قرآن و روایات اهل بیت پیش از آن که دانشمندان فلکى قرن هیجدهم به بعد به این حقیقت با کمک ادوات و ابزارهاى علمى و دوربین ها و تلسکوب ها نجومى آگاه گردند که همه ستارگان، قمرها، خورشید ها، کهکشان ها، سحابى ها از زمان پیدایش به سوى مقصودى در حرکت اند، و میان همه آنان جاذبه و دافعه برقرار است، و همین دو نیرو باعث شده که نظام متقن هستى پابرجا بماند با زبان صراحت و اشاره و کنایه حقایقى را بیان کرده اند:
ثُمَّ اسْتَوى إِلَى السَّماءِ وَ هِیَ دُخانٌ فَقالَ لَها وَ لِلْأَرْضِ ائْتِیا طَوْعاً أَوْ کَرْهاً قالَتا أَتَیْنا طائِعِینَ: «1»
آنگاه آهنگ آفرینش آسمان کرد، در حالى که به صورت دود «گاز سدیم» بود پس به آن و زمین گفت خواه یا ناخواه بیائید آن دو فرمان حق را پاسخ گفتند و اعلام نمودند فرمانبردار آمدیم.
اللَّهُ الَّذِی رَفَعَ السَّماواتِ بِغَیْرِ عَمَدٍ تَرَوْنَها ثُمَّ اسْتَوى عَلَى الْعَرْشِ وَ سَخَّرَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ کُلٌّ یَجْرِی لِأَجَلٍ مُسَمًّى یُدَبِّرُ الْأَمْرَ یُفَصِّلُ الْآیاتِ لَعَلَّکُمْ بِلِقاءِ رَبِّکُمْ تُوقِنُونَ: «2»
خداست که آسمان ها را بدون پایه هائى که آنها را ببینید برافراشت، آنگاه بر تخت فرمانروائى بر کائنات چیره و مسلط شد، و خورشید و ماه را رام و مسخر ساخت که هر کدام تا زمان معینى در حرکت اند کار جهان و جهانیان را تدبیر مى کند، نشانه هاى قدرت و ربوبیت خود را در پهنه ى هستى به روشنى بیان مى نماید تا شما به دیدار «قیامت و محاسبه اعمال به وسیله» پروردگارتان یقین کنید.
از این دو آیه و دیگر آیات مشابه این دو آیه سه حقیقت استفاده مى شود:
1- سکونى در هیچ یک از کائنات نیست.
2- همه با هم در سایه نظامى متقن به سوى مقصودى مثبت در حرکت اند.
3- بر همه کائنات قانونى تحت عنوان جاذبه و دافعه «بِغَیْرِ عَمَدٍ تَرَوْنَها» حکومت دارد.
حرکات همه کائنات در مدارات و فلک هاى معین و سپس حرکات دسته جمعى آنها در کتاب هاى علمى به تفصیل بیان شده است، قانون جاذبه و دافعه نیز همراه با محاسبات دقیق به وسیله دانشمندان ثبت اوراق کتب با ارزش گشته، شما مى توانید براى کسب اطلاعات بیشتر به منابع لازم مراجعه کنید.
منظومه شمسى ما در هر ثانیه بیست کیلومتر به دنبال ستاره اى بنام وِگا در پهنه فضا به سوى سرنوشت و مقصد معینى یَجْرِی لِأَجَلٍ مُسَمًّى حرکت مى کند، و کره خاک به اراده حق مجبور است حرکات وضعى و انتقالى خود را چنان ترتیب دهد که از کاروان عقب نمانده و نیز پیشروى ننماید.
روى این حساب کراتى که بر اثر خطاى دید ما ساکن و ثابت بنظر مى آیند ساکن نیستند بلکه عموماً در حرکت اند.
آنچه تاکنون جزء اصول مسلم علمى در آمده است، این است که در کائنات سکونى وجود ندارد و حرکات کرات هم نسبى هستند.
تعمق در مشاهدات روزانه و مطالعه نتایج و تحقیقات دانشمندان در رشته هاى علوم مخلتفه بخصوص فیزیک و هیئت، این حقیقت را که همه کائنات در سیر و حرکت اند بر ما ثابت مى سازد.
