جابر بن حجاج
مامقانى در کتاب رجال خود از او یاد کرده، و ارباب تاریخ در باره او گفته اند:
او سوارکارى بسیار شجاع و انسانى والا و از مردم کوفه و شیعه اى ناب و خالص بود.
وى در کوفه با کمال صلابت با مسلم بن عقیل به عنوان نایب خاص حضرت حسین علیه السلام دست بیعت داد، و هنگامى که مردم سست پیمان آن شهر، مسلم را رها کردند، جابر میان قبیله خود پنهان شد تا زمانى که شنید حضرت حسین علیه السلام به کربلا آمده است.
او با ترفندى شگفت و با حیله اى کارساز و نقشه اى عجیب و تدبیرى غریب، خود را به لباس دشمن آراست و وارد لشگر عمر سعد شد و در کمال آرامش خود را به کربلا رسانید. آنگاه از صف دشمن جدا شد و به صف دوست پیوست و روز عاشورا به فیض با عظمت شهادت نایل شد، تا ثابت کند اگر انسان بخواهد صراط الهى را طى کند و به دوست بپیوندد مى تواند، گرچه مسیرش از لابلاى هزاران دشمن و انواع فتنه ها و بلاها بگذرد.
جابر بن عروه غفارى
شرح شافیه از مقتل خوارزمى روایت مى کند:
جابر بن عروه مردى سالخورده و پارسا بود، و در جنگ بدر و دیگر جنگ ها در رکاب پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله براى اعتلاى دین شمشیر زد.
روز عاشورا دستمالى بر پیشانى بسته بود که ابروانش را از فرو افتادن بر چشم حفظ کند تا از دیدار چهره مبارک و نورانى حضرت حسین علیه السلام باز نماند.
امام چون نگریست جابر با آن سالخوردگى و پیرى- که هنگام استراحت و بازنشستگى است- با کمال رغبت و شوق آهنگ رزم با دشمن را دارد تا با خون درخت دین را آبیارى نماید، و چراغ اسلام را روشن نگاه دارد، و از حریم اهل بیت دفاع نماید، فرمود:
شَکَرَ اللّهَ سَعْیَکَ یَا شَیْخ.
اى پیرمرد! خدا به کوشش و جهادت پاداش فراوان دهد.
او ثابت کرد که انسان براى دفاع از اسلام و کیان انسانیت زمانى به نام بازنشستگى ندارد.
جنادة بن حرث انصارى
ابن عساکر در تاریخ خود از ابن مسعود روایت مى کند که: رسول خدا براى جنادة بن حرث نامه اى به این مضمون نوشت:
این نوشته اى است از محمد رسول خدا براى جناده و قوم او و کسانى که زیر مجموعه او هستند و از وى پیروى مى نمایند به این که: نماز را بر پا بدارند، و زکات بپردازند، و از خدا و رسول اطاعت کنند که هر کس چنین کند، در امان خدا و رسول است.
نصر بن مزاحم در کتاب وقعه صفین مى گوید: جناده در جنگ صفین در محضر امیرمؤمنان علیه السلام جهاد کرد، و داد مردانگى داد.
در ابصار العین آمده: جناده از مشاهیر شیعه بود و در کوفه با مسلم بیعت کرد، و هنگامى که مردم مسلم را رها کردند، جناده با عمرو بن خالد صیداوى و نافع بن هلال و مجمع بن عبداللّه در سرزمین غریب هجانات به حضرت حسین علیه السلام ملحق شدند.
از شگفتى هاى برنامه این چهار یار خالص حضرت حسین علیه السلام این است که حر بن یزید که در آن هنگام سردار لشگر دشمن بود به حضرت حسین علیه السلام گفت:
این چهار نفر از کوفه آمده اند و بر من است که آنان را حبس کنم یا به کوفه بازگردانم.
حضرت حسین علیه السلام در پاسخ حر فرمود: اینان از یاران من هستند و به منزله مردمى مى باشند که با من آمده اند، از ایشان چنان حمایت مى کنم که از خود حمایت مى نمایم؛ پس هرگاه بر این قرار هستى که کارى با تو ندارم وگرنه با تو براى حفظ اینان مى جنگم.
حر با دیدن این وضع و ایستادگى حضرت حسین علیه السلام در دفاع از یارانش، از تعرض به آن چهار نفر باز ایستاد.
اینان نشان دادند که باید آن گونه شد که امامى چون حضرت حسین علیه السلام براى حفظ انسان در برابر دشمن از جان مایه بگذارد و به دفاع از کیان و کرامت آدمى حاضر به جنگ با دشمن شود.
