ی اخیر را باید به عنوان دلیل مهم دیگری برای این امر به شمار آوریم که شرکت‌های مخابراتی وقتی سخن از نسل پنجم به میان می‌آید، بسیار محتاطانه و آگاهانه عمل می‌کنند. به عبارتی این کمپانی‌ها به هیچ وجه مایل نیستند که مدت‌ها زمان و میلیاردها دلار هزینه را صرف توسعه‌ی یک فناوری پیشرفته کنند و پس از آن یک دهه را نیز برای پیشرفت کار سایر گروه‌ها و سازندگان صبر کنند؛ تا زمانی که همگان پی ببرند از یک پهنای باند فوق‌العاده به چه نحوی می‌توان نهایت بهره را برد.