فیزیک از حرکت ذرات بى نهایت کوچک حکایت مى کند هیئت از سیر و حرکت حیرت آور کرات بى نهایت بزرگ سخن مى راند.
حرکت شرط اساسى تعادل و بقاى اجرام آسمانى است، و هیچ یک از کرات آسمانى در حال توقف و سکون نیست، هر یک از آنها اگر لحظه اى توقف کند فوراً از مدار خود خارج شده و به کرات دیگر بر مى خورد و در جا متلاشى مى شود.
«لیندبلاد» مدیر رصدخانه استکهلم و «ائورت» استاد دانشگاه لید چنین کشف کردند که این آسیاب عظیم به دور خود مى چرخد، یعنى کلیه ستارگان کهکشان که تعداد آنها به صد هزار میلیون بالغ مى شود بر روى دایره هاى بسیار عظیم به دور مرکز کهکشان مى گردند، ولى سرعت حرکت همه آنها یکسان نیست.
هر ستاره اى که به مرکز نزدیک تر است گردش مدارى خود را زودتر به پایان مى رساند، و هر یک از آنها که دورتر است مدت گردش مدار انتقالى آن نیز طولانى تر است، مثلًا خورشید که در فاصله سى هزار سال نورى از مرکز کهکشان قرار دارد در هر ثانیه 270 کیلومتر حرکت مى کند و مدار خود را درمدت هر 220 میلیون سال یک مرتبه مى پیماید.
این مدار به اندازه اى بزرگ است که خورشید آن را در مدت عمر چهار هزار میلیون ساله ى خود بیش از تقریباً هیجده بار نپیموده است.
زمین ما که یکى از اعضاء منظومه شمسى و یکى از ملتزمین رکاب خورشید است، در این حرکت با خورشید همراه است و به خاطر پیروى از خورشید در هر ثانیه 270 کیلومتر و در هر ساعت 972 هزار کیلومتر راه مى پیماید.
کهکشان ها به طور کلى مانند چرخ هاى عظیمى مى گردند و گروهى از آنها تندتر از کهکشان ما و برخى آهسته تر حرکت مى کنند و مجموع آنها در عین حرکت چرخ مانندشان در فضائى که مرز آن براى کسى روشن نیست به سوى مقصد مثبتى در حرکت اند.
در رابطه با دافعه و جاذبه در قرآن مجید و روایات نکات عجیبى را که دلالت بر معجزه بون قرآن و آگاهى اهل بیت از کائنات دارد ملاحظه مى کنیم:
خَلَقَ السَّماواتِ بِغَیْرِ عَمَدٍ تَرَوْنَها: «3»
خداوند آسمان ها را بدون ستون هائى که آنها را ببینید آفرید.
اللَّهُ الَّذِی رَفَعَ السَّماواتِ بِغَیْرِ عَمَدٍ تَرَوْنَها: «4»
خداست که آسمان ها را بدون ستون هائى که آنها را مشاهده کنید برافراشت.
اللَّهُ الَّذِی خَلَقَ سَبْعَ سَماواتٍ وَ مِنَ الْأَرْضِ مِثْلَهُنَّ یَتَنَزَّلُ الْأَمْرُ بَیْنَهُنَّ لِتَعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ عَلى کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ وَ أَنَّ اللَّهَ قَدْ أَحاطَ بِکُلِّ شَیْ ءٍ عِلْماً: «5»
خداست که هفت آسمان و نیز مثل آنها هفت زمین را آفرید، همواره فرمان او در میان آنها نازل مى شود تا بدانید که خدا بر هر کارى تواناست و این که مسلماً علم خدا به همه چیز احاطه دارد.
در کتاب مجمع البحرین در کنار مادّه کوکب حدیثى از امیرمؤمنان وارد شده که در پاسخ شخصى فرمود:
«هذه النجوم التى فى السماء مدائن مثل المدائن التى فى الارض مربوطة کل مدینة بعمودین من نور:»
این ستارگان آسمانى شهرهاى تمدن دارى چون مناطق متمدن روى زمین است که با دو ستون نورى به هم مربوطاند.
از آیات و روایت بسیار مهم امیرمؤمنان چند نکته علمى استفاده مى شود:
1- برافراشته شدن کرات و خارج نشدن از مدار و فلک خود به وسیله ستون هاى آسمانى «دافعه، جاذبه»
2- ستون هاى آسمانى قابل رؤیت نیستند.