جناده در ابتداى جنگ همراه عمرو بن خالد و سعد مولى عمرو بن خالد و مجمع بن عبداللّه، به ارتش شیطانى حمله بردند و در محاصره دشمن غدار قرار گرفتند. وجود مبارک قمر بنى هاشم با حمله خود به دشمن، حلقه محاصره را شکست و آنان را نجات داد. دیگر باره که لشگر به آن بزرگواران حمله کردند همگى یک جا و در یک مکان به شرف شهادت دست یافتند.
امام زمان علیه السلام در زیارت ناحیه مقدسه به جنادة بن حرث سلام داده است.
حبیب بن مظاهر اسدى
شیخ طوسى در رجال خود او را از اصحاب امیرالمؤمنین و امام حسن و امام حسین علیهم السلام به شمار آورده است.
طریحى در منتخب مى گوید: پیامبر اسلام با گروهى از یاران و اصحاب از راهى عبور مى کردند. جمعى از اطفال مشغول بازى بودند. پیامبر در آن میان کودکى را گرفت و نزد خود نشانید و میان دیدگانش را پیوسته بوسه داد، و نسبت به او کمال ملاطفت و مهربانى را روا داشت. یاران سبب این همه لطف و محبت پیامبر را به آن کودک جویا شدند.
حضرت فرمود: دیدم این کودک همراه حسین قدم برمى داشت، هرگاه حسین بر خاک راه عبور مى کرد او خاک زیر قدم حسین را برمى داشت و به صورت خود مى مالید، به این خاطر او را دوست دارم و مورد محبت قرار مى دهم، امین وحى به من خبر داد که این کودک در حادثه کربلا خواهد بود و به یارى حسین من خواهد شتافت!!
و آن کودک به روایت تحفة الحسینیه حبیب بن مظاهر اسدى بود، که نشان مى دهد انسان از نظر معنویت و ارزش هاى باطنى مى تواند به جایى برسد که امین وحى گزارش گر وضع مثبت او گردد.
رجال کشى به سند خود از فضیل بن زبیر روایت مى کند که: روزى میثم تمّار در حالى که سوار بر مرکب بود مورد استقبال حبیب قرار. گرفت هر دو با هم مشغول صحبت شدند.
حبیب گفت: من مردى را مى نگرم که جلوى پیشانى اش مو ندارد، خربزه و خرما مى فروشد، او را در خانه الزرق بر دار مى کشند و به پهلویش نیزه مى زنند.
کنایه از این که: میثم! در آینده در راه عشق على با تو اینگونه رفتار خواهد شد.
میثم هم گفت: من مردى را مى نگرم که داراى صورت سرخى است و از براى او دو گیسو است، براى یارى پسر دختر پیامبر از کوفه خارج مى شود و به شهادت مى رسد و سر بریده اش را در کوفه مى گردانند!
آنگاه از هم جدا شدند، گروهى که سخنان آن دو را شنیدند گفتند: مردمى دروغگوتر از این دو ندیدیم. در این حال رشید هجرى به طلب آنان از راه رسید و سراغشان را گرفت. گفتند: اینجا بودند و چنین و چنان گفتند. رشید گفت: خدا برادرم میثم را رحمت کند که دنباله حدیث را نگفت که آورنده سر بریده حبیب عطایش از دیگران صد درهم بیشتر است.
آن جماعت گفتند: این از آن دو نفر دروغگوتر است.
راوى مى گوید: به خدا سوگند روزگارى نگذشت که میثم را بر دار زدند، و سر حبیب را به کوفه آوردند و آنچه هر دو خبر دادند واقع شد!!
کشى در رجال خود مى گوید: حبیب از هفتاد نفرى است که حسین را یارى مى دادند و با کوه هاى آهن ملاقات کردند، یعنى با سوارانى که غرق آهن و فولاد بودند و به قصد کشتن حسین علیه السلام آمده بودند روبرو شدند. آنان با سینه ها و صورت هاى خود از تیرها و شمشیرها با کمال شجاعت استقبال کردند، در حالى که دشمن امانشان مى داد و با مال و ثروت به تطمیع آنان دست مى یازید؛ ولى نه امان دشمن را پذیرفتند، و نه به قبول مال و ثروت تن دادند، و نه به وعده هاى دشمن رغبت نمودند. و مى گفتند: ما را در پیشگاه خدا در تنها گذاردن حسین علیه السلام عذرى نخواهد بود، و اگر حسین علیه السلام را واگذاریم تا کشته شود و ما زنده بمانیم به رسول خدا در قیامت چه جواب دهیم، به خدا سوگند تا مژگان چشم ما حرکت مى کند دست از یارى حسین علیه السلام برنداریم. سپس جهاد کردند تا همگى شهید شدند.
