مینا زینلی؛ کارشناس ارشد تغذیه
سرطان سینه یا پستان شایع‌ترین سرطان مهاجم در زنان و دومین علت اصلی مرگ و میر در زنان پس از سرطان ریه است.
در کشورهای پیشرفته بطور متوسط از هر 10 زن یک نفر در طول عمر خود به سرطان پستان مبتلا می‌شود.
البته این میزان تجمعی است؛ به این معنی که با افزایش سن میزان خطر افزایش می‌یابد.
به عنوان مثال در امریکا از هر 8 زن 1 نفر به سرطان پستان مبتلا می‌شود اما تا سن 30 سالگی شانس ابتلا برای هر زن تنها یک به 2000 است.
در کشورهای در حال توسعه حدوداً از هر 30 زن یک نفر در طول زندگی این بیماری را تجربه می‌کند.
این بیماری شایع‌ترین سرطان در بین زنان ایرانی است؛ بطوری که از هر چهار مورد سرطان تشخیص داده شده در زنان، یک مورد آن سرطان پستان است.
ویتامین D برای داشتن یک سیستم ایمنی پرقدرت ضروری است، به بیان دیگر این ویتامین عملکرد ایمنی اکتسابی را بهبود می‌بخشد و از پیشرفت بیماری‌های خودایمنی جلوگیری می‌کند.
این ویتامین به مقابله با عفونت‌ها نیز کمک می‌کند. ویتامین D نقش مهمی در هموستاز کلسیم و متابولیسم استخوان دارد و به بهبود عملکرد قلب و عروق، عضله و سیستم عصبی نیز کمک می‌کند.
در حال حاضر پژوهش‌ها بر روی سایر نقش‌های این ماده مغذی حیاتی متمرکز می‌باشند.
تعداد بیشماری از مطالعات مشاهده‌ای نشان داده‌اند که کمبود ویتامین D با افزایش خطر بیماری قلبی، پرفشاری خون، افسردگی، چاقی، آرتریت روماتویید، دیابت، مالتیپل اسکلروزیس (ام اس)، عفونت‌های ویروسی و سرطان سینه و کولون در ارتباط است.
شیوع روبه افزایش سرطان سینه و نیز شیوع بالای کمبود ویتامین D در دنیا و ایران ما را بر آن داشت تا در این مقاله به این موضوع بپردازیم و شما را در جریان برایندی از آخرین پژوهش‌های صورت گرفته در این زمینه قرار دهیم.
ویتامین D یک هورمون استروییدی چندکاره است که به نظر می‌رسد اثرات ضدتومور نیز داشته باشد.
گزارشات علمی متعددی وجود ارتباط معکوس بین غلظت سرمی ویتامین D و بروز برخی سرطان‌ها از جمله پستان، کولورکتال، کلیه، ریه و پانکراس را اثبات نموده‌اند.
شناخت استراتژی‌های پیشگیری کننده از سرطان سینه می‌تواند ریسک بروز این سرطان را کاهش دهد.
از سال 1980 وجود گیرنده ویتامین D در غدد پستانی تشخیص داده شد و بحث اثر پیشگیری کنندگی ویتامین D از بروز سرطان سینه مطرح شد و از آن زمان تاکنون مطالعات بسیاری در این زمینه صورت گرفته است.
کمبود این ویتامین در مبتلایان به سرطان سینه شایع است و شواهدی نشان داده‌اند که کاهش سطح سرمی این ویتامین در پیشرفت بیماری مؤثر است.
مطالعات اپیدمیولوژیک بسیاری نشان داده‌اند که غلظت سرمی بالای ویتامین D با کاهش ریسک سرطان سینه همراه بوده است.
نتایج آخرین پژوهش‌ها حاکی از آن است که بروز سرطان سینه در زنان با سطح سرمی ویتامین D بالاتر از 60 نانوگرم بر میلی لیتر تا 80 درصد کمتر از زنانی بود که غلظت سرمی ویتامین D در آنها کمتر از 20 ng/ml بود.
از بررسی مطالعات انجام شده در این زمینه از سال 1980 تاکنون نتایج جالب توجهی به دست می‌آید، از جمله اینکه سطوح بالای ویتامین D در خون با کاهش نرخ مرگ و میر در مبتلایان به سرطان پستان در ارتباط است.
نرخ مرگ و میر در مبتلایان به این نوع سرطان که ویتامین D سرمی بالایی داشتند در مقایسه با مبتلایانی که غلظت سرمی پایینی داشتند، 44 درصد کمتر بود.
