مصادیقی از لقمه های نامشروع و مخاطره آمیز

مصادیقی از لقمه های نامشروع و مخاطره آمیز/لقمه هایی پر مخاطره برای دنیا و آخرت
با غرور ناشی از منفعت طلبی خویش گفت که من این ثروتم را با زحمت خود بدست آورده ام حالا بیایم و آن را به این و آن بدهم؟

لقمه های خطرناک، پول های خطرناک
یکی از اموری که در سرنوشت دنیا و آخرت انسان تاثیر بسزایی دارد، موضوع خوراک و لقمه اوست. قرآن کریم، انسان را توصیه می کند که در انتخاب غذای خود، دقت لازم را داشته باشد.[1] بدون شک تامل کردن انسان در غذا و اقتصاد خویش، بدون توجه به حلال و حرام آن میسر نیست. در این مقاله به بررسی پیامدهای دنیوی و اخروی لقمه غیر حلال خواهیم پرداخت.

منفعت طلبی، پیامد دنیوی اقتصاد نامشروع
شکی نیست که مانع بودن لقمه نامشروع به خاطر این است که انسان چه مستقیم (سرقت و..) و چه غیر مستقیم (خمس و زکات) حقوق بندگان خدا را ضایع نموده است و انسان تا حق بندگان خدا را ادا نکند، گرفتار است و باید در آن دنیا، عواقبش را بپردازد.

یک شاخصه مهم از زندگی انسان های بی مبالات در امر اقتصاد، منفعت طلبی است که سرمنشا خیلی از آسیب های جدی در جامعه است.
می توان گفت که منفعت طلبی و کسب لقمه حرام، مسیر تاریخ را عوض کرد. لقمه حرام، چنان قساوتی در دل لشکریان یزید ایجاد کرده بود که به پسر پیامبر خود رحم نکردند؛ تا جایی که امام به آنها فرمود که به علت خوردن لقمه نامشروع، سخن مرا قبول نکرده و اصرار بر قتل من دارید.[2]
گرچه تا سخن از لقمه حرام به میان می آید، ذهن انسان بیشتر به سمت سرقت متمایل می شود؛ اما باید دانست که هرگونه کسب نامشروع، لقمه حرام و اقتصاد ناسالم است و تاثیرات مخرب خودش را دارد؛ از جمله رشوه، که متاسفانه در برخی از ارگان های جامعه به چشم می خورد و عده ای با استفاده از آن، از امتیازات نامتعارف و منفعت های بادآورده وام های کلان استفاده نموده و اقتصادی ناسالم و غیرشفاف را برای جامعه رقم می زنند.
استفاده نامشروع از امکانات بیت المال، یکی دیگر از مصادیق لقمه حرام است، که حتی انسان های پاک را نیز متاسفانه آلوده می کند.

لقمه حرام برای انسان ضرر دارد!
حضرت علی (علیه السلام) در نامه ای به یکی از کارگزارانش، منفعت طلبی او را بر ملا کرده و به او گوشزد می کند؛ تو که انسان خوبی بودی چرا تا چشمت به پول و مادیات افتاد، قیامت را فراموش کردی و در مسیر استفاده شخصی از اموال بیت المال افتادی؟[3] گرچه مخاطب این نامه حضرت، کارگزاران حکومتی است و آنها بیشتر باید مواظب امور اقتصادی خود باشند؛ اما بدون شک مخاطب خطبه حضرت، تک تک افراد جامعه اسلامی است.[4] کسانی که نسبت به پرداخت خمس و زکات بی تفاوت هستند و حق فقیران را از مال خود نمی دهند، خطاب مولی الموحدین علی (علیه السلام) شامل حال آنان است و به فرموده امام صادق (علیه السلام) دزد محسوب می شوند.[5]
کسانی که با وجود تمکن از پرداخت خمس و زکات، نسبت به آن بی تفاوتند، فراموش کرده اند که منفعت طلبی آنها مانند منفعت طلبی قارون زمان پیامبر بزرگ الهی حضرت موسی (علیه السلام) است. وقتی که قوم قارون به او گفتند؛ همانگونه که خدا به تو احسان کرده تو هم به مردم احسان کن[6] او با غرور ناشی از منفعت طلبی خویش گفت که من این ثروتم را با زحمت خود بدست آورده ام[7] حالا بیایم و آن را به فقیران بدهم؟ سخنانی که از برخی افراد بی تفاوت نسبت به خمس و زکات شنیده می شود.
اینک به تاثیر منفی لقمه نامشروع در جهان آخرت خواهیم پرداخت.