کشى مى گوید: چون حبیب از خیمه بیرون شد شادان و خندان بود. بریر که سید قاریان قرآن بود گفت: اى حبیب! این زمان ساعت خنده زدن نیست. حبیب گفت: کدام وقت سزاوارتر از این زمان به خوشحالى و خنده است؟ به خدا سوگند میان ما و معانقه حور همین است که این کافران بر ما حمله کنند.
آیت اللّه سید محسن جبل عاملى در اعیان الشیعه در جلد بیستم در ترجمه حبیب مى گوید: او حافظ همه قرآن بود، و هر شب پس از نماز عشا تا طلوع فجر یک ختم قرآن داشت!!
حبیب در جنگ جمل و صفین و نهروان در رکاب امیرمؤمنان علیه السلام حاضر بود.
و او را از خواص اصحاب آن حضرت و از حاملان علوم و اسرار شاه ولایت و اصفیاى آن حضرت شمرده اند.
حضرت حسین علیه السلام هنگامى که وارد کربلا شد، نامه اى به اهل کوفه به طور عام و نامه اى ویژه به این مضمون براى حبیب بن مظاهر نوشت:
بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیم مِنْ الحُسَیْنِ بْنِ عَلی الىَ الرَّجُل الفَقیه حَبیبِ بْنِ مَظَاهِرِ الأسَدی، أمّا بَعْد فَقَدْ نَزَلْنا کَرْبَلَا وَانْتَ تَعْلَمْ قرَابَتی مِنْ رَسُولِ اللّهِ فَانْ ارَدْتَ نُصرَتَنا فَاقْدِمْ الَیْنَا عَاجِلًا.
بنام خداى بخشاینده مهرگستر. از حسین بن على به آن مرد فقیه فهیم حبیب بن مظاهر اسدى، ما در کربلا اقامت گرفته ایم، تو نزدیکى مرا به رسول خدا مى دانى، اگر قصد یارى ما را دارى به سرعت به سوى ما بشتاب.
حبیب پس از خواندن نامه با عبور از مقدماتى که بیشتر جنبه حفظ اسرار و تقواى سیاسى داشت به همسرش گفت: مطمئن باش که این محاسن سپیدم را در یارى و نصرت حسین به خون گلویم رنگین خواهم کرد. سپس از خانه بیرون شد که راه فرار از کوفه را به دور از چشم دشمن ارزیابى کند. در مسیر راه با مسلم بن عوسجه مصادف شد که مى خواهد از مغازه عطارى جهت خضاب محاسن خود حنا بخرد.
حبیب گفت: اى مسلم! مگر خبر ندارى که مولایمان حسین علیه السلام به سرزمین کربلا وارد شده بیا به یارى او بشتابیم. مسلم بن عوسجه بى درنگ مهیاى خارج شدن از کوفه شد!
حبیب غلام خود را طلبید و اسبش را به او سپرد و گفت: این اسلحه را زیر لباس خود پنهان دار و از فلان راه عبور کن و در فلان منطقه منتظر من باشد، و اگر کسى از تو احوال پرسید بگو: بر سر فلان مزرعه مى روم.
غلام به فرمان حبیب عمل کرد. سپس حبیب خود را از راه و بى راه به طور ناشناس به غلام رسانید. شنید غلام با آن اسب به این گونه سخن مى گوید: اى اسب! اگر آقایم حبیب نیامد من خود بر تو سوار مى شوم و براى یارى حسین علیه السلام به کربلا مى روم.
این سخن دل حبیب را لرزانید و سیلاب اشک از دیدگانش جارى کرد و گفت:
یا اباعبداللّه! پدر و مادرم فدایت کنیززادگان براى تو غیرت به خرج مى دهند واى بر آزادگان که دست از یارى تو باز دارند!
سپس سوار بر اسب شد و به غلام گفت: تو در راه خدا آزادى به هر کجا که مى خواهى برو. غلام روى دست و پاى حبیب افتاد و گفت: اى سید من! مرا از این فیض محروم مکن، مرا هم همراه خود ببر که دوست دارم جانم را فداى حسین کنم!
حبیب درخواست او را پذیرفت و با غلام روانه کربلا شد.
یاران حسین به استقبال حبیب شتافتند. زینب کبرى پرسید: چه خبر است که یاران به هم برآمده اند؟ گفتند: حبیب بن مظاهر به یارى شما آمده است.
حضرت فرمود: سلام مرا به حبیب برسانید.
چون سلام زینب کبرى را به حبیب رسانیدند، حبیب کفى از خاک برگرفت و بر فرق خود پاشید و گفت: من کیستم که دختر کبراى امیر عرب به من سلام رساند!!
