مراتب خداشناسی

این طور نیست که ما در خداشناسی دستمان باز باشد و فکر ما بتواند هر جایی که می خواهد سیر کند. اگر در قلمروهایی که ورود به آن ممنوع است وارد بشویم نتیجه از دو حال خارج نیست یا خدا را انکار می کنیم یا یک موجود موهوم محدود ناقص را در ذهن خود به عنوان خدا تلقی می کنیم و هر دو حالت کفرو شرک است. پس خدا را در حد درک وفهم خود می توان شناخت که قطعا شناخت کاملی نیست.

مراتب معرفت الهی را می توان به چند بخش تقسیم کرد:
1- مرتبه واجب و ضروری است. یعنی در این مرتبه واجب است که انسان خدا را بشناسد و اختصاص به دانشمندان و غیر دانشمندان ندارد. هر بنده ای که می خواهد خدا را عبادت کند براو واجب است که در حدی که لازم است بداند معبودش کیست و او را بشناسد. این حد واجب معرفت الهی است.
2- مرتبه دوم آن جایی است که انسان بخواهد خدا را بیشتر از حد وجوب بشناسد. در این مرتبه از طریق براهین مختلف، با مطالعات فراوان، تزکیه نفس و ورزش های عقلی باید وارد بشود و در حد ی فراتر از آن مقدار حد نصاب لازم ، خدا را می شناسد. این مرتبه مستحب است یعنی مستحب است که انسان هر چه بیشتر خدا را بشناسد و به آن مقدار ضروری بسنده نکند.
واجب است که انسان خدا را بشناسد و اختصاص به دانشمندان و غیر دانشمندان ندارد. هر بنده ای که می خواهد خدا را عبادت کند براو واجب است که در حدی که لازم است بداند معبودش کیست و او را بشناسد. این حد واجب معرفت الهی است
3- حد سوم حد حرام است یعنی در محدوده ای انسان وارد بشود که فکر انسان اصلاً به جایی نمی رسد و درکی نداشته باشد لغزشگاهی است که متأسفانه در بسیاری از افراد این لغزش به وجود آمده و اگر انسان پرهیز نکند جای بسیار خطرناکی است. برخی افراد جاهایی وارد می شوند در حالی که توجه ندارند این تلاش به جایی نخواهد رسید. این تلاش ها در راه معرفت خدا نه تنها به معرفت منتهی نمی شود بلکه به گمراهی، تحیر، سرگردانی و حتی کفر و الحاد منجر می شود . انسان اصلاً نباید وارد این بخش بشود. این بخش همان تفکر در ذات باریتعالی است .
فرض کنید 30 لیتر شیر را بخواهید داخل یک طرف 2 لیتری بریزید طبیعی است که این کار امکان پذیر نیست و نتیجه اش هدر رفتن شیر است یا سرخورد گی و ناراحتی. انسان هم با فکر محدود خودش می خواهد در یک قلمرو نامحدودی وارد بشود اگر چه این مثال خیلی ناقص است ولی دقیقاً مثل همین است که انسان بخواهد در یک ظرف یک لیتری، 30 لیتر شیر جا بدهد.
قطعا این تلاش یکی از این دو نتیجه را دارد یا انسان بعد از مدتی فکر کردن، تحیر و سرگردانی ، چون به جائی نمی رسد خدا را انکار می کند و می گوید هر چه فکر کردم به جایی نرسیدم پس خدایی وجود ندارد ، یا یک خدای موهومی و یک موجود موهوم ومحدود و ناقص را در ذهن خود تجسم می کند و فکر می کند که این خداست و او را می پرستد که این هم کفر وهم شرک است.
متأسفانه نتیجه دوم را در صحبت ها و سوالات برخی افراد می بیند. وقتی صحبت می کنند می بینیم خدایی را در ذهن خود دارند که به همه چیز شبیه است مگر خدا و بر همان اساس شروع می کنند ایراد گرفتن و سوال کردن. این خطریست که مرحله سوم دارد.
اگر در قلمروهایی که ورود به آن ممنوع است وارد بشویم نتیجه از دو حال خارج نیست یا خدا را انکار می کنیم یا یک موجود موهوم محدود ناقص را در ذهن خود به عنوان خدا تلقی می کنیم و هر دو حالت کفرو شرک است. پس خدا را در حد درک وفهم خود می توان شناخت که قطعا شناخت کاملی نیست
مرتبه اول ضروری است. هیچ کس نمی تواند بگوید من مومن و مسلمان هستم، خدا را عبادت می کنم ولی اصلاً نمی خواهم خدا را بشناسم. مرتبه دوم هم بسیار خوب است که انسان فراتر از آن چیزی که از او خواستند خدا را بشناسد یعنی یک قدم جلوتر برود و با براهین مختلف و بیشتر با خدا آشنا بشود. مرتبه سوم هم انسان به جایی نمی رسد و حرام است. دلیل حرمت آن این است که انسان به قلمرویی وارد می شود و می خواهد از ماهیت چیزی سر در بیاورد که ماهیت ندارد و این تلاش نتیجه ای ندارد.

خلاصه:
این طور نیست که ما در خداشناسی دستمان باز باشد و فکر ما بتواند هر جایی که می خواهد سیر کند. اگر در قلمروهایی که ورود به آن ممنوع است وارد بشویم نتیجه از دو حال خارج نیست یا خدا را انکار می کنیم یا یک موجود موهوم محدود ناقص را در ذهن خود به عنوان خدا تلقی می کنیم و هر دو حالت کفرو شرک است. پس خدا را در حد درک وفهم خود می توان شناخت که قطعا شناخت کاملی نیست.
منبع: پاسخ به سوالات اعتقادی استاد محمدی

فرآوری: دکتر جعفری