-دلارام کاردار:در سال‌های اخیر، یادگیری زبان‌دوم به یکی از اولویت‌های بزرگ سالان و برنامه‌های والدیـن برای کودکانشان تبدیل شده است.
افزایش فرصت‌های شغلی، دغدغه های علمی، افزایش ارتباطات اجتماعی، بهبود قدرت یادگیری و افزایش اعتماد به نفس، از جمله دلایلی است که آدم‌های زیادی از سراسر دنیا را به آموختن زبان دوم، ترغیب می‌کند. هرچند این زبان دوم، هر زبان متفاوتی می‌تواند باشد و زبان خاصی مدنظر نیست اما یک سری سوال میان بیشتر زبان‌آموزان رایج است که پرونده امروزِ زندگی‌سلام قرار است به آن‌ها، پاسخ‌های شفاف بدهد.
1- بهترین سن برای یادگیری زبان‌دوم چه سنی است؟این روزها بر اساس تحقیقات صورت گرفته توسط دانشگاه هاروارد، ثابت شده اگر کودکی در سنین پایین شروع به یادگیری زبان دوم کند، خلاقیت، تواناییِ تفکر انتقادی و انعطاف پذیری وی برای سایر هم سن و سالانش افزایش می یابد. پژوهشگران از سال های پیش از دبستان، به خصوص چهار سال اول زندگی کودکان، با عنوان «دوره حیاتی» یاد می کنند چرا که براساس تحقیقات، 50 درصد از توانایی یادگیری تا سن چهار سالگی رشد می کند و 30 درصد از چهار تا هشت سالگی! از این رو ضروری است اگر تصمیم جدی برای آموزش زبان دوم به کودکانمان داریـم، از همان سن و شیوه هایی استفاده کنیم که زبان مادری را با آن آموزش می دهیم. فقط به یاد داشته باشید زبان آموزی کودک از سنین پایین می تواند مشکلاتی را هم در پی داشته باشد و تصمیم در این باره بر اساس اولویت های یک خانواده است. اگر زبان آموزی با هدف تفاخر و بدون جنبه های سرگرم کننده باشد کودک را از دیگر فعالیت های آموزشی دلزده می کند.
2- برای آموختن زبان‌دوم، کلاس‌های خصوصی بهتر است یا عمومی؟حتما این جمله را بارها شنیده اید که «برای یادگیری و تقویت زبان دوم، باید در محیط قرار بگیری». تاثیر مثبتِ «قرار گرفتن در محیط» امری است بدیهی! اما وقتی همه ما امکان قرار گرفتن در محیط را نداریم، چه باید کرد؟ حضور در کلاس های زبان عمومی، یکی از مفیدترین توصیه های ما به شماست. مگر نه این که «قرار گرفتن در محیط» سبب می شود که شما مجبور به حرف زدن و استفاده از زبان‌دوم شوید و از دانشِ زبانِ دیگران استفاده کرده و بر دانسته های خود بیفزایید؟ حضور در کلاس های دسته جمعی، مصداق بارز «گوش سپردن به دیگران و تقویت آموخته های خودمان» است. با این مزیتِ افزوده که شما اشتباهات دیگران را نیز می شنوید و درصدد برمی آیید تا دیگر آن اشتباهات مشابه را مرتکب نشوید. پس بار دیگر تاکید می کنیم که شرکت در کلاس های گروهی، برکلاس‌های خصوصی ارجحیت دارد، مگر در موارد خاص که استفاده از دانش معلم خصوصی ضروری است.
3- مدرسه‌های 2 زبانه برای کودکان، بله یا خیر؟در دنیای امروز بُعد زمان و مکان بی معناست و بخش مهمی از این برقراری ارتباط به کمکِ «زبان مشترک» صورت می گیرد. دانش آموز امروز، دانش آموخته، کارآفرین و فعال اقتصادی فرداست، از این رو ضروری است تا توانایی عرضه دانش و فرهنگ کشور خود را به دیگر انسان ها در نقاط دیگر دنیا داشته باشد. چه بهتر که این توانایی از کودکی و سنین کم در وجودش ریشه بدواند.
