بعثت پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله‏

بدون شک تاریخ آفرینش، حادثه اى عظیم و بزرگتر و شریف تر و با منفعت تر از حادثه بعثت محمّد صلى الله علیه و آله ندیده است.

در این حادثه زمینه رشد عقلى و روحى و قلبى و نفسى انسان فراهم گشت و اساس علوم و فنون و تمدّن عظیم انسانى پایه گذارى شد. نورى خاموش نشدنى در قلب ظلمت درخشید و خورشیدى غروب نکردنى از افق ملکوت اعلا طلوع کرد.

زندگى و حیات چهل ساله اى که با عقل و درایت و آگاهى و بینش و صفا و صمیمیّت و اندیشه و تفکّر و عفّت و پاکدامنى و امانت و صداقت و بر پایه قرآن و معارف با عبادت و اطاعت از حق بر مبناى آیین توحید و الهام نفسى و عمل بر اساس خواسته هاى حق گذشت، همراه با ظهور نبوّت واعلام آنچه در قلب پاکش از تمام واقعیّت هاى ظاهرى و باطنى قرار داده شده بود گشت. چنانکه در سوره مبارکه بقره آمده:

آمَنَ الرَّسُولُ بِما انْزِلَ إلَیْهِ» «1»

پیامبر به آنچه از پروردگارش به او نازل شده، ایمان آورده.

آن حضرت در روز بیست و هفتم رجب، با کمال یقین و اطمینان و آرامش و امنیّت خاطر، وحى را پذیرفت و مسئولیّت بیدار کردن جهان خواب زده و در غفلت و جاهلیّت فرو رفته را به عهده گرفت.

اشتباه برخى موّرخان

این که ارباب تاریخ و سنن نوشته اند:

حضرت پس از نزول جبرئیل به خانه برگشت و با تردید در مسئله که آیا وحى بود یا چیز دیگر، خدیجه کبرى را در جریان امر گذاشت و او گفت: مطمئن باش و استوار و ثابت قدم، سوگند به خدایى که جان خدیجه در دست اوست من امیدوارم که تو پیغمبر این امّت باشى؛ سپس به نزد ورقه رفت و وى را از حادثه آگاه کرد.

ورقه بدو گفت: اى خدیجه! او حتماً پیامبر آخر الزمان است و این معنى را عداس یهودى تأیید کرد تا قلب پیامبر آرامش گرفت؛ خلاف عقل و وجدان و از آن مهم تر مخالف صد در صد با آیات قرآن مجید است و به نظر من مى رسد که این مطالب دست پخت یهودیان آن دوران است که جنایتشان بر کسى پوشیده نیست و براى من بسیار جاى تعجّب است که چگونه علماى اهل سنّت و بعضى از ساده لوحان شیعه این مطلب را که تهمتى بس بزرگ به قلب عالم امکان و ولایت مطلقه الهیّه است در نوشته هاى خود آورده و کتب خود را به ساخته هاى مغرضان یهودى آلوده کرده اند.

وقتى نویسنده اى از بصیرت و طهارت عقل و بیدارى وجدان و قدرت فطرت به دور باشد هر چه به قلمش در آید مى نویسد و حساب نمى کند که نتیجه این نوشتار چیست و فرداى قیامت در برابر محصول قلمش چه مسئولیّت سنگینى در دادگاه الهى دارد.

مگر عقیده همه بر این نیست که محمّد از تمام ملائکه و انس و جنّ و از همه انبیا برتر است؟

در صریح قرآن است که مقام نبوّت در کودکى به یحیى عنایت شد عیسى علیه السلام بلافاصله پس از ولادت، اصول و فروع دین خدا را بیان کرد و اعلام داشت، تا چه رسد به گوهر گران بهایى که نبوّت بدو ختم شد و قرآن مجید از افق قلب الهى او طلوع کرد.

اگر این نویسندگان به خود زحمت مراجعه به عقل و قرآن و نهج البلاغه و معارف الهیّه را مى دادند این گونه دچار خبط و اشتباه به پاکترین قلب و والاترین انسان نمى شدند.

