گذر از تحریم ها با تدبیر شیخ الوزراء

به گزارش گروه اطلاع رسانی ایرنا؛پیروزی حسن روحانی در انتخابات 1392خورشید باعث شد تا مرد کارکشته نفت بار دیگر به این عرصه بازگردد. نامدار زنگنه به عنوان نامزد نهایی تصدی پست وزیر نفت، جهت معرفی به مجلس شورای اسلامی انتخاب شد تا به قول احمد توکلی نماینده تهران در مجلس شورای اسلامی «نشاطی در کارکنان نفت ایجاد» شود. در همین زمان هم زنگنه به کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس رفت تا درباره قرارداد کرسنت توضیحاتی ارایه کند که بنابه گفته موسی الرضا ثروتی یکی از اعضای این کمیسیون «در این جلسه وزیر نفت درباره قرارداد کرسنت و مشکلات تولید و فروش و صادرات نفت توضیح داد. وزیر نفت در پاسخ به سوالاتی درباره قرارداد کرسنت اعلام کرد که مجلس از این قرارداد تحقیق و تفحص کرد که نتیجه این تحقیق مثبت بود».

سرانجام زنگنه با 166رای موافق،‌13 ممتنع و 104مخالف با کسب اعتماد نمایندگان مجلس نهم، به وزرات نفت دولت یازدهم باز گشت.

در این دوره بار دیگر پرونده قرارداد کرسنت باز شد و دادگاه لاهه در 2013 اعلام کرد که این قرارداد از لحاظ قانونی لازم‌الاجرا است و طرف ایرانی باید تعهدات خود را عملی کند اما این اتفاق اجرایی نشد و دادگاه لاهه تصمیم به جریمه کردن ایران و پرداخت غرامت به طرف اماراتی گرفت. البته در همین زمان رقم های مختلفی از طرف مخالفان و حتی موافقان برای این غرامت اعلام می شد.

در دولت یازدهم زنگنه کار پس گرفتن سهم ایران از اوپک را به سرانجام رساند. با مشخص شدن آثار برجام فروش نفت ایران بیشتر شد و تولیدی که به روزانه یک میلیون بشکه رسیده بود در این مدت نزدیک به سه میلیون افزایش پیدا کرد. صادرات میعانات هم در اواخر 1395خورشیدی به 400 هزار بشکه رسید.

برخورداری از میدان ‌های مشترک نفتی و تعامل با شرکت‌ های بزرگ دنیا (مثل حضور توتال و قرارداد بیست‌ساله پنج میلیارد دلاری) همچنین رونمایی از قراردادهای جدید نفتی متفاوت با قبل که برای سرمایه‌گذاری جذابیت بیشتری دارد و مناقصه توسعه میدان های نفتی، از دیگر اقدام های زنگنه به حساب می‌آید.

همچنین پیشرفت پارس جنوبی و بهره‌برداری از پنج فاز مهم و برابر شدن سهم ایران با قطر، بهره‌برداری از لایه‌های نفتی پارس جنوبی برای نخستین بار و در فاز دوم استفاده از سیستم‌های افت فشار، ارتقای پالایشگاه‌ هایی که مازوت زیادی مصرف می‌کردند و نوسازی و بهسازی آنها با سرمایه‌گذاری خارجی، افزایش تولید گاز و استفاده نیروگاه‌ها از گاز طبیعی از اقدام هایی بود که نامدار زنگنه در دولت یازدهم انجام داد.

**بیژن نامدار زنگنه(1396 تاکنون)
زنگنه به سبب سابقه طولانی مدت در وزارت که به شیخ الوزراء معروف شده بود بار دیگر در دولت روحانی سکاندار نفت شد. وی را باید باسابقه ترین وزیر دولت دوازدهم دانست؛ وزیری که با کسب 230 رای موافق و 35 رای مخالف و 23 رای ممتنع موفق شد رای اعتماد را از مجلس بگیرد.

**برنامه های زنگنه در دولت دوازدهم
شیخ الوزراء نفت با کارنامه موفق در دولت یازدهم برنامه های خود در دولت جدید روحانی را تغییر رویکرد از صادرات نفت خام به صادرات فرآورده های با ارزش افزوده بالا، افزایش ظرفیت پالایشی کشور، ادامه توسعه جدی میدان های مشترک گازی و نفتی، عقد قراردادهای جدید نفتی با هدف توسعه میدان های مشترک و نیز افزایش ضریب بازیافت از مخازن نفت کشور با بکارگیری فناوری های نوین و جذب سرمایه گذاری خارجی و ایجاد اشتغال، تکمیل شبکه سراسری (خطوط اصلی) گازرسانی کل کشور و اتمام طرح های گازرسانی به شهرهای کوچک و روستاهای باقیمانده، دانست.

