بارها وقوع زلزله در تهران تخمین زده شده است، اما هیچ سازمانی به فکر این نیست که موش‌ها جان زلزله‌زدگان تهرانی را تهدید می‌کند. آنچنان که تاکنون برای دفع موش‌ها آن هم به‌منظور حفظ پایتخت‌نشینان در زمان بحرانی تلاش عمیقی صورت نگرفته است. البته تاکنون سمپاشی، تله‌گذاری، بستن کلونی‌ها و... در دستور کار قرار گرفته اما کافی است که گذری کوتاه در سطح شهر داشته باشیم تا ببینیم که چگونه شهروندان با حضور موش‌ها در شهر، کنار آمده‌اند. به گونه‌ای که تهران شهر موش‌ها تلقی می‌شود.
آنچنان که شواهد امر نشان می‌دهد حاصل برنامه مسئولان مربوطه نه تنها کارا نبوده است، بلکه انگار با رشد جمعیت این جانور نیز مواجه هستیم. قطعا وقتی که جمعیت میلیونی موش‌ها با رانش زمین بیرون می‌آید؛ احتمال وقوع بیماری‌های واگیر دوچندان می‌شود. بیماری‌هایی که شرایط بحرانی را حادتر می‌کنند. این در حالی است که وجود موش‌های آدم‌خوار در زلزله احتمالی تکذیب شده است، اما باید منتظر خسارت‌های دیگر بود. پس چه بهتر که از هم اکنون متولیان امر درصدد این باشند که هر چه زودتر برای این مهم چاره‌اندیشی کنند. در غیر این صورت شاهد خواهیم بود که این جانور به بحران‌های موجود دامن زده و فضا را بدتر متشنج می‌کند.
موش‌ها دومین ابرچالش پایتخت
دی 96 بود که فاطمه ذوالقدر، نماینده مردم تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس در مجلس پرده از حقیقت برداشت و اعلام کرد که در کنار موضوع آلودگی هوای تهران به عنوان یک بحران زیست محیطی، وجود حیوانات موذی همچون موش‌ها دومین ابرچالش کلانشهر تهران است. از سوی دیگر، مهرداد بائوج لاهوتی، نماینده مجلس با تاکید بر اینکه وجود جمعیت گسترده موش در پایتخت یکی از مهمترین معضلات آشکار این شهر است، بیان کرد: موش‌ها در سطح شهر تهران به طور گسترده پراکنده بوده و به صورت مداوم نیز در حال زاد و ولد هستند که این امر نه تنها در زمان وقوع زلزله بلکه در سایر برهه‌های زمانی هم می‌تواند به عنوان عامل شیوع بیماری‌ها برای مردم مشکلاتی را ایجاد کند.
به گزارش خانه ملت، رئیس اداره حفاظت محیط‌زیست استان تهران هم در مورد سرنوشت موش‌ها بعد از وقوع بحران‌ها و خطراتشان برای مردم زلزله‌زده گفته است: قطعا اگر بحرانی رخ دهد، این موجودات می‌توانند از عوامل تشدیدکننده خسارات باشند و حتی می‌توانند برای افرادی که زیر آوار مانده و زخمی می‌شوند، مشکلات بسیاری را به وجود آورند.
با این حال احمد صادقی، رئیس مرکز مدیریت محیط زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران وجود موش‌های آدم خوار در زلزله احتمالی را تکذیب کرد و گفت: مسئولان به جای انتشار نگرانی و حرف‌های بی‌پشتوانه، سیستم‌های مدیریت بحران را با همکاری مناسب و مسئولیت محوله با هماهنگی رئیس مدیریت بحران شهر تقویت کنند.
رشد و تکثیر موش با مواد غذایی
رئیس کمیسیون سلامت شورای شهر تهران در این باره به «آرمان» می‌گوید: رسیدگی به مساله موش‌ها جزو برنامه شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل شهر تهران است. از این رو هم این شرکت و هم مناطق شهرداری در یک برنامه تدوین شده به کنترل جمعیت موش‌ها می‌پردازند و با تمهیداتی که می‌اندیشند؛ نسبت به کنترل و رشد بی‌رویه موش‌ها اقدام می‌کنند.