لقمه نامشروع و عواقب آخرتی
روایات زیادی در مورد اثر اخروی لقمه نامشروع وجود دارد. برخی از روایات از مانع بودن لقمه حرام برای تسبیح و شکر خدا و استجابت دعا، خبر می دهند.[8] شکی نیست که مانع بودن لقمه نامشروع به خاطر این است که انسان چه مستقیم (سرقت و..) و چه غیر مستقیم (خمس و زکات) حقوق بندگان خدا را ضایع نموده است و انسان تا حق بندگان خدا را ادا نکند، گرفتار است و باید در آن دنیا، عواقبش را بپردازد.[9] طبق روایت حضرت موسی کاظم (علیه السلام)، حتی انفاق کردن از مال نامشروع، در درگاه خداوند قبول نیست.[10]
تا سخن از لقمه حرام به میان می آید، ذهن انسان بیشتر به سمت سرقت متمایل می شود؛ اما باید دانست که هرگونه کسب نامشروع، لقمه حرام و اقتصاد ناسالم است و تاثیرات مخرب خودش را دارد؛ از جمله رشوه، که متاسفانه در برخی از ارگان های جامعه به چشم می خورد و عده ای با استفاده از آن، از امتیازات نامتعارف و منفعت های بادآورده وام های کلان استفاده نموده و اقتصادی ناسالم و غیرشفاف را برای جامعه رقم می زنند. استفاده نامشروع از امکانات بیت المال، یکی دیگر از مصادیق لقمه حرام است، که حتی انسان های پاک را نیز متاسفانه آلوده می کند.

دسته دیگری از روایات، عذاب های آخرتی مال نامشروع را بیان می کند؛ چنانکه در تفسیر آیه 23 فرقان که اعمال برخی از بندگان را بی ارزش می داند[11] آمده است که اینان علی رغم داشتن اعمال صالح، از کسب لقمه نامشروع پرهیز نمی کردند[12] البته نباید فکر کرد که این افراد با آنکه عمل صالح انجام می داده اند، خدای ناکرده لزوما از مال دیگران سرقت می کرده اند؛ بلکه امکان دارد این گروه از پرداخت خمس و زکات و مانند آن، دریغ می نمودند.

سخن آخر
لقمه حرام و اقتصاد ناسالم هم در این دنیا، تبعاتی دارد و هم در جهان آخرت. استفاده ناصحیح از بیت المال مسلمین، و نپرداختن خمس و زکات، از مصادیق لقمه نامشروع هستند.

پی نوشت:
1- آیه 24 عبس: «پس انسان باید به خوراکش با تأمل بنگرد.»
2- تحف العقول، ص240
3- بحارالانوار، ج42، ص182
4- آیه 29 نساء: اى کسانى که ایمان آورده ا ید! اموال یکدیگر را به باطل (و از طرق نامشروع) نخورید مگر اینکه تجارتى با رضایت شما انجام گیرد.»
5- الحیاة ، ترجمه احمد آرام، ج 6 ، ص 364
6- آیه 77 قصص: «و چنان که خدا با تو نیکى کرده است، نیکى کن.»
7- آیه 78 قصص:« (قارون) گفت: جز این نیست که این اموال از روى دانشى که در نزد من است (دانش به تورات و کیمیاء و تجارت و کشاورزى) به من داده شده؛ ترجمه مشکینی، ص395
8- عدة الداعی و نجاح الساعی؛ ص 139
9- میزان الحکمه ج6، ص 535
10- «همانا حرام رشد نمی کند و اگر آن را انفاق کند ثوابی ندارد.» الکافی (ط - الإسلامیة) ، ج 5 ، ص125
11- آیه 23 فرقان: «و ما به سراغ اعمالى که انجام داده اند رفته، و همه را همچون ذرات غبار پراکنده در هوا قرار مى دهیم.»
12- تفسیر نمونه، ج 15، ص 61 .