فرزانه درویشی؛ کارشناس ارشد مامایی، عضو انجمن علمی مامایی ایران
درد زایمان در زمره شدیدترین دردهایی است که یک زن ممکن است در طول زندگی خود آن را تجربه کند.
علم زایمان در سال‌های اخیر در زمینه به کارگیری تکنیک‌های کاهش درد زایمان پیشرفت‌های قابل توجهی داشته است تا زایمان بیش از پیش برای مادران تجربه‌ای خوشایند باشد.
از جمله تکنیک‌هایی که در زمینه کاهش درد زایمان به صورت موفق عمل کرده، زایمان به روش اپیدورال است.
تکنیک اپیدورال چگونه درد زایمان را کاهش می‌دهد؟
این تکنیک توسط متخصصین بی‌هوشی در اتاق زایمان انجام می‌شود.
در این تکنیک سوزن باریکی از طریق کمر وارد فضایی بنام فضای اپیدورال می‌شود؛ این منطقه نزدیک به فضایی قرار داردکه مایع نخاعی در آن جریان دارد؛ سپس از طریق این سوزن داروی بی‌حسی به طور متناوب بسته به شدت درد مادر تزریق و موجب بی‌حس شدن عصب‌های پایین کمر می‌شود؛ در نتیجه علی‌رغم پیشرفت زایمان، شدت درد زایمان به حداقل ممکن می‌رسد.
تزریق ماده بی‌حسی از چه مرحله‌ای شروع می‌شود و تا چه زمانی ادامه پیدا می‌کند؟
شروع فرآیند اپیدورال زمانی است که مادر وارد فاز فعال زایمان شود؛ فاز فعال مرحله‌ای از زایمان است که دهانه رحم حدود 5-4 سانتی‌متر باز شده و شدت دردهای مادر بیشتر و فاصله دردها کمتر شده باشد.
با باز شدن کامل دهانه رحم و رسیدن سر جنین به کف لگن، نیاز است مادر با انقباض عضلات شکم، فشار رو به پایینی جهت خروج سر جنین اعمال کند؛ بنابراین متخصص بی‌هوشی در این مرحله دوز دارو را کم می‌کند تا حس زور زدن را به مادر برگرداند.
آمادگی قبل از زایمان اپیدورال
به مادران باردار توصیه می‌شود پس از وارد شدن به سن حاملگی 20 هفته، در کلاس‌های آمادگی برای زایمان شرکت کنند تا با انواع روش‌های کاهش درد زایمان و معایب و مزایای هر کدام از آنها آشنا شوند و بتوانند با آگاهی کامل و با مشاوره پزشک یا مامای خود بهترین روش را جهت زایمان خود انتخاب کنند.
علاوه بر آن مشاوره با پزشک بی‌هوشی قبل از موعد زایمان و انتخاب بیمارستانی که این روش در آن مرکز قابل اجرا باشد، ضروری است.
زایمان اپیدورال نیز همانند سایر روش‌ها در کنار مزایایی که دارد، ممکن است در برخی از مادران با معایبی همراه باشد از جمله:
کاهش فشار خون: به دلیل گشاد شدن عروق اتفاق می‌افتد و با جایگزینی سرم و مایعات فراوان به بدن قابل اصلاح است
سردرد: گاها به دلیل جابه‌جایی مایع مغزی - نخاعی اتفاق می‌افتد؛ با رساندن مایعات کافی و مصرف نوشیدنی‌های حاوی کافئین از جمله چای و نسکافه این عارضه به حداقل می‌رسد.
کمر درد
طولانی شدن مدت زمان مراحل زایمانی (به صورت جزئی)
افت ضربان قلب جنین: معمولاً به دلیل گشاد شدن عروق اتفاق می‌افتد و به طور معمول عارضه‌ای گذرا و بی-خطر است اما اگر ادامه دار باشد، ختم زایمان با سزارین ضرورت می‌یابد.
نیاز به کادر پزشکی مجرب از جمله ماما، متخصص زنان، متخصص بی‌هوشی و متخصص نوزادان و همچنین نیاز به بیمارستان مجهز
موارد ممنوعیت زایمان اپیدورال
1- مادرانی که پلاکت خونشان پایین است.
2- مادرانی که تحت درمان با داروهای ضدانعقادی مانند هپارین قرار دارند.
3- مادرانی که دیسک کمر دارند.
4- مادرانی که به هر دلیل اجازه زایمان طبیعی نداشته باشند.
به طور کلی زایمان اپیدورال روشی به نسبت بی‌خطر برای مادر و جنین است، اما توصیه می‌شود انجام این روش جهت کاهش درد زایمان توسط تیم پزشکی مجرب و در یک بیمارستان مجهز انجام شود.