از برنامه هاى بسیار مهم حبیب، درخواست وصیت در آخرین لحظات عمر مسلم بن عوسجه از مسلم بود:
هنگامى که حبیب با حضرت حسین علیه السلام بر سر مسلم بن عوسجه آمدند، او را رمقى در بدن بود، حبیب خطاب به مسلم گفت: اى مسلم! بر من سخت است که تو را اینگونه آغشته در خون ببینم، تو را به بهشت بشارت باد.
مسلم با صدایى ضعیف گفت:
بَشَّرَکَ اللّه بِخَیْر.
خدا تو را به خیر مژده دهد.
حبیب گفت: اگر نبود که ساعت دیگر به تو ملحق مى شوم یقیناً دوست داشتم که اگر وصیتى دارى با من در میان بگذارى! که من با جان و دل در انجام آن کوشش لازم نمایم.
مسلم به سوى امام اشاره کرد و گفت: وصیت من با تو این است که از یارى این غریب دست باز ندارى!
حبیب گفت: به پروردگار کعبه جز این عمل نکنم و دیده ات را به اجراى این وصیت روشن سازم.
و در کتاب مهیج الاحزان گوید: هنگامى که حبیب آماده شهادت شد، حضرت حسین علیه السلام به او فرمود: تو از جد و پدرم یادگارى، پیرى تو را دریافته، چگونه راضى شوم به میدان بروى؟
حبیب گریست و گفت: مى خواهم نزد جدت روسپید باشم و پدر و برادرت مرا از یارى کنندگان شما به حساب آورند.
در مقتل ابو مخنف آمده:
لمّا قُتِلَ حبیب بَانَ الانْکِسَار فِی وَجهِ الْحُسَیْن وَقَالَ: لِلّهِ درک یَا حَبیب لَقَدْ کُنْتَ فَاضِلًا تَخْتِمُ الْقُرآنَ فِی لَیْلَةٍ وَاحِدَة!!
هنگامى که حبیب شهید شد، در چهره حضرت حسین علیه السلام شکستگى نمایان گشت، و گفت: حبیب خدا تو را پاداش نیک دهد، تو مرد دانشمند و بافضلى بودى و در یک شب یک ختم قرآن مى نمودى!
حنظلة بن اسعد شباسى
حنظله، از جوان مردان روزگار و شجاعان نامدار، و از انسان هاى برجسته بود.
ارباب رجال و مقاتل و محدثین، نام نامى و اسم گرامى و نورانى او را زینت کتاب هاى خود کرده اند، و او را از بزرگان کم نظیر شیعه به شمار آورده اند، و وى را به شجاعت و فصاحت زبان، و قرائت قرآن ستوده اند.
او در دلِ فتنه و ناامنى، و جوّ ارعاب و وحشت، و فضاى جاسوسى و ترس، خود را از کوفه به کربلا رسانید، تا با دفاع از دین و اهل بیت علیهم السلام گوى سعادت دنیا و آخرت را به دست آورد.
حنظله از جمله کسانى است که حضرت حسین علیه السلام او را براى گفتگو با سردار سپاه دشمن، ابن سعد عنید، گسیل داشت.
در کتاب شریف منتهى الآمال آمده: حنظله قَدّ مردى برافراشت و پیشاپیش امام ایستاد و در حفظ و نگهدارى آن حضرت، خود را سپر تیر و نیزه و شمشیر ساخت، و هر زخم شمشیر و سنانى که به قصد امام مى رسید آن را عاشقانه به جان خود مى خرید؛ و همى ندا در مى داد که:
اى قوم! من مى ترسم بر شما همانند آن عذاب هایى که بر امت هاى گذشته وارد شد وارد شود، و مانند عذاب هاى قوم نوح و عاد و ثمود، و آنان که پس از ایشان راه کفر و انکار گرفتند بر شما نازل گردد، من بر شما از روز قیامت مى ترسم، روزى که از صحراى محشر رو به دوزخ گردانید و شما را از عذاب الهى نگاه دارنده اى نباشد.
اى قوم! حسین را مکشید که خدا شما را به سبب عذاب، مستأصل و هلاک کند.
مطابق برخى از روایات، حضرت حسین علیه السلام فرمود:
اى حنظلة بن اسعد! خدا تو را رحمت کند. بدان که این گروه مستوجب و مستحق عذاب شدند. تو اینان را به سوى حق دعوت کردى ولى آنان از پذیرش دعوتت امتناع کردند، و بر تو و یارانت تاختند و به تو و اصحاب تو ناسزا گفتند.
حنظله گفت:
فدایت شوم سخن به صدق گفتى، آیا من به سوى پروردگارم نروم، و به برادرانم ملحق نشوم؟
حضرت فرمود:
چرا اى حنظله! شتاب کن و به سوى آنچه از جانب حق برایت مهیا شده برو که از دنیا و آنچه در دنیاست بهتر است. آرى، برو به سوى سلطنتى که هرگز کهنه نشود و زوال نپذیرد.