تحقیقات تازه‌تر بیانگر ارتباط بین سطوح پایین ویتامین D و خطر بازگشت بیماری و کوتاه‌تر بودن مدت حیات می‌باشد.
به عبارت دیگر، کمبود این هورمون حیاتی در مبتلایان به سرطان پستان می‌تواند منجر به بزرگتر شدن تومورها و متاستاز سلول‌های سرطانی به سایر قسمت‌های بدن بویزه غدد لنفاوی گردد.
امروزه مکمل یاری با ویتامین D بعنوان بخشی از فرایند درمان برخی سرطان‌ها بکار می‌رود.
ویتامین D که از طریق برخی غذاها (سالمون، صدف، روغن کبدماهی و ...) و مکمل ها و قرارگرفتن در معرض نورخورشید به دست می‌آید، نقش‌های متنوعی در پیشگیری از بروز و گسترش سرطان سینه دارد.
گیرنده‌های ویتامین D در بافت های متعدد بدن وجود دارند و فرم فعال ویتامین D (یعنی 1,25(OH)2D3) در اپیتلیوم پستان سالم به گیرنده خود متصل می‌شود و این کمپلکس چرخه سلولی را تنظیم، و تمایز سلولی را ارتقاء می‌بخشد و از سلول در برابر آسیب DNA محافظت می‌نماید؛ همچنین سلول‌های ایمنی را فعال کرده و التهاب را سرکوب می‌کند.
در سلول‌های سرطانی نیز این کمپلکس آپوپتوز را فعال نموده و رشد تومور را مهار می‌کند. 1,25(OH)2D میتوز را در سلول‌های اپیتلیال پستان مهار می‌کند و نیز رهاسازی کلسیم یونیزه را از ذخایر داخل سلولی تحریک می‌کند که این امر آپوپتوز را القا می‌نماید.
مقدار مورد نیاز ویتامین D برای کودکان کمتر از یکسال روزانه 400 واحد بین المللی (IU) و برای سنین 1 تا 70 سال (شامل زنان باردار و شیرده) روزانه 600 واحد و برای سنین بالای 70 سال 800 واحد می‌باشد.
ویتامین D دریافتی نباید بیش از 10000 واحد در روز باشد و سطوح سرمی بیش از 125ng/ml ممکن است عوارضی مانند تهوع، یبوست، کاهش وزن، آریتمی قلبی و آسیب کلیوی داشته باشد.
لازم است سطح خونی ویتامین D، این ماده مغذی حیاتی، بطور منظم کنترل شود.
معمولاً افراد نمی‌دانند که دچار کمبود این هورمون هستند و این امر باعث تشدید کمبود آن می‌گردد.
برخی گمان می‌کنند که به اندازه کافی در معرض تابش نور خورشید هستند و درنتیجه غلظت ویتامین D در بدن آنها بالا است یا اینکه تصور می‌کنند که این ویتامین را از طریق غذاها بدست می‌آورند.
حتی برخی فکر می‌کنند که اگر در آزمایش خون‌شان مقدار کلسیم در محدوده طبیعی باشد پس مقدار ویتامین D آنها نیز کافی است، در صورتی که این فرض نادرست است.
به منظور پیشگیری از بروز این سرطان لازم است خانها سطح سرمی ویتامین D شان را بالای 60 نانوگرم بر میلی لیتر حفظ نمایند و در مبتلایان به سرطان پستان این غلظت بایستی بالاتر از 70 ng/ml باشد.
برخی تغییرات در شیوه زندگی می‌تواند بطور قابل توجهی خطر ابتلا به سرطان سینه و انواع دیگر سرطان را کاهش دهد از جمله حفظ وزن مناسب و پیشگیری از چاقی، ورزش، رژیم سالم با مقدار زیادی میوه و سبزیجات تازه و اجتناب از مصرف بیش از حد الکل.
خلاصه نتایج پژوهش‌های اخیر
* مطالعات نشان داده است که اکثر زنان مبتلا به سرطان پستان دچار کمبود ویتامین D بوده‌اند.
* احتمال بروز سرطان پستان در زنان پس از سنین یائسگی که ویتامین D کافی دریافت ننمایند بالاتر است.
* احتمال گسترش تومور در زنان مبتلا به سرطان پستان که سطوح سرمی ویتامین D در آنها پایین است، بیشتر است.
* نرخ مرگ و میر ناشی از سرطان پستان در مبتلایانی که ویتامین D بالا دارند، کمتر است.
