چگونه از آسیبهای اخلاقی برحذر باشیم؟

شما چگونه می خواهید از امروز خوب باشید؟ آیا تصمیم دارید تغییر کنید؟ روی کدامیک از بی اخلاقی هایتان خط خواهید کشید؟ نگویید که تقصیر با دیگران است و شما عاری از گناه اید، کمی به آنچه کرده اید قاضی گونه بنگرید. امروز روز خوبی است اگر بخواهید پای سفره مهمانی و مهربانی خدا کمی تغییر کنید و دلهایی را که شکسته اید، بند بزنید، یادتان باشد سی روز مهلت کمی نیست حتما چک دوستی و مهربانی هایتان وصول خواهد شد.

ماه رمضان، ماهی است که بندگان از جنس نور می شوند و بودن در دایره عشق خدا را بهتر تجربه می کنند. بساط این سفره که بپا می شود، مهم این است که آماده شویم برای اینکه عادات زشت را بگذاریم و بگذریم و هر چه مهربانی است، نوش جان کنیم. در این ماه انجام کار خیر ثواب دارد، مهمترین کار خیر در حق خودمان این است که اخلاق را تمرین کنیم. و دیگران را به اخلاق مداری دعوت کنیم. نیازی نیست که فقط حرف بزنیم، عمل کنیم تا همراهانی در مسیر آنچه اهل بیت از ما خواسته اند بیابیم.
رسول خدا(ص) می فرمایند: «برترین شما نیکوکارترین شما از نظر اخلاق است. آنان که خود را آماده خدمت کرده و با دیگران با الفت و محبّت زندگی می کنند.» امام محمد باقر(ع) نیز می فرمایند:«کاملترین مردم از لحاظ ایمان خوش خُلق ترین آنهاست». همچنین رسول خدا(ص) می فرمایند: بیشترین چیزی که امتم را به بهشت می برد، تقوای خدا و حُسن خلق است."
زمینه های آسیب های اخلاقی
بسیاری از مردم در زندگی خویش حریم های خصوصی را مراعات نمی کنند و حریم خصوصی برخی افراد توسط دیگران تهدید می شود
خلق به معنی خوی و طبع و عادت است و حسن خلق یعنی خوش خویی و نیک طبعی. انسان خوش اخلاق کسی است که عادات پسندیده جزء سرشت وی گردیده و نیک طبعی او در گفتار و کردار و معاشرت با دیگران دیده می شود، اما چه می شود که گاهی دچار عادات ناپسند و غیراخلاقی می شویم. برای اینکه حواس مان باشد حداقل در ماه مهربانی ها مرتکب خطایی نشویم، تعدادی از آنها را نام می بریم.
احساس بی نیازی پشت پرده اخلاق بد
ریشه بسیاری از رفتارهای ضد اخلاقی به ویژه در حوزه عمل اجتماعی را می بایست در احساس بی نیازی انسان جست. بارها دیده شده که شخصی که احساس نیاز به دیگری نکند رفتارهایش از حالت طبیعی خارج می شود و اهانت کردن و اعمال رفتارهای ضد اخلاقی نسبت به او تشدید می شود. در برخی از روایات آمده است که اگر خداوند همه ثروت و قدرت را یکجا به انسان می داد چنین شخصی خدا را نیز بنده نبود زیرا احساس بی نیازی موجب می شود که شخص در حالتی از غرور قرار گیرد که درصورت ارتکاب اشتباه و خطا یا گناه، حاضر به پذیرش نصیحت و پند دیگری نباشد.
بیماردل نباشید
از دیگر ریشه ها و بسترهایی که قرآن برای رفتارهای ضداخلاقی بیان می کند، بیماردلی افراد است. برخی از افراد مانند منافقان به سبب بیماردلی و دورویی، گرایش به پلیدی ها و زشتی ها داشته و اعمال انحرافی و ضداخلاقی انجام داده و آنها را در جامعه گسترش می دهند ( بقره آیه 10 و توبه آیه 125). خداوند در آیه 10 و 15 سوره بقره، بیماردلی منافقان را عامل سرکشی و طغیان آنها می داند و تبیین می کند که چگونه بیماردلی اجازه نمی دهد تا در مسیر کمالی و اخلاقی در جامعه گام برداشت.
به حریم دیگران تجاوز نکنید
بارها دیده شده که شخصی که احساس نیاز به دیگری نکند رفتارهایش از حالت طبیعی خارج می شود و اهانت کردن و اعمال رفتارهای ضد اخلاقی نسبت به او تشدید می شود
یکی دیگر از ریشه های بی اخلاقی، محترم نشمردن حقوق دیگران است که مهم ترین آن مراعات نشدن حریم خصوصی افراد به حساب می آید. بسیاری از مردم در زندگی خویش حریم های خصوصی را مراعات نمی کنند و حریم خصوصی برخی افراد توسط دیگران تهدید می شود. خداوند در آیات از حریم خصوصی خانه ها سخن گفته ولی می توان با توجه به کارکردها و عللی که موجب این حکم شده، قائل به تعمیم آن به موارد دیگر شد؛ از این رو، خواندن نامه ها و اسناد و مدارک دیگران بدون اجازه قبلی نیز نادرست است. از کارکردهای حفظ حریم خصوصی، پاکی نفس و دوری از اتهام است که آیه 28 سوره «نور» بر آن دلالت روشن و واضحی دارد.
از چه کسی الگو بگیریم؟
عبرت گرفتن از تجربه پیشینیان و استفاده از آموزه های دینی، نشان می دهد که مسیر رسیدن به کمال، جز با گام نهادن در مسیر کسب اخلاق نیکو و پسندیده امکان پذیر نمی شود. کلام امیرالمومنین(ع) در نهج البلاغه شریف در تبیین مشی و منش حضرت رسول(ص) و مرور دیگر احادیث رسیده در این زمینه، دغدغه پیامبر مهربانی ها در نهادینه کردن صفاتی چون صبر و شکیبایی، تواضع و فروتنی، آراستگی و نظافت، پرهیز از غیبت و تکبر، کمک به نیازمندان و یتیم نوازی، سخاوت و انفاق، احترام به والدین، مهربانی با خلق خدا، عفو و گذشت، خوش خلقی، عدالت، رعایت حقوق دیگران، صداقت و درستکاری و... را در جامعه نشان می دهد؛ صفاتی که پیاده سازی آنها در خانواده می تواند تاثیر شگرفی در وضعیت جامعه داشته باشد.
در شرایطی که میزان دعواها و عصبانیت های افراد جامعه و خانواده ها باعث شده به کلینیک های کنترل خشم محتاج شویم، جای خالی صبر و شکیبایی احساس می شود و در جامعه ای که عده ای برای کسب غذا می دوند و عده ای برای هضم غذا، لزوم توجه به نیازمندان، سخاوت و انفاق بیش از پیش مشخص می شود. چه زیباست که برای به جای آوردن شکر نعمت بعثت پیامبر(ص) و قرار گرفتنمان در امت ایشان، در این ماه مبارک هر روز تمرین کنیم که یکی از این صفات را در وجودمان نهادینه کنیم.

فراوری:ه. منفرد