پس حضرت را وداع کرده و گفت:
السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا أبَاعَبْدِاللّه! صَلّى اللّهُ عَلَیْکَ وَعَلى أهل بَیْتِکَ وَعَرَّفَ بَیْنَنَا وَبَیْنَکَ فِی الْجَنَّةِ.
حضرت حسین دعاى حنظله را آمین گفت، سپس حنظله به میدان شتافت و سر در راه جانان داد و جان به جان آفرین از طریق شهادت تسلیم کرد.
مردى با بصیرت از قبیله خزیمه
در مقتل ابومخنف آمده: عمر سعد مردى از قبیله خزیمه را به رسالت نزد حضرت حسین علیه السلام فرستاد که به آن حضرت بگو: قصد تو از آمدن به این سرزمین چیست؟
آن مرد تا کنار خیمه امام آمد، حضرت به یارانش فرمود: او را مى شناسید؟
گفتند: آرى، وى اهل خیر و صلاح است و جاى شگفتى است که در چنین موقعیتى شنیع و فظیع و خطرناک و پر فتنه پیدا شده است.
حضرت فرمود: از او بپرسید چه مى خواهد؟
به او گفتند: چه قصدى دارى؟
گفت مى خواهم خدمت حضرت حسین برسم.
زهیر بن قین گفت: سلاح خود را زمین بگذار و وارد شو.
گفت: اطاعت مى کنم. سلاحش را بر زمین گذاشت و وارد شد. پس از سلام به محضر حضرت حسین علیه السلام، دست و پاى آن بزرگوار را بوسید و گفت: مولاى من! چه چیز شما را به این صحرا کشانید؟
حضرت فرمود: نامه هاى شما مردم کوفه که پى در پى فرستادید.
گفت: پسر پیامبر! مردمى که به سوى شما نامه فرستادند امروز از خواص ابن زیادند.
حضرت فرمود: برگرد و صاحب خود را از آنچه شنیدى خبر ده.
گفت: مولاى من! کدام عاقل و خردمند بهشت را مى گذارد و آتش دوزخ را انتخاب مى کند، به خدا سوگند از تو جدا نمى شوم تا جانم را فدایت کنم.
حضرت فرمود:
وَاصَلَکَ اللّه کَمَا وَاصَلْتَنَا بِنَفْسِکَ.
خدا تو را از مقربین قرار دهد چنان که با همه وجودت با ما پیوند برقرار کردى.
سعید بن عبداللّه حنفى
کتاب هاى رجال و تاریخ و مقاتل از سعید به عنوان انسانى شایسته، شیعه اى کامل، جوانمردى وفادار و عبدى صالح یاد کرده اند.
شب عاشورا هنگامى که امام پس از خطبه معروفش فرمود: تاریکى شب شما را فرو پوشانده، برخیزید و بروید و خود را از این مهلکه برهانید.
سعید بن عبداللّه از جاى برخاست و گفت:
اى پسر پیامبر! به خدا سوگند ما دست از یارى ات بر نداریم و تو را رها نکنیم، تا خدا بداند که ما وصیت پیامبر را در حق ذریه اش حفظ کردیم، به خدا سوگند اگر بدانم کشته مى شوم سپس زنده مى گردم، آنگاه به آتش سوخته خواهم شد و خاکسترم را بر باد مى دهند و هفتاد بار با من چنین کنند از تو جدا نخواهم شد تا جانم را فدایت کنم.
چگونه از تو جدا شوم در حالى که یک بار کشته شدن بیشتر نیست و پس از آن کرامت و عزت سرمدى و نعمت ابدى است، نعمتى که هرگز براى آن زوال و فنایى نمى باشد!
سعید به صورتى ویژه شهید شد، و آن به هنگام ظهر عاشورا بود که امام با یاران باقى مانده به نماز جماعت ایستادند ولى دشمن شروع به تیراندازى کرد.
سعید پیش روى امام خود را سپر قرار داد، و از هر طرف تیر آمد، او از آن تیر استقبال کرد، و به سر و صورت و سینه و دست و پا نمى گذاشت تیرها به حضرت اصابت کند، و در حال خریدن تیرها به بدن مى گفت:
خدایا! این قوم را چون قوم عاد و ثمود لعنت کن.
پروردگارا! سلام مرا به پیامبرت برسان، و به او ابلاغ کن که من از درد زخم هایى که به سبب تیرهاى دشمن به بدنم رسید چه دیدم و چه کشیدم.
خدایا! من از این که بدنم را سپر این همه تیر قرار دادم قصدى جز پاداش و ثواب تو در یارى فرزند پیامبرت نداشتم.