**افزایش صادرات نفت
براساس گزارش آژانس بین المللی انرژی قبل از تحریم‌های نفتی، ایران روزانه 600 هزار بشکه نفت به اروپا صادر می‌کرد که این وضعیت در دوره روحانی به بیشترین میزان خود و به حدود 800 هزار بشکه در روز رسید.

ترکیه بزرگترین کشور خریدار نفت ایران محسوب می شود به طوری که این کشور به طور میانگین بین 200 تا 250هزار بشکه نفت از ایران وارد کرده است. از طرف دیگر ایتالیا، فرانسه، هلند، یونان و لهستان نیز دیگر مشتریان نفت شدند که این وضعیت به نسبت زیادی بستگی به شرایط سیاست خارجی و تحریم ها دارد؛ اینکه با نقض برجام توسط آمریکا، تصمیم کشورهای اروپایی برای خرید نفت ایران چه خواهد بود؟

**نامه هشدارآمیز خطاب به رییس اوپک
زنگنه با تجربه بالا در مدیریت نفت را باید یکی از شخصیت های تاثیرگذار در حوزه بین المللی نیز دانست که همواره در اوپک به دفاع از حق ایران پرداخته است. وی یکی از نمونه های آن را باید نامه وی خطاب به «سهیل محمد المزروعی» رییس کنفرانس اوپک دانست.

زنگنه در این نامه ضمن یادآوری تصمیم هایی که در جلسه اوپک گرفته شد، با اشاره به اقدام بعضی از اعضای آن به افزایش تولید فراتر از توافق و انجام درخواست آمریکا هشدار داد.

زنگنه از طریق نامه از رییس کنفرانس اوپک تقاضا کرد که به همه کشورهای عضو منعکس کند که نسبت به تعهدهای خود و تصمیم های گرفته شده توسط اوپک در کنفرانس‌های 171 و 174 پایبند بوده و از انجام هرگونه اقدام یک جانبه که موجب آسیب به وحدت و استقلال سازمان اوپک می‌ شود، خودداری کنند.

**ترک جلسه اوپک
یکی از تصمیم های زنگنه برای دفاع از حفظ صادرات نفت ایران در جلسه کمیته نظارت بر بیانیه اوپک که در 1397 خورشیدی برگزار شد، ترک این جلسه به نشانه اعتراض به تصمیم اعضا برای افزایش تولید نفت بود. روسیه و عربستان قصد داشتند در این نشست پیشنهاد افزایش تولید نفت را مطرح کنند به طوری که تولید اوپک و متحدان غیراوپکی به میزان 500 هزار تا 1.5 میلیون بشکه در روز افزایش یابد که این امر موجب ترک جلسه توسط وزیر نفت ایران شد.

هرچند زنگنه در ارتباط با این عکس العمل خود در پاسخ به این سوال خبرنگاران گفت: «من فکر کردم که آنها حرف‌هایی که می‌زنند در جهت منافع ملی ما نیست. آنها می‌خواستند بر ما فشار وارد کنند و البته از برخی کشورها انتظار بیشتر از این هم نمی رفت؛ چراکه آنها همواره درباره صحبت ‌های اخیر ترامپ علیه ایران هورا کشیدند».

**مرد اول دیپلماسی اوپک
زنگنه را باید در دوران هایی مرد اول دیپلماسی اوپک دانست. مردی که خوب می داند با همتایان خود در کشورهای دیگر چگونه برخورد کند و سیاست های نفت در حوزه بین الملل را بسیار خوب می شناسد. همین تجربه سبب شد تا در آغاز اجلاس 174 اوپک، بازی آمریکا برای باز کردن شیر نفت در بازار جهانی را به خوبی به هم بریزد. وزیر نفت ایران پیش از آغاز اجلاس در وین گفت که در گفت ‌وگو با وزیر انرژی عربستان به یک چارچوب تفاهمی در ارتباط با سطح تولید نفت دست یافته است.