3- ستون هاى آسمانى بر دو بخش است.
4- اگر یکى از دو ستون از آسمان ها حذف شود نظام همه کائنات در هم مى ریزد، و خیمه حیات همه موجودات برچیده مى شود.
قانون جاذبه با قوه گریز از مرکز یعنى قانون دافعه بر همه سیارات حکم فرماست، و این دو نیرو بطور متعادل در هر یک از اجرام سماوى و کرات بالا به تناسب وجودشان در آنها موجود است.
اگر قانون جاذبه و دافعه به طور مساوى در یک کره برقرار نباشد نظم به هم مى ریزد، ولى حضرت حق با حاکم نمودن این دو نیرو که ثمره اراده وحکمت و عدالت و ربوبیت اوست سماوات را در جایگاه مخصوص به خودشان نگاه مى دارد.
امیرمؤمنان در نهج البلاغه در ابتداى خطبه 202 مى فرماید:
«فَفَتَقَها سَبْعَ سَماواتٍ بَعْدَ ارْتِتاقِها، فَاسْتَمْسَکَتْ بِاءَمْرِهِ وَ قامَتْ عَلَى حَدِّهِ:»
هفت آسمان را پس از آن که به هم پیوسته بود از هم باز کرد، آسمان ها به فرمان او خود را از افتادن و گریختن از مدار خود نگاه داشتند و بر اساس اندازه اى که براى آنها مقرر فرموده بود برپا شدند.
و در جاى دیگر مى فرماید:
«لکنه سبحانه دبرها بلطفه و امسکها بامره و اتقنها بقدرته:»
وضع همه ستارگان و عناصر آسمانى را به لطف خود تدبیر نمود، و به فرمان خویش آنها را در مدار معینشان نگاهدارى فرمود، و به قدرتش محکم و متقن قرار داد.
جهان هستى یا آئینه نشاندهنده جمال دوست
نیوتن که یکى از چهره هاى درخشان علم هیئت و ریاضى است، پس از این که با کشف قوه جاذبه در منطقه مغرب زمین «6» و بیان قوانین حرکات، انقلابى در دنیاى علوم ایجاد و شهرت عالم گیرى پیدا کرد، از اطراف و اکناف افرادى که در جستجوى دلیل قاطعى بر وجود صانع و خالق کائنات بودند به او روى آورده و خواستار دلیلى در این زمینه شدند، وى در پاسخ گفت:
«در وجود آفریدگار دانا و تواناى این عالم ابداً تردید نکنید، زیرا موجودات متنوع این جهان با این تناسب و هماهنگى و با این نظام دقیقى «7» که بر آنها حکومت مى کند مسلماً از آفریدگارى که مصدر حکمت و اراده است سرچشمه گرفته است.
سپس افزود: هر چند نیروى جاذبه و قوانین حرکات را کشف کردیم، ولى اینها هیچ وقت نمى توانند منشأ پیدایش حرکات منظم اجرام جهان باشند، زیرا نیروى جاذبه خورشید سیارات را به طرف خود مى کشاند، هم چنین سیارات اقمار خود را به سوى خود جذب مى کنند، و قوانین حرکات چگونگى حرکات موجود را بیان میکند ولى یک منبع آگاه و با اراده اى لازم است که جرم هر یک از این کرات و فاصله آنها را نسبت به هم، و سرعت سیر آنها را به طور دقیق محاسبه کند و با اراده و قدرت خود هر یک از آنها را طبق همان فرمول و محاسبه مخصوص در فواصل و مدارهاى معین قرار دهد و در جهت خاصى به حرکت درآورد، سپس اضافه کرد که: دقت مختصرى در اعضا و دستگاه هاى پیکر جانداران درس بزرگى از ایمان به خداوند جهان به انسان مى دهد.
آیا ممکن است سازنده دستگاه عجیب بینائى از قوانین نور بى اطلاع باشد؟!
آیا معقول است که سازنده دستگاه حیرت انگیز شنوائى از قوانین امواج صورت آگاهى نداشته باشد؟!
نیوتن روزى ابتکار جالبى در این زمینه بکار گرفت که شرح آن از این قرار است:
وى دوستى داشت که معتقد به خدا نبود، براى اینکه دوستش را با برهان مجسمى به وجود خدا مؤمن سازد به یک مکانیک ماهر دستور داد ماکت کاملى از منظومه شمسى بسازد.