هنگامى که قدرت و توانایى از سعید برفت و بر زمین افتاد، روى به حضرت حسین نمود و گفت: یا بن رسول اللّه آیا من به عهدم وفا کردم؟ حضرت فرمود آرى تو پیشاپیش من به سوى بهشت مى روى.
سوید بن عمرو
شیخ طوسى، آن فقیه و رجالى بزرگ و استاد بسیارى از فقها در کتاب رجال خود سوید را از اصحاب حضرت سید الشهداء شمرده است.
علامه سماوى در ابصارالعین از طبرى روایت مى کند که: سوید پیرمردى شرافتمند و عابد و بسیار نمازگزار بود، و از نظر شجاعت انسانى فوق العاده و در جنگ ها تجربه زیادى آموخته بود. روز عاشورا پس از شهادت بشر بن عمرو حضرمى به سوى دشمن تاخت و جنگى نمایان کرد تا جراحت زیادى برداشت و به رو در خاک در افتاد. دشمن خیال کرد او شهید شد وى را رها کردند تا وقتى شنید دشمن عربده مى کشد که حسین علیه السلام به شهادت رسید، او کاردى نزد خود پنهان کرده بود با همان کارد تا جایى که توان داشت کنار بدن حضرت حسین جنگید و از حریم قرآن و اهل بیت علیهم السلام دفاع کرد. دشمن بر او تاخت و وى را محاصره کرد تا به ضربت اسلحه عروة بن بکار و زید بن ورقا به شرف با عظمت شهادت نایل شد و به جهانیان این درس را داد که هیچ زمانى براى دفاع از حق دیر نیست و هیچ گاه انسان بازنشسته از مسئولیت نمى شود!
عبداللّه بن عمیر
مامقانى گوید: عبداللّه بن عمیر مکنّى به ابووهب، مردى دلاور و شجاع و در شهر کوفه نزدیک بئر الجعده که در قبیله هَمْدان است منزل داشت و همسرش از قبیله بنى نمرین قاسط بود.
روزى از خانه بیرون شد، مشاهده کرد سپاهى انبوه و لشگرى فراوان به طرف نخیله، سان مى دهند. پرسید این لشگر براى چیست و عزم کجا دارد و به جنگ چه کسى عازم است؟
گفتند عازم کربلا براى جنگ با حسین علیه السلام هستند.
عبداللّه گفت: به خدا سوگند من بى تردید و شک به جنگ با کفار بسیار حریصم، و جنگ با این قوم را که براى ریختن خون پسر پیامبر بیرون مى روند ثوابش را کمتر از جنگ با کافران نمى دانم و به ثوابش امیدوارم.
آنگاه به خانه درآمد و همسرش را از آن ماجرا خبر داد. آن زن صالحه شایسته گفت: اندیشه خوبى کردى و به فکر مناسبى افتادى، مرا هم با خود ببر. عبداللّه شبانه با همسرش به سوى کربلا حرکت کرد و شب هشتم به محضر حضرت حسین علیه السلام مشرف شد.
هنگامى که روز عاشورا رسید اول کسى که به سوى لشگر حضرت حسین علیه السلام تیر انداخت عمر سعد بود، و اول کسى که قدم به میدان مبارزه بر ضد لشگر حق گذاشت و مبارز طلبید یسار، آزاد کرده پدر ابن زیاد بود.
حبیب بن مظاهر و بریر بن خضیر خواستند به میدان او روند حضرت حسین علیه السلام فرمود: شما در جاى خود باشید. عبداللّه بن عمیر پیش آمد و از حضرت رخصت میدان رفتن خواست.
حضرت به او نظر کرد، مردى دید گندم گون، بلند قامت، داراى بازوانى قوى، فرمود: گمان دارم که عبداللّه، قرین و حریف مناسبى براى این دشمن خداست.
سپس او را براى مبارزه رخصت داد.
عبداللّه به میدان تاخت. یسار گفت: کیستى که به مبارزه با من بیرون شدى؟
عبداللّه خود را معرفى کرد. یسار گفت: بازگرد که توهم کفو و حریف من نیستى حریف من حبیب یا زهیر است. عبداللّه گفت: حرام زاده مگر مبارزه و جنگ به فرمان توست که هر که را بخواهى بیاید و هر که را نخواهى برگردد. این بگفت و با یک ضربت کارى، یسار را به خاک هلاک انداخت.
این زمان همسر صالحه و وفادارش ستون خیمه را برگرفت و به سوى شوهر شتافت و گفت: پدر و مادرم فدایت براى ذریه پاک محمد صلى الله علیه و آله فداکارى کن. شوهر به سوى او نظر کرد، خواست او را به خیمه بازگرداند نپذیرفت، او جامه شوهر را مى کشید و مى گفت تو را رها نمى کنم تا با تو یکجا شهید شوم.