زنگنه با یک بازی هوشمندانه با فردی توافق کرد که هیچگاه انتظار آن نمی رفت. وزیر نفت ایران ارتباط خود با وزیر انرژی عربستان را به رغم تنش های سیاسی 2 کشور مناسب توصیف کرد و گفت که متن نهایی توافق وی و وزیر انرژی عربستان باید به تایید اوپک برسد اتفاقی که در نهایت افتاد.

**دستاوردهای اجلاس 174 اوپک برای ایران
اجلاس 174 اوپک در حالی به پایان رسید که بیانیه این اجلاس تداوم تعهد اعضای سازمان اوپک بر تامین ثبات بازارهای جهانی نفت خام، منافع مشترک کشورهای تولیدکننده، کارایی اقتصادی، امنیت عرضه برای مصرف‌کنندگان و بازگشت سرمایه عادلانه را مورد تاکید قرار داد. این اجلاس دستاوردهایی برای ایران داشت که به همت نامدار زنگنه عملی شد.

نخستین دستاورد بنا بر گفته خود زنگه حفظ سهمیه تولید روزانه نفت خام اعضای اوپک بود. این مساله به معنای این است که کشورهایی که فاقد توانایی تولید سقف هستند نیازی به نگرانی ندارند و اگر کشوری بخواهد بالای سقف مصوب تولید کند باید با این کشورها هماهنگ باشد. این قانون در صورت بازگشت تحریم‌های نفتی برای ایران بسیار مهم خواهد بود.

دستاورد دیگر زنگنه حفظ چهارچوب کلی توافق پیشین بود که هم بازار را از شوک دور خواهد کرد هم احتمالاً منافع ایران را تا زمان پایبندی اعضا به توافق حفظ می‌کند اما دستاورد دیگر برای ایران داخلی بود. زنگنه علاوه بر حفظ فضای تنفس اقتصادی نظام، توانست بار دیگر در برابر منتقدانی که او را متهم اصلی کرسنت جلوه می‌دهند بدرخشد و در دورانی که وزراء با انتقادهای زیادی روبه رو هستند، کارآمدی و توانمندی خود را نشان دهد و با زبانی باز در برابر منتقدان بایستد.

**انتقاد از سیاست های ترامپ
نامدار زنگنه در ادامه دفاع از حقوق ایران در ارتباط با سیاست های نفتی در حوزه بین الملل این بار به انتقاد از ترامپ پرداخت. وی از سیاست های رییس جمهوری آمریکا در ارتباط با سازمان کشورهای صادرکننده نفت، اوپک به شدت انتقاد کرد.

وزیر نفت در گفت وگو با تلویزیون ایران، دونالد ترامپ را به توهین به کشورهای عضو اوپک متهم کرد. زنگنه با تاکید بر اینکه بازار نفت نباید تحت تاثیر عوامل سیاسی قرار بگیرد افزود: «ترامپ هر روز پیام تازه ای می فرستد و این باعث بی ثباتی در بازار می شود.» وزیر نفت ایران گفت «دستور» رییس جمهوری آمریکا به اعضای اوپک برای افزایش تولید نفت، توهین بزرگی به دولت ها و ملت های این کشورهاست و بازار را هم بی ثبات می کند.

**کارت زردهای زنگنه
زنگنه جزو آن دسته از وزرای دولت دوازدهم است که از مجلس کارت زرد دریافت کرد. به این صورت که در جلسه علنی 21 آذر 1396خورشیدی مجلس سوال حسینعلی حاجی‌دلیگانی نماینده مردم شاهین‌شهر، برخوار و میمه و عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس از بیژن زنگنه درباره علت اجرای طرح برندینگ برخلاف اختیارات قانونی وزیر مطرح شد.

حاجی‌دلیگانی در طرح سؤال خود به دستورالعمل صادر شده از طرف وزیر نفت اشاره کرد که بر اساس آن، چند شرکت واسطه ‌ای تحت عنوان شرکت‌ های متخصص و صاحب برند برای سوخت‌ رسانی از شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده ‌های نفتی تا جایگاه ‌های سوخت تشکیل شده و این شرکت ‌ها نابسامانی ‌هایی را در نقاط مختلف کشور به وجود آورده ‌اند.

وزیر نفت نیز در پاسخ به این سؤال، این دستورالعمل را مستند به قانون وظایف و اختیارات وزارت نفت، مصوب 1391خورشیدی عنوان کرد و گفت: «هدف از این دستورالعمل این بوده است که گردش مالی پیچیده بین شرکت‌های پخش و جایگاه‌داران و کامیون‌داران، جمع و وضعیت جایگاه‌ها نیز ساماندهی شود».