از مزایای مدارس دو زبانه، آشنایی با زبان و فرهنگ سایر ملل دنیاست، اما ضروری است تا در این محیط های آموزشی، فرایند تفکر انتقادی نیز به کودکان آموخته شود؛ بدین معنی که «آن چه با آن آشنا می شوی، حتما درست و قابل پذیرش نیست» و این گونه فرزندان مان می آموزند که آشنایی با عقاید سایر مردم دنیا امری است ضروری و نپذیرفتن هر نظریه و تفکر، امری است عقلانی.خلاصه آن که حضور در این مدارس نباید زبان مادری و سبک زندگی کودک را تحت الشعاع قرار دهد.
4- بهترین روش یادگیری زبان‌دوم چیست؟یادگیری زبان دوم، فرایندی پیچیده و زمان بر است که نیازمند صرف زمان و انرژی، مقاومت و تلاش بسیار است. پژوهش ها در حوزه یادگیری زبان دوم این گونه نشان داده که سه روش کلیدی برای یادگیری زبان دوم وجود دارد:1) «ورودی قابل درک» که شامل شنیدن و خواندن به زبان جدید و تلاش برای یادگیری آن است.2) «خروجی قابل درک» که به معنی ارائه به زبان جدید است و شامل صحبت کردن و نوشتن می شود.3) «بازخورد و مرور» که به معنای شناسایی اشتباهات و تصحیح آن هاست.این سه عنصر، در کنار هم آجرهای ساختمان یادگیریِ زبان دوم شما را می سازند و به این معناست که باید هر سه مرحله به موازات هم پیش برود تا تمام توانایی های شما در زبان دوم که شامل شنیدن، نوشتن، صحبت کردن و خواندن است، تقویت شود.
5- چند ساعت تمرین زبان‌دوم در طول روز لازم است؟«عبدالمجید مطهری»، با سابقه 15 ساله در حوزه تدریس زبان دوم در آموزشگاه های معتبر، در این باره می گوید: «آن چه من در هنگام فراگیری زبان تجربه کردم و سپس سال ها فعالیت در حوزه تدریس، مهر تاییدی بر آن زد این است که شما برای یادگیری زبان دوم نیاز به حدود دو هزار ساعت یادگیری موثر دارید؛ یعنی با فرض یک ساعت تمرین در روز، این فرایند حدود پنج سال به طول خواهد انجامید. البته افراد از نظر استعداد یادگیری زبان با یکدیگر متفاوتند و اگر یک ساعت تمرین روزانه را به دوساعت افزایش دهند، به شکل فشرده، در طول دو سال می توانند به خوبی به زبان دوم صحبت کنند.» وی در این باره به زبان آموزان توصیه می کند: «یک دیکشنری خوب به منزله کتاب مرجع در آموزش زبان است و زبان آموزان باید تنبلی را کنار گذاشته و تا جایی که می توانند تکیه خود را بر دیکشنری ها بیشتر و بیشتر کنند.»
6- تبلیغات عجیب: « 3 ماهه زبان دوم را مثل بلبل صحبت کنید!»حتما شما هم در سطح شهر و در دنیای مجازی با تبلیغاتی این گونه مواجه شده اید که مثلا «در سه ماه زبان دوم را روان صحبت کنید». آقای مطهری، مدرس باتجربه زبان در این باره می گوید: «صحبتِ روان به زبان دوم نیازمند آن است که شما حدود 10 هزار کلمه را با تلفظ صحیح و معانی چندگانه شان بیاموزید، کلمات هم خانواده را یاد بگیرید، تفاوتشان با کلمات مشابه را بفهمید، رسمی یا غیررسمی بودن کلمات را بیاموزید، به دستور زبان تسلط کامل پیدا کنید و بسیاری مطالب دیگر. بنابراین این گونه تبلیغات مثل این است که بخواهند فردی با تحصیلات در حد دبستان را در مدت چند ماه تبدیل به استاد ریاضی یا فیزیک در مقطع دانشگاه بکنند و به هیچ وجه قابل اعتماد نیستند.»
