علی بن ابراهیم قمّی به سندش از حضرت صادق علیه السلام در پاسخ این پرسش که فرشته‌ها فزون‌ترند یا آدمیزادها؟ روایت کرده که فرمود:
به آن که جانم به دست اوست البتّه فرشته‌ها در آسمان از شمار خاک زمین بیش‌اند، در آسمان جای پایی نیست جز این که فرشته‌ای تسبیح و تقدیس کند و در زمین درخت و کلوخی نیست جز این که فرشته‌ای بر آن گماشته، و خدا هر روز کار او را بیاورد و خدا به او داناتر است، هیچ کدام نیستند جز این که هر روز به ولایت خاندان من به خدا تقرّب جویند و برای دوستان ما آمرزش خواهند و به دشمنانمان لعن کنند و از خدا عذاب آن‌ها را خواهند. «1» در کتاب با عظمت «احتجاج» از هشام بن حکم روایت کرده که زندیق در پرسش‌های خود از امام صادق علیه السلام پرسید:
چه علّت دارد فرشته‌هایی گماشته بر بنده‌هایش که خوب و بد او را بنویسند، با این که خدا نهان و نهان‌تر را می‌داند؟ فرمود:
بدین وسیله آنان را به عبادت گرفته و گواهان خلقش ساخته، تا بنده‌هایش بیشتر مواظب طاعت خدا باشند و از گناهش خوددار گردند، بسا بنده‌ای که قصد گناه کند و فرشته را یاد آورد و باز ایستد و می‌گوید پروردگارم مرا بنگرد و حافظان گواه بر من شوند. و نیز خدا به لطف خود آن‌ها را بر بنده‌اش گماشته تا دیوان سرکش و جانوران زمین و آفات بسیاری را از آنجا که نبینند به فرمان خدا از او بگردانند، تا فرمان خدای عز و جل رسد. «2» در تفسیر علی بن ابراهیم در قول حضرت حق:
لَهُ مُعَقِّبَاتٌ مِن بَینِ یدَیهِ وَمِنْ خَلْفِهِ یحْفَظُونَهُ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ» «1»
برای انسان از پیش رو و پشت سر، مأمورانی است که همواره او را به فرمان خدا [از آسیب‌ها و گزندها] حفظ می‌کنند.
امام باقر علیه السلام می‌فرماید:
فرشته‌ها به فرمان خداوند حافظ اویند از این که در چاهی افتد، یا دیواری بر او فرود آید، یا بدی بدو رسد، تا چون مقدَّر خدا آید او را به آن رها کنند و به دست مقدَّرش سپارند. آن دو فرشته‌اند پاسبان شب، و دو تا پاسبان روز که به دنبال هم باشند. «2» در کتاب کم نظیر «الکافی» به سندش از ابی اسامه گوید:
نزد امام صادق علیه السلام بودم، مردی از آداب دستشویی و بیت الخلا پرسید؟
فرمود: یاد خدا کند و از شیطان رجیم به حضرت حق پناه برد، و چون تمام کردی بگو: «سپاس خدا را بر این که به آسانی و عافیت آزار از من بدر کرد».
مرد گفت: آدمی در این حال تاب نیارد جز این که بنگرد بدانچه از او بیرون آید! فرمود: در زمین هیچ آدمی نیست جز این که دو فرشته بر او گمارده‌اند تا در این حال گردنش را به زیر آرند و گویند: ای آدمیزاده، بنگر تا آنچه برایش در این جهان رنج می‌کشی چه می‌شود! «3» کلینی به سندش از امام صادق علیه السلام روایت کند:
هر کس یک بیمار مسلمان را عیادت کند خداوند برای همیشه هفتاد هزار فرشته بر او گمارد تا در بار و بنه او در آیند، و تا قیامت تسبیح وتقدیس و تهلیل و تکبیر گویند و نیمی از نمازشان برای عیادت کننده بیمار باشد. «4» أبوقُرّه می‌گوید: شنیدم امام صادق علیه السلام می‌فرمود:
هر کس برادر مؤمنش را برای خدا در بیماری یا تندرستی دیدار کند، در صورتی که نیرنگی نزند و عوضی نخواهد، خداوند بر او هفتاد هزار فرشته بگمارد تا در دنبالش فریاد کنند، پاکی و بهشت بر تو خوش باد، شما زوّار خدایید و مهمانان رحمانید، تا به خانه‌اش برگردد. یسیر به حضرت گفت:
قربانت گردم، گر چه راه دور باشد؟ فرمود: آری، ای یسیر، گر چه یکسال باشد، خدا جواد است و فرشته‌ها بسیار، بدرقه‌اش کنند تا به خانه‌اش برگردد. «5» امام علیه السلام فرمود:
هر که برای خدا روزه دارد در گرمای سخت و تشنه شود، خداوند هزار فرشته بر او گمارد تا دست به رویش کشند و او را مژده دهند به بهشت و رحمت حضرت رحیم.
مسأله ملائکه و فرشتگان حق در روایات و معارف، باب با عظمتی است، محدّث خبیر، علّامه مجلسی در جلد پنجاه و ششم «بحار الانوار» اکثر روایات مربوط به ملائکه را جمع کرده و هر کدام را لازم دیده توضیح داده است، مشروح این بحث را می‌توانید در آن جلد ببینید.
پی نوشت ها:
______________________________
(1)- رعد (13): 11.
(2)- بحار الأنوار: 67/ 154، باب 52، ذیل حدیث 13؛ تفسیر القمی: 1/ 360، ذیل آیه 11 سوره رعد.
(3)- الکافی: 3/ 69، حدیث 3؛ بحار الأنوار: 77/ 164، باب 1، حدیث 4.
(4)- الکافی: 3/ 120، حدیث 5؛ وسائل الشیعة: 2/ 414، باب 10، حدیث 2509.
(5)- الکافی: 2/ 177، حدیث 7؛ بحار الأنوار: 7/ 346، باب 21، حدیث 7.
مطالب فوق برگرفته شده از
کتاب: تفسیر و شرح صحیفه سجادیه ج 3
نوشته: استاد حسین انصاریان