این در حالی است که حذف موش‌ها از چرخه و اکوسیستم طبیعی شهرها امکان‌پذیر نیست. فقط می‌توان از سرعت رشد و تکثیرشان جلوگیری کرد. زهرا صدر اعظم‌نوری ادامه می‌دهد: کلونی‌هایی که در داخل نهرها ایجاد می‌شود و وجود مواد غذایی در داخل نهرها بسیار می‌تواند در رشد موش‌ها موثر باشد.
بنابراین یکی از کارهایی که حتما باید انجام شود این است که مواد غذایی در داخل نهرها، جوی‌ها و معابر رها نشود، چرا که هم ایجاد آلودگی می‌کند و هم موش‌ها به تغذیه از آنها می‌پردازند. رئیس کمیسیون سلامت شورای شهر تهران عنوان می‌کند: سرپوشیده کردن انهار یکی از طرح‌های شهرداری است که به جلوگیری از رشد و تکثیر موش‌ها کمک می‌کند.
بحث منسوخ شده ریشه‌کنی موش‌ها
این‌گونه نیست که بگوییم تهران موش دارد، فلان شهر کشور از قاعده حضور موش مستثنی است یا فلان شهر اروپایی اصلا موش ندارد. باید بپذیریم در تمام شهرهای دنیا موش جزوی از اکوسسیتم شهری است. وقتی شما پراکنش موش‌های موجود در تهران را از نظر گونه‌ای در دنیا بررسی می‌کنید، می‌بینید که در تمام نقاط کره‌زمین به ویژه در شهرها این موجود حضور دارد. طبیعی است که اگر مبارزه با موش‌ها صورت نگیرد، گله‌مندی شهروندان دائمی است.
از این رو یکی از مشکلاتی که مدیریت شهری باید به آن بپردازد؛ بحث کنترل جمعیت موش‌هاست. در واقع مهمترین مشکلی که در مبارزه با موش وجود دارد، بحث برآورد جمعیت است. اولین بحثی که در ارتباط با مبارزه با جانوران موذی وجود دارد این است که ما نیاز اکولوژیکی و فیزیولوژیکی آنها را بشناسیم و در نهایت با دستکاری یا به نوعی ایجاد اختلال در این نیازها بتوانیم این جمعیت را کنترل کنیم. با وجود این، موش‌ها سه نیاز اساسی دارند برای اینکه در شهر زندگی کند. اولی آب، دومی غذا و بحث سوم پناهگاه است.
امروزه پیمانکاران شهرداری و حوزه معاونت عمرانی مناطق شهری به دنبال این هستند که در تاسیسات شهری دائما منافذ سکنی موش‌ها را از بین ببرند. با این حال شهروندان انتظار دارند که موش‌ها ریشه‌کن شوند. حال آنکه بحث ریشه‌کنی یک بحث منسوخ شده در محیط‌زیست است. به بیان دیگر هر موجودی در جایگاه خود در اکوسیستم نقش‌آفرینی می‌کند و اگر موش‌ها ریشه‌کن شوند، نهایتا تبعات دیگری در سطح اکوسیستم به وجود می‌آید. این در حالی است که با توجه به حفره‌هایی که در فضای شهری ایجاد می‌شود و ساختار زیرزمینی که به واسطه تاسیسات شهری و سیستم حمل و نقل عمومی شکل می‌گیرد؛ تقریبا ریشه‌کنی غیر ممکن خواهد بود و قابلیت اجرایی ندارد.
مبارزه با موش توسط پیمانکاران در مناطق
«ما با یک حیوان بسیار هوشمند سروکار داریم. اگر یکی از گونه موش‌ها سم قوی‌ای را مصرف کند و باعث مرگ آن گونه شود، گونه‌های دیگر از لب زدن به این سم اجتناب می‌کنند و در نهایت باعث می‌شود که ما در استفاده از نوع سم محدودیت داشته باشیم.» این جملات را فرهاد افشار، مدیرعامل شرکت ساماندهی و مشاغل شهر تهران می‌گوید.