در ابصارالعین آمده: عبداللّه چون نتوانست همسر خود را از میدان جنگ دور کند و او را به خیام حرم برگرداند به حضرت حسین علیه السلام متوسل شد. امام علیه السلام به میدان آمد و به آن زن شیردل فرمود: خدا شما را از جانب خاندان پیامبر پاداش خیر دهد، به سوى حرم برگرد. خداى رحمتت کند جهاد بر زنان مقرر نیست.
زن اطاعت نموده به خیمه ها بازگشت، عبداللّه در مبارزت همى کوشید تا شربت شهادت نوشید.
زن وقتى از شهادت شوى خود آگاه شد به سوى کشته شوهر شتافت و بر بالین او نشست و خاک و خون از چهره اش پاک مى کرد و مى گفت: بهشت بر تو گوارا باد.
من از خدایى که بهشت را روزى تو گردانید درخواست مى کنم که به زودى مرا به تو ملحق سازد.
شمر به غلام خود گفت برو این زن را به شوهرش ملحق کن. آن نابکار غدار، و مطرود از رحمت پروردگار پیش آمد و عمودى بر فرق آن زن صالحه زد که مغز سرش پریشان شد و همانجا جان به جان آفرین تسلیم کرد!
مالک بن عبد و سیف بن حارث
طبرى مى نویسد مالک بن عبد وسیف دو برادر مادرى و پسر عمو بودند که با شبیب بن حرث به کربلا آمدند و به لشگر حضرت حسین علیه السلام پیوستند.
ابومخنف مى گوید: مالک و سیف روز عاشورا در حالى که سیلاب اشک از دیدگانشان جارى بود خدمت حضرت حسین علیه السلام رسیدند.
امام فرمود: شما را چه مى شود و براى چه گریه مى کنید؟
گفتند: پدر و مادر ما فدایتان باد، گریه ما نه براى خود ماست که اینک کشته مى شویم بلکه براى غربت و تنهایى توست که در محاصره دشمن قرار گرفته اید و کارى از دست ما براى نجات شما از حلقه این محاصره ساخته نیست.
حضرت فرمود: من امیدوارم پس از ساعت دیگر دیده هاى شما روشن و به نعیم ابد نایل گردد، خدا شما را پاداش خیر عنایت کند، شما با این مواساتى که نسبت به من دارید و به سبب سعى و کوششتان در راه خدا شایسته پاداش نیک هستید.
سپس با یکدیگر به میدان شتافتند و در جنگ با دشمن پشتیبان هم بودند.
آنگاه براى این که به فیض زیارت و دیدار حضرت حسین علیه السلام نایل شوند. به سوى خیمه برگشتند و به این گونه به امام سلام دادند:
السَّلَامُ عَلَیْکَ یَابْنَ رَسُولِ اللّه!
حضرت پاسخ داد:
وَعَلَیْکُمَا السَّلَام وَرَحْمَةُ اللّهِ وَبَرَکَاتُه
پس از آن به میدان بازگشتند و آن چنان کوشیدند تا شربت شهادت نوشیدند.
مسلم بن عوسجه
کتاب هاى رجالى اهل سنت مانند اصابه، استیعاب، اسدالغابة، وطبقات و کتاب هاى رجالى شیعه اتفاق دارند که مسلم از اصحاب رسول خدا صلى الله علیه و آله بود. او را مردى شب زنده دار، قارى قرآن، شجاعى شیرافکن برشمرده اند و نامش را در کتاب فتوحات ذکر کرده اند.
او از خواص اصحاب امیرمؤمنان علیه السلام و ملازم رکاب حضرت در جمل و صفین و نهروان بود، و به روایت مهیج الاحزان چندین بار قرآن را از نظر امیرالمؤمنین گذرانید.
در زمانى که مسلم بن عقیل به کوفه آمد، مسلم وکیل آن حضرت در قبض اموال و خرید اسلحه و گرفتن بیعت از مردم بود. امام عصر علیه السلام در زیارت ناحیه مقدسه بر او سلام کرده است.
مامقانى در کتاب رجالش مى نویسد: قلم از بیان جلالت قدر و عدالت و قوت ایمان و شدت تقواى مسلم بن عوسجه عاجز و زبان ناتوان است.