وی با تأکید بر اینکه هیچ انحصاری در این فرآیند وجود ندارد، گفت: «اجرای این طرح باعث کاهش تصدی‌گری دولت می‌شود و وضعیت جایگاه‌ها نیز ساماندهی می‌شود».

نمایندگان پس از اعلام قانع نشدن حاجی دلیگانی از پاسخ وزیر نفت با 106رای موافق،‌80 رای مخالف و 6 رای ممتنع از مجموع 211 نماینده حاضر در مجلس سوال این نماینده را وارد دانستند و اولین کارت زرد به وزیر نفت را به عنوان عضو کابینه دوازدهم دادند.

**بار دیگر کرسنت
مناظره های انتخاباتی 1396خورشیدی و اتهام زنی نامزدها به یکدیگر بار دیگر پای قرارداد کرسنت را میان کشید. ابراهیم رئیسی یکی از نامزدها اعلام کرد که در دولت «کار و کرامت» خود «14میلیارد دلار که هیچ؛ در پرونده‌ای که بر اساس فساد منعقد شده، حتی یک دلار هم به کسی نخواهیم داد و حقوق ملت را با اقتدار حفظ خواهیم کرد.»

همین سخنان باعث شد تا زنگنه بار دیگر در این رابطه در واکنشی تلگرامی تصریح کرد: «ما در مورد کرسنت هیچ جریمه ای نشده ایم و قاطعانه و قدرتمندانه در حال دفاعیم. البته به دلیل ضعف دولت گذشته ما به عدم اجرای قرارداد محکوم شدیم».
البته حسن روحانی دیگر نامزد ریاست جمهوری نیز در این مناظره تلویزیونی تاکید کرد: «پرونده کرسنت در مرحله داوری است و هنوز به پایان نرسیده است و رقم‌ها نیز این ارقامی که در شایعات گفته می‌شود، نیست».

همچنین بار دیگر طرح استیضاح زنگنه در راستای بی‌نتیجه ماندن بحث قرار داد کرسنت، از طرف عده ای از نمایندگان به میان آمد. ابوالفضل ابوترابی نماینده مردم نجف‌آباد و عضو کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس درباره محورهای این طرح استیضاح گفت: «پس از اینکه آقای زنگنه تصدی وزارت نفت را بر عهده گرفت ایران در پرونده کرسنت 18 میلیارد دلار جریمه شد».

هرچند در همین زمان وزارت نفت در اطلاعیه ای اعلام کرد که محکومیت ایران در این پرونده صحت ندارد و به طریق اولی، ارقامی نیز که به عنوان جریمه ایران مطرح شده است، مورد تایید نیست.

**گاز رسانی به مناطق محروم
هرچند وزارت نفت در سال های اخیر به ویژه با وجود تحریم های یک جانبه با مشکلات زیادی مواجهه بوده است اما حوزه گازرسانی به مناطق محروم به دلیل خدمات رسانی مستقیم به سطح جامعه، یکی از اهداف اصلی آن بوده است. چنانچه زنگنه وزیر نفت در جلسه 18 خرداد 1393 در صحن علنی مجلس هنگام تشریح محورهای سیاستهای اقتصاد مقاومتی در صنعت نفت، با بیان این که تلاش برای گازرسانی روستایی از اهداف اصلی وزارت نفت است، گفت: «ما در صدد هستیم تا پایان 1395 سفره گازرسانی روستایی را تمام کنیم تا گازرسانی به همه روستاها حتی روستاهای حداقل 20 خانوار نیز انجام شود».
با این حال، هدف گازرسانی به روستاها و شهرهایی که پیشتر زنگنه بیان کرده بود، فراموش نشد و وزیر نفت بر روی برنامه خود پای فشرد و در صحبت های مختلف خود خبر از انجام این طرح داد.

بنابراین با شروع وزارت زنگنه در دولت یازدهم تا به امروز طرح گاز رسانی به مناطق محروم با موفقیت همراه بوده است. برای نمونه حمیدرضا عراقی مدیرعامل شرکت گاز کهگیلویه و بویراحمد در 1395خورشیدی از گازرسانی به بیش از 97 درصد جمعیت شهری و 72 درصد جمعیت روستایی این استان خبر داد یا اینکه در 1396 سیدابوالفضل رضوی معاون توسعه روستایی و مناطق محروم نهاد ریاست جمهوری به موفقیت دولت در گازرسانی به 2 هزار روستا در سراسر کشور اشاره کرد، سیاستی که از طرف وزارت نفت شروع شده و همچنان ادامه دارد.