بعثت در کلام امام عسکرى علیه السلام

وجود مقدّس حضرت امام حسن عسگرى علیه السلام مى فرماید:

«چون چهل سال از عمر حضرت گذشت حق تعالى دل او را بهترین دل ها و خاشع تر و مطیع تر و بزرگتر از همه دل ها یافت، پس دیده آن حضرت را نور دیگر داد و امر فرمود که درهاى آسمان را گشودند و فوج فوج از ملائکه به زمین آمدند و آن حضرت آنان را نظر مى فرمود و رحمت حق از ساق عرش تا سر مبارک او را گرفت، پس جبرئیل بر او نازل شد و بازوى آن حضرت را گرفت و حرکت داد و گفت: یا محمّد! بخوان، گفت: چه بخوانم»؟

این جانب، بر اساس آیات و روایات و عظمت آن قلب مبارک، عقیده دارم و خدا را بر این عقیده ام شاهد مى گیرم که معناى چه بخوانم؟ این بود که آیات تکوین را بر تو بخوانم یا آیات انفس را و یا آیات کتاب تشریع قرآن مجید را، کدام یک را بخوانم؟

جبرئیل گفت:

اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّکَ الَّذِی خَلَقَ* خَلَقَ الإنسَانَ مِنْ عَلَقٍ* اقْرَأْ وَرَبُّکَ الأَکْرَمُ* الَّذِی عَلَّمَ بِالْقَلَمِ* عَلَّمَ الإنسَانَ مَا لَمْ یَعْلَمْ» «2»

بخوان به نام پروردگارت که [همه آفریده ها را] آفریده؛* [همان که ] انسان را از علق به وجود آورد.* بخوان در حالى که پروردگارت کریم ترین [کریمان ] است.* همان که به وسیله قلم آموخت،* [و] به انسان آنچه را نمى دانست تعلیم داد.

طنین وحى با مسئله قرائت اسرار خلقت، قرائت اسما و صفات حق، مسئله با عظمت قلم و تعلیم و تعلّم شروع شد. آرى، پنج مسئله اى که زیر بناى تمام علوم الهى و انسانى است و اساس رشد و تکامل عقلى.

چون ملائکة اللَّه با اجازه از آن حضرت به مقام خود بازگشتند، وجود مقدّسش از کوه حرا به طرف مکّه حرکت کرد. بر هر درخت و سنگ و گیاه مى گذشت کمال تواضع را به حضرت داشتند و به زبان وجودى خود به او مى گفتند:

السَّلامُ عَلَیْکَ یا نَبِىَّ اللَّهِ السَّلامُ عَلَیْکَ یا رَسُولَ اللَّهِ.

درود بر تو اى پیامبر خدا، درود بر تو اى فرستاده خدا.

چون وارد خانه شد از شعاع جمالش خانه منوّر گشت، خدیجه عرضه داشت:

این چه نور است که در سیماى ملکوتى تو مشاهده مى کنم؟ فرمود: این نور نبوّت است، بگو:

لاإلهَ إلَّا اللَّهُ، مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله علیه و آله.

خدایى غیر از خداى یکتا نیست و محمّد فرستاده خداست.

پس خدیجه کبرى شهادت گفت و به آن حضرت با کمال اخلاص ایمان آورد.» «3» رسول خدا در آن وقت به خدیجه فرمود: سرمایى در خود حسّ مى کنم جامه اى بر من بپوشان. چون گلیمى بر او پوشاند و او خوابید، دو باره فرشته وحى بر او نازل شد و از جانب حضرت محبوب به او گفت:

یَا أَیُّهَا الْمُدَّثِّرُ* قُمْ فَأَنذِرْ* وَرَبَّکَ فَکَبِّرْ» «4»

اى جامه برخود پوشیده!* برخیز و بیم ده،* و پروردگارت را بزرگ دار. «5»

بعثت، پاسخ به نیازهاى معنوى و مادّى

با بعثت رسول اکرم صلى الله علیه و آله به تمام نیازهاى معنوى و مادّى، دنیایى و آخرتى انسان، پاسخ کامل داده شد و براى شفاى آدمى از هر دردى به خصوص دردهاى عقلى و روحى نسخه کاملى ارائه گشت و از آن حجّت خداوند بر بندگان تمام شد و راه هر عذرى به سوى هر کسى بسته گشت!

لُبّ کلام و غایت مرام در این مقام آن است که: ما بر حسب خلقت انسانیم، انسان طالب آسایش و آرامش است. این نکته اى است که همه ما به اقتضاى آگاهى و احاطه اى که بر حاصل خواسته هاى خود داریم از آن باخبریم و مقاصدى را که تعقیب مى کنیم براى نیل به همین هدف است، بگذریم از این که گاه در تعیین طریق وصول به هدف یا حتّى در تطبیق مفهوم هدف با مصداق آن اشتباه مى کنیم و به بیراهه مى رویم و وقتى به خود مى آییم که طومار عمر درهم نوردیده شده و فرصت از دست رفته، یا چنان غافلیم که اصلًا به خود هم نمى آییم.