مکانیک طرح کاملى از منظومه شمسى به این ترتیب ساخت که یک گوى در وسط و گوى هائى در اطراف آن و گوى هاى دیگرى در پیرامون این گوى ها قرار داد، به عنوان این که گوى وسط الگوئى از خورشید، و گوى هاى اطراف آن الگوئى از سیارات و بالاخره گوى هایى که در پیرامون گوى هاى اول بود الگوئى از اقمار سیارات باشند، و آنها را با دنده ها و تسمه ها به هم مربوط کرد و هندلى براى آن ترتیب داد به طورى که وقتى هندل حرکت داده مى شد تمام گوى ها با شیوه ى جالبى هر کدام در مدار مخصوصى به حرکت در مى آمدند. پس از این که نیوتن این ماکت را تحویل گرفت در اطاق خود قرار داد، روزى دوستش وارد اطاق نیوتن شد، تا چشمش به ماکت منظومه شمسى افتاد، توجهش به آن جلب شد، نزدیک رفت دست به هندل برد و آن را به حرکت در آورد، یک دفعه گوى هائى که در پیرامون گوى وسط بودند به حرکت در آمدند.
دوست نیوتن چند قدم به عقب رفت و با تعجب گفت: چیز جالبى است چه کسى این را ساخته است؟ نیوتن هم چنان که مشغول مطالعه بود، بدون این که سر از روى کتاب بردارد با کمال خونسردى گفت: هیچ کس!
دوست نیوتن نزدیک تر آمد و گفت: آقاى نیوتن مثل این که به پرسش من توجه ننمودى، من پرسیدم این وسیله جالب را چه کسى ساخته؟
نیوتن گفت: من پرسش شما را فهمیدم و در پاسخ شما گفتم هیچ کس آن را نساخته است، حالا هم مى گویم کسى آن را نساخته است، ذراتى از این جهان خود به خود جمع شده، این گوى ها به این ترتیب به وجود آمده است!
دوست نیوتن گفت: آقاى نیوتن شما فکر مى کنید من آدم دیوانه اى هستم که با من اینگونه صحبت مى کنید، چطور ممکن است این دستگاه خود به خود به وجود آمده باشد، مسلماً آن را شخص عاقلى ساخته و هر که ساخته بى تردید هنرمند ماهرى بوده است.
نیوتن دست روى دوش دوستش نهاد و گفت: دوست عزیز! در صورتى که این دستگاه که به اسباب بازى کودکان شباهت دارد، و ماکتى از روى منظومه شمسى است و طبق متد آن حرکت مى کند امکان نداشته باشد خود به خود به وجود آمده باشد پس آن اصل عظیم یعنى منظومه شمسى چگونه ممکن است که خود به خود به حکم تصادف به وجود آمده باشد؟!
دوست نیوتن تسلیم شد و به وجود آفریدگار جهان هستى و نظام کائنات اعتراف کرد. «8» خواننده عزیز در سطور گذشته در رابطه با آسمان اندکى از بسیار، و مشتى نمونه خروار، و قطره اى از دریا به رشته تحریر آمد و همین مقدار کافى است که ما را به عظمت و قدرت و حکمت و عدالت و علم بى نهایت خالق آسمانها توجه دهد و قلب ما را از ایمان و معرفت و عشق به او مالامال نماید، اکنون توجه شما را به گوشه اى از وضع زمین که دومین مسئله آیه مورد بحث است جلب مى کنم.
پی نوشت ها:
______________________________
(1)- فصلت 11.
(2)- رعد 2.
(3)- لقمان 10.
(4)- رعد 2.
(5)- طلاق 12.
(6)- کتاب خدا قرآن مجید و روایات چنان که در صفحات گذشته به اثبات رسید از نیروى جاذبه و حرکات حساب شده همه کرات پیش از کشف آن در مغرب زمین خبر داده بودند.
(7)- الشمس و القمر بحسبان سوره ى الرحمن آیه 5.
(8)- دانش عصر فضا 70.
برگرفته شده از :
کتاب : تفسیر حکیم جلد پنجم
نوشته : استاد حسین انصاریان
