نکاتی که در مورد فضای مجازی باید بدانیم!

امروزه در بیشتر خانواده‌ها، افراد به جای جمع شدن دور هم و صحبت کردن، هر کدام به نوعی مشغول فضاهای مجازی شده‌اند و دورهمی خانواده‌ها رنگ و بوی خود را از دست داده است.

تحریریه زندگی آنلاین

دهه شصت را همه به خاطر داریم. زمانی که تلویزیون دو شبکه بیشتر نداشت و همه مردم بعد از کار روزانه، اطراف این ابزار اطلاع‌رسانی در کنار خانواده جمع می‌شدند و با دقت و تا آخر شب فیلم‌ها و سریال‌های مختلف را تماشا می‌کردند.

کمی جلوتر رفتیم ویدئو آمد، کم کم همه جا فراگیر شد. مخالفان و موافقان زیادی داشت. اما با ظهور ماهواره ویدئو هم به کنار رفت و بعد از آن از دهه هشتاد به بعد رایانه جای خود را در میان مردم باز کرد.

رسانه بعدی تلفن همراه بود که آهسته آهسته به جمع ما اضافه شد و ما را آنچنان مشغول خود ساخت که گویی قدم به دنیایی دیگر گذاشتیم، با پیشرفت و تحول روز‌افزون در صنعت، علم و تکنولوژی و ظهور رسانه‌های فراگیر در دنیا، هم اکنون می‌بینیم که چندین هزار شبکه ماهواره‌ای چند میلیارد گوشی تلفن همراه و تعدد شبکه‌های صدا و سیما جای سبک زندگی‌های دهه شصت را گرفت.

پای ثابت میهمانی‌‌ها، محافل دینی و مذهبی مراسم‌های عزا و عروسی، مدارس، دانشگاه‌ها، ادارات همه و همه، رسانه‌ و ابزارهای آن مانند تلفن همراه، تبلت، رایانه و... هستند حال که این ابزارها با هدف تسهیل در ساده زیستی بشر به وجود آمده‌اند.

ما باید تابع یک سری قوانین، جهت استفاده بهینه و سامان‌دهی و شیوه‌ استفاده صحیح از آنها باشیم.

ذکر این نکته ضروری است که پدران و مادران با وسایل نقلیه خود به دنبال فرزندان می‌آیند که آنها را از مدرسه به خانه منتقل کنند تا در فضای واقعی اتفاقی برای آنها نیفتد، اما آیا در خانه و در فضای مجازی که مأمن تهدیدات مختلف است هم این مراقبت وجود دارد؟

تعریف فضای مجازی (erspace)

فضای مجازی را می‌توان برای توصیف تمام انواع منابع اطلاعاتی موجود شده از طریق شبکه‌های رایانه‌ای به کار برد.

در حقیقت فضای مجازی نوع متفاوتی از واقعیت مجازی و دیجیتالی است که توسط شبکه‌های رایانه‌ای هم پیوند تامین می‌شود که در حالتی ساده می‌توان آن را مترادف با شبکه جهانی اینترنت دانست.

در هر حال فضای مجازی در هر تعبیری و با هر تعریفی، قلمرویی وسیع، بدیع و بکر است که برای ساکنان خود امکانات، آزادی‌ها، فرصت‌ها، دلهره‌ها، آسیب‌ها و محدودیت‌های نوینی را به همراه دارد اهمیت این قلمرو تا حدی است که امروزه برخی اندیشمندان صحبت از دو جهانی شدن دنیای معاصر می‌کنند.

برخی از ویژگی‌های فضای مجازی

1)سهولت دسترسی به اطلاعات در زمان‌های گذشته، یک نویسنده یا محقق برای اینکه مطلبی را در کتاب‌های دیگر دنبال کند نیاز بود تا سختی‌های زیادی را متحمل شود و رنج سفر را که بعضا باعث از دست رفتن زندگی او می‌شد به جان بخرد اما اکنون....

2) استفاده از زمان، کلیک دستور ساده و مهم در فضای مجازی است که کاربر با فشاردادن یک انگشت به حجم عظیمی از اطلاعات در کمترین زمان دسترسی پیدا خواهد کرد. کاربر با یک جستجوی ساده در کتابخانه‌های دیجیتال و آنلاین ثمره تلاش افرادی را که در این حوزه فعالیت کرده‌اند. به راحتی در دسترس خود قرار می‌دهد.

3) هزینه کم: هر چه رفت و آمد‌ها کمتر می‌شود، هزینه‌ها هم کمتر می‌شود شما با پرداخت هزینه مختصر شارژ اینترنت با دنیایی از اطلاعات موردنیاز برخورد می‌کنید. در برخی از موارد حتی نیاز به خرید کتاب هم نیست و از طریق کتب دیجیتال می‌توان به مطالب مورد نیاز دست یافت.

4) کاهش بلایای زیست محیطی و.... نیز از دیگر محاسن فضای سایبر می‌باشد.

برخی از آسیب‌های فضای مجازی

اعتیاد به اینترنت

این بیماری واقعا بسیار جدی است و در بعضی موارد کشنده بوده است.