**راه اندازی فازهای عسلویه
وزارت نفت در حوزه میدان گازی پارس جنوبی از مهر 1392 فعالیت هایی شامل دریافت کالا، نصب تجهیزات، عملیات آزمایش خطوط و پیش راه اندازی و راه اندازی انجام داد. تاسیسات خشکی فازهای 17 و 18 در 1393 به بهره برداری رسید و خوراک آن از فازهای 6، 7 و 8 تامین شد. این در حالی است که بهره برداری از فاز 19 از زمستان 1394 آغاز شد و نخستین محموله میعانات گازی در فروردین 1395 صادر شده است. نیز در 21 دی 1394 فازهای 15 و 16 طی آیینی با حضور رییس جمهوری به بهره برداری رسید.

همچنین در 27 فروردین 1396خورشیدی با تکمیل اجرای عملیات در بخش‌های خشکی و فراساحل و نیز راه‌اندازی واحدهای فرآیندی و شیرین سازی سه طرح توسعه فازهای 17-18 ، 19 و 20-21 در عسلویه با حضور رییس جمهوری در منطقه پارس جنوبی افتتاح شدند. در این فازها روزانه 50 میلیون متر مکعب گاز شیرین،80 هزار بشکه‌ میعانات‌ گازی و 400 تُن گوگرد و سالانه یک میلیون تُن اتان و بیش از یک میلیون تُن گاز مایع تولید می‌شود.

**بهره برداری از میادین مشترک نفتی و گاز
میادین نفتی و گازی مشترک ایران با کشورهای همسایه و غنی بودن حوضه های نفتی از ساختارهای حاوی هیدروکربور در منطقه خاورمیانه موجب شده است که تعدادی از مخازن نفتی و گازی این منطقه به طور مشترک در بین کشورها واقع گردد. این میادین به لحاظ زمین شناسی یکپارچه بوده اما از لحاظ مالکیت اشتراکی است. رقابت میان کشورهای همسایه موجب شده که این مخازن مرزی نسبت به مخازن درون کشور در اولویت بهره برداری قرار گیرد.

به این ترتیب در دولت های یازدهم و دوازدهم یکی از اولویت‌های تخصصی که از جانب رییس جمهوری به وزارت نفت ابلاغ شد، انجام اقدامات لازم برای بهره‌برداری کامل از تمام میادین مشترک نفت و گاز بود. از این رو زنگنه عزم خود را جزم کرد تا این خواسته را انجام دهد. در این دوره با تمرکز توان فنی و منابع مالی، وزارت نفت توانست تولید از این میدان مشترک را به سطح تولید قطر برساند.

به این ترتیب که با ورود 11 فاز جدید میدان گازی پارس‌جنوبی به مدار تولید در دولت‌های یازدهم و دوازدهم، هم‌اکنون ظرفیت تولید گاز غنی از این میدان به حدود 570 میلیون مترمکعب در روز بالغ می‌شود که با میزان تولید قطر از این میدان مشترک، برابری دارد. وعده‌ وزارت نفت به مردم درباره افزایش برداشت گاز از میدان گازی پارس جنوبی در دولت یازدهم، در پایان سال 1395 به‌طور کامل عملی شد. همچنین پنج فاز مهم و راهبردی باقیمانده پارس‌جنوبی تا پایان سال 1397رسماً به بهره‌برداری خواهد رسید.

البته باید اشاره کرد که در دوران تحریم ‌ها و با خروج شرکت‌های بزرگ خارجی و دشواری شرکت‌های داخلی در تامین مالی، تکنولوژیکی و تجهیز تاسیسات مورد ‌نیاز، روند توسعه در بهره برداری از این میادین مشترک تا حدودی به کُندی پیش می رفت اما همین پیشرفت ها هم قابل تقدیر است.

**صادرات گاز
میزان صادرات گاز ایران به کشورهای همسایه یکی از اهداف دولت های یازدهم و دوزادهم بوده است به نحوی که میزان صادرات گاز ایران در 1396نسبت به مدت مشابه 1395حدود 60 درصد رشد داشت. از نمونه های این صادرات می توان به ترکیه اشاره کرد. درحال حاضر سالانه 10 میلیارد متر مکعب گاز به ترکیه صادر می شود که ظرفیت افزایش آن وجود دارد و در این رابطه مذاکراتی هم صورت گرفته است.