به هر صورت ما آسایش مى خواهیم توأم با آرامش. به تعبیر دیگر آسایشى را طالبیم که آرامش به بار آورد و آنهم آرامشى پایدار. پس در واقع خواهان اطمینان و آرامشیم و آسایش هم وسیله وصول به این هدف است در مرحله اى و حاصل آن است در مرحله اى دیگر: و اتّحاد در میان است در غایت امر که چون آدمى به مآل کار آدمیّت رسد آسوده است و آرام و متمکّن است در مکانت آرامش و آسایش به یک کلام و در این مقامْ آسایش و آرامش یکى بیش نیستند که اگر دو باشند دو بازوى یک پیکرند و در توحید معاضد و مساعد یکدیگر.

این آرامش که مایه اش در وجود خود آدمى موجود است با استفاده از آن مایه و با پرورش استعداد و قوّه موجود در وجود خود انسان است که فعلیّت بهم مى رساند و ظهور پیدا مى کند و وجود انسان را یکسره در بر مى گیرد و آنچه را که با آرامش مطلوب- منافى است دفع مى کند و از بین مى برد.

این خود ما هستیم که باید تبدیل بهم رسانیم به تعبیرى و به تعبیر دیگر فعلیّت دهیم و آنچه را که در قوّه داریم، ولى چون در مرحله استعداد مانده و پرورش نیافته و بروز بهم نرسانیده ایم، چنان داریم که پندارى نداریم.

تنها این خود ما هستیم که باید هر یک به تنهایى از درون خویش آرامش حاصل کنیم با تعدیل قواى خود، با معتدل ساختن شهوت و غضب خود، با عفّت و سخاى نفس، با شجاعت روح، با صفاى عقل و با عدالت روان و جان و روى هم رفته با معتدل شدن در جمیع جوانب وجودى اعمّ از جسمانى و نفسانى و روحانى و با روشنایى عقلانى و صفاى فکر و صلاح عمل و صدق سخن که نتیجه آن همه استقامت بر جادّه صواب و صراط مستقیم است که بر حدّ وسط افتاده و از انحراف به چپ و راست و افراط و تفریط مصون مانده است. استقامت بر این طریقه، پایدارى بر طریقه نجات و سبیل آرامش واقعى و خلاص حقیقى است.

وصول به این مقصود مقدّس که حصول انسانیّت انسان به آن وابسته است نیاز به سلوک ممتد و تمرین مداوم و تربیت پذیرى دائم دارد و این مهم حاصل نمى آید مگر آن که آدمى پرورش یابد در دامان التفات و عنایت کاملى راه سپرده و راه به منزل مقصود برده و بهره گیرد، از همراهى و همرازى و آگاهى و خیر خواهى جانى روشن شده و نفسى معتدل گشته؛ و معلوم است که هر چه کمال روشنایى و اعتدال و بینایى مربّى همراه و آموزگار آگاه انسان بیشتر و وسیع تر و محیطتر باشد، راه مسیر انسان صاف تر و طریق سلوک آدمى بى خطرتر و مستقیم تر و نزدیکتر و رو به راه تر است.

چون به خواست خدا، محمّد و آل او علیهم السلام که به موهبت عظیم عصمت و فضیلت ممتاز بوده و مى باشند و به سبب همین موهبت و فضیلت بزرگ و استثنایى به موجب مشیّت الهى بهتر از سایر خلق ازعهده این مهم بر آمده و مى آیند، به حکم بداهت عقل، صلاح کار انسان و مقتضاى صیانت مصلحت شخصى آدمى و لازمه حسن استفاده انسان از فرصت عمر این است که از پى ایشان برود و خود را به ایشان بسپارد، واقعاً و حقیقةً هم دل خود را و هم سَرِ خود را، یعنى هم دلبسته شود و دلداده و هم سر نهاده شود و سر سپرده، تا به سرّ وجود خویش پى برد و به تحقّق اعتدال نفسانى و نورانیّت عقلانى کامیاب گردد.

اگر خواهان جانانى در این ره کن فدا جان را		که جز جان نیست اى دل رونمایى روى جانان را

حریم کعبه مقصود را شد سالکى محرم		که کرد از جان تحمّل زحمت خار مغیلان را
مشو غافل ز یاد دوست تا اندر بر دشمن		کنى همچون خلیل اللَّه گلستان نار نیران را
مقام بوذر و سلمان کسى در حشر در یابد		که در یابد رضاى بوذر و تسلیم سلمان را
مسلمان مظهر تسلیم و مرآت رضا باشد		مسلمان کى توان خواندن حریص نا مسلمان را
به هر درد تو درد دین بود خود بهترین درمان		اگر زین درد بگریزى نبینى روى درمان را
چو نیکى از کسى دیدى ز یاد خود مبر هرگز		چو نیکى با کسى کردى به یاد خود میار آن را
اگر جاه سلیمانى تمنّا مى کنى حالت		بشوى از مدح دیوانِ زمان اوراق دیوان را