ماهیت اعتیاد بسیار فراگیر است هنگامی که صحبت از اینترنت باشد این اعتیاد می‌تواند به چیزهای زیادی پیدا شود از تایپ کردن گرفته تا بازدید از اتاق‌های گپ‌زنی،‌ خرید آنلاین یا بازی‌های چند نفره، اشخاصی که بیش از یک ساعت و به صورت غیر ضروری از فضای مجازی استفاده می‌کنند معتاد هستند اعتیاد به اینترنت حتی میان خانم‌های دارای سه فرزند هم مشاهده شده مخصوصاً در محیط‌های چت که اگر سری به این محیط‌ها بزنید حضور افراد متاهل پررنگ خواهد شد.

دور شدن از معنویت

یکی دیگر از آسیب‌های فضای مجازی دور شدن از معنویت است قبلا سه‌شنبه شب‌ها دعای توسل می‌خواندیم.

شب‌های جمعه دعای کمیل اما هم‌اکنون حتی نماز اول وقت خود را هم به تأخیر می‌اندازیم و این فضا به قدری جاذبه ایجاد کرده و ما را به خود مشغول کرده است که دیگر عبادات برای ما روح ندارد و حتی در قنوت نماز هم فکر و ذکر ما فلان شخص، فلان فیلم یا فلان صحبت است اگر به آیه «الا بذکر‌الله تطمئن القلوب» کمی توجه کنیم آرامش تنها گمشده عصر حاضر است که ما از آن غافل هستیم.

کم‌رنگ شدن محبت عاطفی

متاسفانه در جامعه می‌بینیم که پناه بردن به شبکه‌های اجتماعی در نتیجه کمبود محبت و عاطفه میان فرزندان و والدین است به فرزندان می‌گوییم با پدر و مادر خود دوست شوید.

اما آنها می‌گویند پدر و مادر ما وقت ندارند. چون علاوه بر دغدغه‌های اقتصادی، فیلم‌های جذاب ماهواره‌ای و تلویزیون ما را از یاد آنها برده است.

به دلیل تعدد شبکه‌های تلویزیونی و ماهواره‌ای دیگر فراغتی برای والدین باقی نمی‌‌ماند تا به فرزندان خود برسند در خانه که وارد می‌شویم والدین پای تلویزیون و فرزندان هم در شبکه‌های اجتماعی در حال چت هستند خاطرم هست که مربی پرورشی یکی از مدارس به بنده می‌گفت: یکی از دانش‌آموزان مرتب سر کلاس چرت می‌زد، علت را که جویا شدم گفت: پدرم تا ساعت 3 شب پای ماهواره می‌نشیند. پدر را خواستیم و قضیه را به او گفتیم تنها جوابی که برای ما داشت این بود که «بچه می‌خواست پای ماهواره نشینه بره بگیره بخوابه».

عدم اطلاع والدین از آسیب‌های رسانه‌های نوظهور خسارات جبران ناپذیری را به بنیان خانواده وارد کرده است و نتیجه آن پناه بردن دختران و پسران به شبکه‌های اجتماعی دور از چشم والدین و دوستی‌ها خارج از عرف و در نتیجه گرفتار شدن در منجلاب فساد می‌شود.

بعضاً در سایت‌ها و شبکه‌های اجتماعی مشاهده می‌کنیم که دختران عکس‌های نامتعارف خود را بدون کمترین حیا در این فضا جهت جذابیت و خودنمایی و لایم شدن ارائه می‌دهند.

آسیب‌های اجتماعی فضای مجازی

طلاق

همین میل‌های نابجا و محبت‌های هوس‌آلود در بسیاری از خانواده‌ها عامل طلاق و جدائی لااقل عاطفی زن و شوهرها شده است و گاه مادری را از خانواده و فرزندان خود جدا کرده تا وارد زندگی دیگری کند که برای او نیست و چه داستان‌ها و ماجراهای اسفباری که در این راستا پدید آمده است اگر چنین اتفاقی افتاد م مهری ممنوع وارد حریم پاک قلب انسان شد باید از پیشروی آن جلوگیری کرد همواره این آیه کریمه را به یاد داشته باشیم که می‌فرماید:

یعلمُ خائنه الاعین و ما نخفی‌الصدور: خداوند می‌داند خیانتی که چشم‌ها مرتکب می‌شوند و آنچه در اعماق قلب‌ها مخفی شده است «آیه 19- سوره غافر».

گاهی وقت‌ها حتی خانم‌های متأهل و دارای فرزند هم وارد این فضا می‌شوند و به خودنمایی می‌پردازند و دنبال عاطفه می‌گردند.

یا نوعروسانی که قبل از ازدواج جذب این فضا شده‌‌اند و دیگر نمی‌‌توانند آن را ترک کنند در حالی که شوهرانشان نیاز به محبت و عاطفه همسری دارند با بی‌مهری و بی‌محبتی او مواجه می‌شوند.

در صورتی که قرآن هدف از ازدواج را آرامش و مودت و رحمت بیان کرده است.