7- ابزارهای کمک آموزشی مثل تماشای فیلم، کمک می‌کند؟در یادگیری زبان دوم، نباید از خاطر ببریم که آن چه در کلاس به ما آموزش داده می شود، کافی نیست! بلکه «تمرین، تمرین و تمرین» مهم‌ترین بخش در مجموعه یادگیری زبان دوم است. تمرین تنها به معنای مرورِ آموخته ها و روخوانی کتاب و جزوات نیست، بلکه تماشای فیلم به زبان دوم، گوش دادن به موسیقی، مطالعه مقالات و متون تخصصی به زبان‌دوم و صحبت کردن با خودمان در جلوی آینه از مفیدترین راه های کمکیِ یادگیری و مرور آموخته هاست. فراموش نکنید که کلاس ها قرار نیست دانش و اطلاعات را به شما تزریق کنند. بلکه این شما هستید که باید با تمرین و تمرکز بر یادگیری زبان جدید، آموخته های خود را به کار ببندید و آهسته و پیوسته پله های یادگیری زبان دوم را طی کنید. به یاد داشته باشید هیچ چیز در دنیا یک شبه و بدون سعی و تلاش به دست نمی آید.
8- «می خوام برم کلاس‌زبانی که حرف زدن یاد بگیرم، اما دستور زبان نه!»حتما این جمله عجیب را از خیل عظیم علاقه مندان به یادگیری زبان دوم شنیده اید! با یک مثال، این غلطِ رایج را نفی می کنیم: همه ما پس از این که در مقطع ابتدایی خواندن و نوشتنِ اولیه را آموختیم، صحبت از یادگیری «دستور زبان» به میان آمد. زیرا نیازمند آن بودیم تا جمله هایی با ساختار صحیح بسازیم، چه در صحبت کردن و چه در نوشتن. مگر می شود با ابزار «زبان» صحبت کرد، نوشت و حتی اندیشید بدون آن که به ساختار آن زبان یا «دستور زبان» توجه نکرد؟ در این خصوص، توصیه ما به شما این است که به کلاسی مراجعه کنید که تمرکز آن بر روی «صحبت کردن» باشد ولی در زیر پوسته تقویتِ صحبت کردن، آرام آرام دستور زبان را نیز به شما بیاموزد.
9- یادگیری زبان‌دوم در سنین بالا، دشوارتر از خردسالی است؟برای این سوال، پاسخ کوتاهی وجود دارد: «خیر!» اگرچه بهترین سن برای یادگیری زبان دوم، خردسالی است اما فرایند یادگیری زبان دوم در بزرگ سالان، به این دلیل که دانش و آگاهی بزرگ سالان در زمینه های مختلف بیشتر از کودکان است، سریع‌تر است. به بیان بهتر: یافتن مصداق برای کلمات و اصطلاحاتی که به بزرگ سالان در زبان دوم آموزش داده می شود، آسان تر و سریع تر است و فقط ممکن است توانایی شان برای حفظ و به خاطر سپردن ساختار و مفاهیم و دستورزبان، از کودکان کمتر باشد. با این تفاسیر، وقت آن رسیده که بهانه ها را کنار بگذارید و در هر سنی که هستید، یادگیری زبان دوم را شروع کنید!
10- «یادگیری زبان دوم در خواب» راست یا دروغ؟شاید عجیب باشد اما یک تیم تحقیقاتی در کشور سوئیس، با انجام آزمایش هایی روی تعدادی از دانش آموزان آلمانی زبان، دریافتند که گوش کردن به فایل های صوتی مربوط به یادگیری زبان جدید در خواب، قدرت یادگیری افراد را افزایش می دهد. البته برای این گونه یادگیری، دو شرط نیاز است: نخست آن که فایل های صوتی آموزشی را در طول خواب گوش کنید که قبلا و در هنگام بیداری نیز آن ها را گوش کرده باشید و دیگر آن که فراموش نکنید فایل های صوتی را در ساعات اولیه خواب گوش کنید، آن زمان که خواب شما هنوز عمیق نشده است. توصیه می شود که برای اطمینان حاصل کردن از نتیجه این شیوه یادگیری، به مدت چند هفته، پس از بیدار شدن از خواب، از خود امتحان بگیرید تا از افزایش قدرت یادگیری مطمئن شوید.