به گفته او یکی از روش‌هایی که امروز در آبیاری درختان معابر استفاده می‌شود، بحث استفاده از «انهار» به عنوان کانون انتقال است که در دستور کار حوزه معاونت خدمات شهری قرار دارد. به گونه‌ای که انتقال آب و آبیاری باغچه‌ها از طریق لوله‌گذاری انجام می‌شود. این امر موجب خواهد شد که قسمت اعظمی از نیازهای حیاتی موش‌ها از دسترس خارج شود. افشار اضافه می‌کند: روش دیگر مبارزه شیمیایی است.
قطعا با توجه به اینکه اثرات سمی می‌توانند در محیط‌زیست باقی بمانند و موجب انتقال سم به انسان‌ها شوند، ما در ارتباط با استفاده از سم همانطور که گفتم محدودیت‌هایی را در سطح شهر داریم. مدیرعامل شرکت ساماندهی و مشاغل شهر تهران اضافه می‌کند: اکنون از سمی استفاده می‌کنیم که باعث می‌شود ویتامین‌های درون بدن موش دفع شوند و به حداقل برسند.
آنچنان که چنین رویکردی در بازه یک هفته‌ای موش‌ها را معدوم می‌کند. افشار ادامه می‌دهد: روش دیگر مبارزه فیزیکی(تله‌گذاری) است که در فضاهای بسته استفاده می‌شود. تله‌های چسبی و زنده‌گیر. در نهایت هم به دنبال این هستیم که با لحاظ تمام مسائل محیط زیستی بتوانیم کنترل جمعیت موش‌ها را در سطح شهر تهران داشته باشیم. از او در مورد نحوه رسیدگی به معضل جولان موش‌ها در پایتخت می‌پرسیم که می‌گوید: در هر منطقه یک پیمانکار مستقل وجود دارد که کار مبارزه را انجام می‌دهد.
این پیمانکار در سلسله مراتب ساختار نیروی انسانی یک نفر کارشناس متخصص دارد و در زیرمجموعه این کارشناس به ازای هر ناحیه دو نفر کاردانی که تخصص در بحث دفع آفات دارند، فعالیت می‌کنند. مدیرعامل شرکت ساماندهی و مشاغل شهر تهران بیان می‌کند: برنامه سالانه در هر ناحیه تعریف شده است که براساس آن تمام قسمت‌های ناحیه بازبینی می‌شوند.
آنچنان که اگر نیاز به مسدودسازی لانه موش‌هاست، انجام شود. اگر نیاز به طعمه‌گذاری است، شکل گیرد تا در نهایت در یک بازه زمانی یک ساله در تمام ناحیه کار مبارزه با آفت یا جوندگان موذی انجام شود. مدیرعامل شرکت ساماندهی و مشاغل شهر تهران ادامه می‌دهد: یکی از ماموریت‌های که اکیپ‌های مبارزه با موش بر عهده دارند این است که اوایل هر هفته کانون‌ها را شناسایی و نسبت به تخریب و مسدودسازی این کانون‌ها اقدام کنند.
در این راستا یک خودرو مکانیزه تجهیز شده که با گل رس بحث مسدود سازی کانون‌ها را در باغچه‌ها انجام می‌دهد. اکنون این خودرو در منطقه یک در محور خیابان ولیعصر مشغول به کار است. افشار خاطرنشان می‌کند: سامانه پپام‌گیر 137 به مساله موش‌ها رسیدگی می‌کند. مضافا بر اینکه سامانه پیام‌گیر 1888 هم در تکمیل مشکلاتی که در عدم رسیدگی وجود دارد، می‌تواند پاسخگو باشد. ما هم پیگیر هستیم که این سرویس‌دهی به صورت کامل در سطح شهر انجام شود.