سایت‌های همسریابی غیر مجاز

در اینترنت هم‌اکنون حدود 300 سایت همسریابی غیر مجاز در حال فعالیت هستند. این سایت‌‌های فاقد مجوز، عمدتاً با هدف کسب درآمد تشکیل شده‌اند.

سایت‌های همسریابی یکی از مواردی است که متاسفانه در سالهای اخیر رشد قارچ‌گونه‌ای داشته است و هر روز تعداد زیادی از جوانان ندانسته و با آرزوی کنجکاوی به آنها مراجعه می‌کنند.

جوانان به دنبال یافتن گمشده‌های خود و به دلیل فراهم نمودن امکانات و شرایط لازم به سراغ فضای مجازی می‌روند. که نتیجه آن اخباری است که از اخاذی‌ها و سوء استفاده‌های اخلاقی منتشر می‌شود متأسفانه اطلاعات افراد در این سایت‌ها بدون تحقیق و براساس خود اظهاری روی سایت قرار می‌گیرد.

حتی گردانندگان این سایت‌ها از اطلاعات و تصاویری که اشخاص در این سایت‌ها می‌گذارند سوء‌استفاده می‌کنند. در برخی از موارد آسیب‌های اخلاقی، مالی و... که به افراد وارد می‌شود غیر قابل جبران بوده و یک عمر گریبان‌گیر آنها می‌شود.

آسیب‌های امنیتی فضای مجازی

آسیب‌های امنیتی را از دو بعد بررسی می‌کنیم

1- داخل کشور

به دلیل پایین بودن امنیت این فضا مخصوصا پایین بودن امنیت شبکه‌های اجتماعی موبایلی، شاهد هستیم که به طور ناخواسته گوشی افراد هک می‌شود و به دلیل آشنایی با این نرم‌افزارها و نرم‌افزارهای ضد هک، اطلاعات، تصاویر و فیلم‌های شخصی افراد به راحتی در اختیار اخاذان و شیطان صفتان قرار می‌گیرد.

اگر ما با کمی مطالعه با مفهوم سواد رسانه‌ای آشنا باشیم می‌توانیم به بسیاری از این ناامنی‌ها پاسخ مناسب بدهیم سواد رسانه‌ای یعنی اول فرهنگ استفاده درست از فناوری گسترش یابد سپس خود آن فناوری وارد یک کشور شود، نه اینکه اول فناوری بیاید و وقتی که گرفتار آسیب‌ها شدیم به فکر راه حل مبارزه با آسیب‌های آن باشیم با رعایت قوانین حاکم بر فضای می‌توانیم امنیت را برای خود و دیگران در این فضا فراهم نماییم.

مهمترین جرایم رایانه‌ای در کشور، برداشت غیر مجاز اینترنتی از حسابهای بانکی است به این صورت که ابتدا پیامک‌هایی با عنوان برنده شدن جایزه نقدی و... برای افراد و با هدف اغفال و تطمیع آنها ارسال می‌گردد سپس برای واریز پول، شماره حساب و رمز آنان درخواست می‌گردد و پس از آن به خالی کردن حساب افراد مبادرت می‌کنند. جرایم اخلاقی و نشر اکاذیب در رتبه‌های بعدی قرار دارد به راحتی می‌توان با یک مطالعه و یک مشاوره ساده از این آسیب جلوگیری کرد.

2- خارج از کشور

اگر بخواهیم فضای سایبر را از بعد امنیت ملی و امنیت خارجی کشور بررسی کنیم باید به این نکته توجه داشته باشیم که چرا در این چند ساله اخیر موج دستگیری جاسوسان در کشور ما به حداقل ممکن رسیده است با کمی تأمل می‌توان به این نکته رسید که این جاسوسی‌ها عمدتاً از طریق فضای مجازی صورت می‌گیرد.

ویروس استکس نت با موارد مشابه آن تنها بخش کوچکی از حملات جاسوسی می‌باشد.

آمارهای منتشره از سوی سازمان پدافند غیر عامل گویای این واقعیت است اما آیا اطلاعات من و شما به درد سرویس‌های خارجی می‌خورد یا خیر. با ذکر یک مثال به این سوال پاسخ می‌دهیم:

مثلا شما در گوشی تلفن همراه خود شماره تلفن یکی از اعضای نهادهای نظامی کشور را دارید و به وضوح نام او را در گوشی همراه خود نیت کرده‌اید مثلا آقای اکبری ارتش واضح است که شما وقتی نرم‌افزار وایبر را روی گوشی نصب می‌کنید به شما می‌گوید که یک کپی از اطلاعات همراه شما در مکان امنی نگهداری می‌شود.

اما این که این مکان امن کجاست نمی‌دانیم. در نهایت با توجه به هکتارها سروری که در کشورهایی مثل آمریکا و اسراییل نصب شده است آنها با یک سرچ ساده در این سرورها می‌توانند آنچه را که می‌خواهند پیدا کنند.

مثلا کلمات سپاه را سرچ می‌زنند و از طریق تلفن همراه این افراد به تلفن همراه مسئولین و مراکز نظامی و... دسترسی پیدا می‌کنند.