هنگامى که حضرت حسین علیه السلام در شب عاشورا اجازه انصراف اصحاب را داد و فرمود: من بیعت خود را از همه شما برداشتم راه بیابان را پیش گیرید و به خانه و دیار خود بازگردید. مسلم بن عوسجه از جاى برخاست و گفت:
اى سید و مولاى ما! آیا ما شما را تنها بگذاریم؟ اگر چنین کنیم فرداى قیامت در محضر عدالت جواب جدت پیامبر را چه بگوییم و چه عذرى بیاوریم؟ به خدا سوگند از شما جدا نخواهم شد تا نیزه ام را در سینه این کافران بشکنم و تا قبضه شمشیر در دست من است با این گروه جهاد خواهم کرد. و اگر براى من اسلحه اى نماند که به جهاد ادامه دهم با سنگ مى جنگم. به خدا سوگند دست از یارى تو برندارم تا معلوم شود که تا زنده بودم ذریه پیامبر را حفظ کردم. به خدا سوگند اگر بدانم کشته مى شوم و دوباره زنده مى گردم، سپس مرا مى کشند و به آتش مى سوزانند و تا هفتاد مرتبه با من اینگونه رفتار مى شود هرگز از تو جدا نشوم!
مسلم، روز عاشورا چون شیر غرّان و همچون برق خاطف و صرصر عاصف بر آن سپاه خون آشام زد و جنگى نمایان کرد، و پنجاه تن سوار را به خاک هلاک انداخت تا از کثرت زخم و جراحت به زمین افتاد. حضرت حسین علیه السلام با حبیب بن مظاهر بر بالین او آمد و فرمود:
یَرْحَمْکَ اللّه یَا مُسْلِم! «فَمِنْهُم مَّن قَضَى نَحْبَهُ وَمِنْهُم مَّن یَنتَظِرُ وَمَا بَدَّلُوا تَبْدِیلًا» «1».
هفهاف بن مهند راسبى
هفهاف، بنا به نوشته دانشمندان رجالى مردى تهمتن، شیرافکن، کوه کن، نیکوسیرت و از شجاعان بصره و از مخلصین جماعت شیعه است.
هفهاف در عشق ورزى به امیرمؤمنان علیه السلام و محبت شاه ولایت و اطاعت از اهل بیت علیهم السلام گوى سبقت از دیگران ربوده بود و در جنگ صفین ملازم رکاب آن حضرت بود.
پس از شهادت امیرمؤمنان علیه السلام روزگارش را در خدمت حضرت مجتبى علیه السلام به سر رسانید و پس از شهادت آن حضرت ساکن بصره شد. تا این که شنید حضرت حسین علیه السلام از مکه عازم سفر عراق گردیده.
هفهاف- در عین این که بیرون رفتن از بصره سخت بود و فضاى جاسوسى و رعب و وحشت بر آن دیار حکومت داشت- از بصره بیرون تاخت تا عصر عاشورا خود را به کربلا رسانید.
بر لشگر عمر سعد وارد شد و پرسید: مولایم حسین کجاست؟
گفتند تو کیستى و کجا بودى؟
گفت: من هفهاف بن مهند راسبى بصرى هستم، براى یارى حسین آمده ام.
گفتند: ما حسین را کشتیم و از اولاد و اصحاب او جز بیمارى و جماعتى از زنان و دختران را باقى نگذاشتیم، اکنون گروهى از لشگر عمر سعد به غارت خیمه هاى حسین هجوم برده اند!
دنیا در نظر هفهاف تاریک شد و آه از نهادش برآمد ولى نگفت اکنون که حسین علیه السلام شهید شده جایى براى مبارزه من نیست، بلکه او مبارزه را اصلى اصیل براى دفاع از حق مى دانست، و ادامه راه حسین علیه السلام را بر خود از واجب ترین امور به شمار مى آورد؛ به همین خاطر با ایمانى استوار و اخلاصى بى نظیر براى دفاع از دین و ملحق به حضرت حسین علیه السلام هم چون پلنگ بر آن لشگر بى نام و پر ننگ حمله برد و از چپ و راست سر و دست پرانید و بسیارى را به دوزخ رسانید، تا از همه طرف به دستور عمر سعد به او حمله شد و در محاصره قرار گرفت تا اسبش از پاى درآمد و پیاده ماند. او پیاده به جنگ ادامه داد تا بر اثر کثرت جراحت نزدیک گودال قتلگاه به خاک افتاد و با به سر بردن پیمان به حضرت حسین علیه السلام پیوست.
اینان اصحاب و یاران امام بودند که قلم و بیان از توصیف شخصیت آنان تا ابد عاجز است، چه رسد به بیان شخصیت هایى هم چون قمر بنى هاشم، على اکبر، و سایر جوانان بنى هاشم و به خصوص سالار شهیدان حضرت سید الشهداء علیه السلام.
پی نوشت:
______________________________
(1)- احزاب (33): 23.
مطالب فوق برگرفته شده از
کتاب : با کاروان نور
نوشته: استاد حسین انصاریان