یکی از کشورهای دیگری عراق است که شامل 2 بخش بغداد و بصره می‌شود. میانگین صادرات گاز به بغداد روزانه 8.5 تا 9 میلیون متر مکعب گاز بوده و تا 18 میلیون متر مکعب در روز نیز رسیده است. هرچند در خرداد 1397 نخستین سال صادرات گاز ایران به بغداد به پایان رسیده است و پس از آن مقدار صادرات روزانه گاز به بغداد به 14 میلیون مترمکعب خواهد رسید.

صادرات گاز به پاکستان هنوز به مرحله اجرا درنیامده است چرا که با وجود تکمیل خط لوله صادرات گاز به پاکستان در ایران، هنوز پاکستان در تکمیل خط لوله گازی موسوم به ‌آی‌پی تعلل می ورزد و بهانه خود را بی پولی اعلام می کند در حالی که به نظر می آید این تعلل را باید در تحریم‌ها و فشارهای آمریکا جست ‌وجو کرد.

صادرات گاز کشور به عراق (بغداد) نیز حدود 15 میلیون مترمکعب است که با صادرات به بصره در جنوب عراق این میزان، افزایش می یابد

**منتقدان شیخ الوزراء
شیخ الوزرا مانند بیشتر وزرای دولت روحانی از آغازین روزهای کاری ‌اش با چالش‌ها‌ی فراوانی روبر بود و تا به امروز در کابینه دوازدهم هم ادامه دارد. منتقدان نخست او را به سوء مدیریت در قضیه ابهام برانگیز کرسنت متهم کردند که وی در افشای اجمالی دست ‌های پشت پرده در آن ماجرا توانست تا حدودی از این ماجرا تبرئه شود. سپس در جریان رای دیوان داوری به گران فروشی ایران در صادرات گاز به ترکیه و رای دادگاه علیه ایران و له ترکیه، باز هم متهم به سوء مدیریت شد. ماجرای قرارداد‌ها‌ی نفتی یا IPC نیز تا مدت ها دستاویز مخالفان زنگنه برای حمله به او بود. آنها زنگنه را متهم می‌کردند که نگاهش متوجه شرکت‌ ها‌ی خارجی است و توجهی به داخل کشور ندارد! در آخر هم در رسانه‌هایشان زنگنه را متهم به تصفیه وزارت نفت کردند. منتقدان مدعی بودند که شیخ الوزرا نیروهای مخالف دولت را از وزارتخانه اخراج کرده است.

**تحریم ها و چالش های آینده زنگنه
هرچند با گذشت پنج سال از عمر وزارت زنگنه در دولت روحانی، او توانسته کارنامه ای به نسبت قابل قبول اما نمی توان گفت بی نقص از خود ارایه دهد اما این وزارتخانه به سبب در اختیار داشتن مهمترین منبع حیاتی اقتصاد کشور با وجود خروج آمریکا از برجام با چالش هایی مواجهه خواهد شد.

هرچند شاید عده ای از مردان نفتی این تحریم ها بر نفت را بی ثمر بدانند اما تحلیلگران پیش بینی کرده اند صادرات نفت ایران به بازار جهانی کاهش خواهد یافت. با این وجود زنگنه بر این باور است که با خروج آمریکا از برجام اتفاق خاصی برای صادرات نفت و میعانات گازی ما رخ نخواهد داد و درآمدهای ارزی ایران طبق آنچه در بودجه آمده است، تامین خواهد شد.

البته این دلخوشی مردان نفتی را نمی توان بی ارتباط با حضور پررنگ خارجی ها در بیست و سومین نمایشگاه بین المللی نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی دانست. در این نمایشگاه شرکت هایی از آلمان، هلند، اسپانیا و ... حضور داشتند.

با توجه به این مقدمه باید گفت که ایران هنوز نتوانسته خود را از تک محصولی بودن رها کند و همچنان نفت این طلای سیاه یا شاید «بلای سیاه» نقش اساسی در تامین بودجه ایفا می کند.

بنابراین لازم است تا مردان نفتی نگاهی واقع بینانه به تحریم ها و وضعیت و جایگاه کشور در نظام بین المللی داشته باشند تا قبل از اینکه تحریم ها بر نفت آنها اثر کند چاره ای اندیشیده باشند.

پژوهش9370**9131