انقطاع از خلق به خالق!

امام صادق ـ علیه السّلام ـ می‌فرمایند: «بسیار دعا کنید چرا که مسلمان برای برآوردن حاجت خویش وسیله‌ای بهتر از دعا و روی آوردن به خدا و تضرع به سوی او نخواهد یافت. پس چیزی طلب کنید که خداوند آنرا اجازه داده است و دعوت خداوند را لبیک گویید تا از عذاب الهی نجات یابید و رستگار شوید» (شیح حر عاملی، وسائل الشیعه، ج 7، ص 31)
دعا عرض نیاز به درگاه ایزد منان و خواستن نیازمندیها از اوست. طبق آیه 77 سوره فرقان دعا سبب توجه و اعتنای ایزد منان به انسان است. («قل ما یعبا بکم ربی لولا دعائکم»)
هر که او را بخواند درهای سعادت به روی او، گشاده می شود، چرا که بندگان تنها به او نیازمندند و امید گناهکاران تنها به فضل اوست.
از امام باقر ـ علیه السّلام ـ سئوال کردند «برترین عبادات کدام است؟ فرمودند: هیچ چیزی بهتر از درخواست حاجت از خداوند متعال نیست» (شیح حر عاملی، وسائل الشیعه، ج 7، ص 30) و «وقتی از آن حضرت سئوال شد که قرائت قرآن افضل است یا دعای بسیار؟ فرمودند: بسیار دعا کردن برتر است به دلیل آیه‌ی کریمه که فرمود اگر دعا نکنید، عنایت و توجهی به شما نمی‌شود. (فرقان/ 77) » (علامه مجلسی، بحار الانوار، ج 81، ص 223)
ما در این نوشتار به طرح چند داستان کوتاه درباره ی دعا می پردازیم:
بیا با هم دعا کنیم
حضرت عیسی ـ علیه السّلام ـ که بیابانگردی از کارهای معمولی او بود، روزی تنها در بیابان عبور می‎کرد، باران شدید بارید، و او را غافلگیر کرد، او به هر طرف می‎دوید و می‎نگریست پناهگاه نمی‎دید که به آنجا رود، در این جست و گریز ناگهان چشمش به شخصی افتاد که در مکانی مشغول نماز بود، ‌به سوی او روان شد وقتی به او رسید، آنجا را محل امن یافت.
پس از آنکه آن شخص از نماز فارغ شد، عیسی ـ علیه السّلام ـ بعد از احوال پرسی به او فرمود: بیا با هم دعا کنیم تا باران بایستد.
طبق سفارش روایات حتی بند کفش پاره شده و نمک غذایمان را از خدای مهربانمان طلب کنیم. در این صورت خوب درک می کنیم که همه ی هستی حتی ناتوان از تهیه ی نمکی برای غذای ما هستند آنگاه در عالم هیچ موثری را بجز خدا نمی بینیم و این مقام، مقام اعتراف به فقر ذاتی آدمی و اقرار به غنای مطلق حق تعالی است
آن شخص گفت! «ای مرد»! چگونه دعا کنیم، با اینکه چهل سال است در اینجا به عبادت مشغولم، ‌تا خدا توبه مرا قبول کند، ولی هنوز معلوم نیست که توبه‎ام قبول شده باشد،‌زیرا از خدا خواسته‎ام نشانه قبولی توبه‎ام این باشد که پیامبری از پیامبرانش را به اینجا بفرستد.
عیسی ـ علیه السّلام ـ به او فرمود «من عیسی پیغمبرم» بنابراین معلوم می‎شود که توبه تو قبول شده است.
تو چه گناهی کرده‎ای؟ او گفت: روزی تابستان بیرون آمدم، هوا بسیار گرم بود، گفتم: عجب روز گرمی است «که یک نوع شکایت به خدا است.»
چنین دعا مکن
روزی پیامبر اسلام ـ صلّی الله علیه و آله ـ نماز می‌خواند، شنید که مردی بادیه نشین می‌گوید: اللّهم ارحمنی ومحمداً و لا تَرحَمْ مَعنا احداً: «خدایا تنها من و محمد ـ صلّی الله علیه و آله ـ را مشمول رحمت خود کن و هیچ کس غیر از ما را مشمول این رحمت مکن.» پس از آن که نماز پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ تمام شد، آن حضرت به او فرمود: لقد تحجّرت واسِعاً.
تو یک موضوع وسیع را محدود ساختی، ‌و جنبه اختصاص به آن دادی. یعنی: هیچ گاه چنین دعا مکن، چرا که رحمت خدا، وسیع است و اختصاص به من و تو ندارد.
چرا دعای ما مستجاب نمی‌شود
روزی ابراهیم ادهم در بازارهای بصره عبور می‌کرد و مردم اطرافش را گرفته و گفتند: ابراهیم!‌ خداوند در قرآن مجید فرموده «ادعونی استجب لکم».
مرا بخوانید جواب می‌دهم شما را، ما می‌خوانیم ولی دعای ما مستجاب نمی‌شود.
ابراهیم گفت: علتش آن است که دلهای شما بواسطه ده چیز مرده است «دعایتان صفائی ندارد و دلهای پاک و بی‌آلایش نیست» پرسیدند آن ده امر چیست؟ گفت: اول آنکه خدا را شناختید ولی حقش را ادا ننمودید.
دوم: ‌قرآن را تلاوت کردید ولی عمل به آن نکردید. سوم:‌ ادعای محبت با پیغمبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ نمودید ولی با اولادش دشمنی کردید. چهارم: ادعا کردید با شیطان عداوت و او را دشمن هستیم ولی در عمل با او موافقت نمودید. پنجم: می‌گویید به بهشت علاقمندیم امّا برای وارد شدن در بهشت کاری انجام نمی‌دهید. ششم: گفتید از آتش جهنم می‌ترسیم ولی بدن‌های خود را در آن افکندید. هفتم: به عیب جویی مردم مشغول شدید و از عیب خود غافل ماندید. هشتم: گفتید دنیا را دوست نداریم و ادعای بغض آن را نمودید ولی با حرص جمعش می‌کنید.
نهم: اقرار به مرگ دارید ولی خویشتن را مهیا برای آن نمی‌کنید. دهم: مردگان را دفن نمودید امّا از آنها عبرت و پند نگرفتید.
این علل ده گانه است که باعث مستجاب نشدن دعای شما می‌شود.
دعا تمام نشده بود که باران رحمت آمد
در سال 6 از هجرت قحط و غلائی شد، کار مردم به سختی کشید و فقر بر مردم هجوم آورد مردم نزد پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ آمدند و شکایت کردند. حضرت فرمودند که: مردم سه روز روزه بگیرند و صدقه دهند، روزها مردم از شهر بیرون بروند تا دعای باران بخوانیم، روز موعود پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ به اتفاق اهل مدینه به صحرا رفتند و نماز استسقاء «نماز باران» خواندند، هنوز دعا و نیایش تمام نشده بود که سحاب رحمت نامتناهی از دریای بی‌پایان کرم الهی برخواسته بر شهر و نواحی سایه برکت انداخته شروع به باریدن کرد، و هفت شبانه روز خاموش کردن آتش عطش آن کشور و تسکین غبار اضطراب مردم آن مرز و بوم پرتو انداخت تا اینکه از کثرت باران بنیان طاقت‌شان منهدم گشته از خرابی خانه‌ها متوهم شدند مردم نزد حضرت رفتند و مستدعی تخفیف باران گردیدند، آن حضرت از آن گفتار متبسم شد و دست به دعا برداشت و عرض کرد «اللهم حوالینا لا علینا» یعنی خدایا به اطراف ما بباران و بر ما مباران، پس ابر شکافته شد از محاذات مدینه کنار رفت چنان که در شهر اصلاً باران نبود، در خارج مدینه و نواحی هم چنان می‌بارید.
اولین فایده ی دعا به درگاه پروردگار عالم تقرب به اوست همانطور که امام صادق (علیه السلام) می‌فرمایند: شما با هیچ وسیله ای همانند دعا نمی توانید به خدا نزدیک شوید. (میزان الحکمه ص 872، حدیث 5571)
با نیّت دعا کردم
در زمان خاتم الانبیاء محمد ـ صلّی الله علیه و آله ـ باران تأخیر کرد، اصحاب آمدند، خدمت رسول اکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ عرض نمودند یا رسول الله دعا کن تا خدا باران رحمت خود را نازل فرماید، رسول الله ـ صلّی الله علیه و آله ـ دعا کرد ولی مستجاب نشد و باران نازل نگردید، مرتبه دیگر التجا نمودند ابری ظاهر شد و باران شد، اصحاب از حضرت سؤال کردند، علت چه بود که مرتبه اوّل دعا مستجاب نگردید و در مرتبه دوّم دعا مستجاب شد، رسول الله فرمود مرتبه اوّل نیت نداشتم و در مرتبه دوّم با نیت دعا کردم، مثلا حضرت در مرتبه اوّل برای خواهش اصحاب دعا نمود و طلب جدی نداشت ولی در مرتبه دوّم جداً از خدا خواست و دعایش از روی قلب بود.
مؤمن هم باید دعایش از روی دل باشد تا مورد اجابت خدای تعالی واقع شود، اینکه دیده‌اید اکثر دعاها مستجاب نمی‌شود برای آن است که با قلب «خدا» خوانده نمی‌شود.
کلام آخر:
حال که دانستیم دعا فرصت مناجات و انس با خدای آسمان و زمین است و به فرموده ی امام معصوم برترین عبادات و حتی افضل بر قرائت قرآن است. پس حتما غفلت از دعا کردن خسران دنیا و آخرت است.
اولین فایده ی دعا به درگاه پروردگار عالم تقرب به اوست همانطور که امام صادق (علیه السلام) می‌فرمایند: شما با هیچ وسیله ای همانند دعا نمی توانید به خدا نزدیک شوید. (میزان الحکمه ص 872، حدیث 5571)
پس از این فرصت خوب استفاده کنیم و طبق سفارش روایات حتی بند کفش پاره شده و نمک غذایمان را از خدای مهربانمان طلب کنیم. در این صورت خوب درک می کنیم که همه ی هستی حتی ناتوان از تهیه ی نمکی برای غذای ما هستند آنگاه در عالم هیچ موثری را بجز خدا نمی بینیم و این مقام، مقام اعتراف به فقر ذاتی آدمی و اقرار به غنای مطلق حق تعالی است که یا ایها الناس انتم الفقراï؛€ الی الله و الله هو الغنی الحمید (فاطر 15)
منابع:
سایت حوزه
وسائل الشیعه، ج 7

فرآوری: آمنه اسفندیاری