... وَ رَحْمَتِی وَسِعَتْ کلَّ شَی ءٍ، فَسَأَکتُبُها لِلَّذِینَ یتَّقُونَ وَ یؤْتُونَ الزَّکاةَ وَ الَّذِینَ هُمْ بِآیاتِنا یؤْمِنُونَ.[1]
[رحمتم همه چیز را فرا گرفته و آن را برای پرهیزکاران، اعطا کنندگان زکات و مؤمنین به آیات خود، نگه خواهم داشت.]
رحمت واسعه الهی مشتمل بر نعمتهای مادی و معنوی، تمامی خلایقش را در بر گرفته و هر کدام را به نحوی بر سر این سفره نشانده است، به طوری که کافر و مؤمن، فاسق و عادل، مخلص و منافق، همه و همه از آن بهره برده و بی نصیب نمی مانند.
در میان تمام اوصاف پسندیده الهی، وصف «رحمت» در مهمترین آیه و به بیانی خلاصه تمام آیات قرآن یعنی «بسمله» ذکر شده و یکصد و چهارده بار بعد از اسم جلاله وارد شده است و این جز به خاطر ترجیح این وصف بر سایر اوصاف الهی چون غضب، قهر و.. .
چه دلیل دیگری می تواند داشته باشد؟
قال رسول اللَّه صلی الله علیه و آله: لَوْ کانَ الرِّفْقُ خَلْقاً یری، ما کانَ مِمَّا خَلَقَ اللَّهُ شَی ءٌ احْسَنَ مِنْهُ.[2]
[اگر ملایمت مخلوقی می بود که قابل رؤیت باشد، چیزی در میان مخلوقات خداوند از آن نیکوتر نبود.]
رحمت نسبت به بندگان
رحمت وسیع و بیکران نسبت به بندگان در قیامت، از اصول مسلّم در قرآن و حدیث است، به حدّی که کمتر کسی از آن محروم می ماند و طبعاً آنکه مشمول این رحمت واسعه نشود، شقی خواهد بود.
چنانچه اگر آیات خوف و رجاء نبود و همین طور وجود شبهاتی که زاییده خوف از قهر الهی است، و برای رحمت الهی شرایطی را بیان می کند، بی تردید همه به آن متمسک می شدند و از غضب خداوند غافل می گشتند.
قال رسول الله صلی الله علیه و آله: لَوْ تَعْلَمُونَ قَدْرَ رَحْمَةِ اللَّهِ لَاتَّکلْتُمْ عَلَیها.[3]
[اگر میزان رحمت الهی را می دانستید به آن پشت گرم می شدید.]
رسول مکرم صلی الله علیه و آله در روایت دیگری می فرمایند:
انّ اللَّهَ تَعالی خَلَقَ مِئَةَ رَحْمَةً فَرَحْمةٌ بَینَ خَلْقِهِ یتَراحَمُونَ بِها، وَ ادَّخَرَ لِاوْلِیائهِ تِسْعَةَ و تِسْعینَ.[4]
[خداوند را یکصد رحمت است، رحمتی از آن، همه خلایق را کافی است و نود و نه رحمت را برای اولیاءاش قرار داده است.]
به امام سجاد علیه السلام عرضه داشتند: حسن بصری گوید عجیب نیست که هلاک شده، چگونه و چرا هلاک می شود، بلکه تعجب در اینجاست که نجات یافته از عذاب الهی چگونه نجات یافته است؟ حضرت در پاسخ این طرز فکر که حکایت از سختی عذاب قیامت و اشتمال آن بر همه و رهایی یافتن افراد معدودی می کند، فرمودند:
انَا اقُولُ: لَیسَ الْعَجَبُ مِمَّنْ نَجی کیفَ نَجی، وَ امَّا الْعَجَبُ مِمَّنْ هَلَک کیفَ هَلَک مَعَ سِعَةِ رَحْمَةِ اللَّهِ.[5]
[من می گویم: تعجبی نیست که نجات یافته چگونه نجات می یابد، عجیب این است که هلاک شده با وسعت رحمت الهی، چگونه هلاک شده است؟]
امام صادق علیه السلام می فرمایند: بنده ای گنهکار را به صحنه محاسبه در قیامت وارد می کنند و او از کثرت خطاهایش می گرید. به او خطاب می شود چرا گریه می کنی؟ پاسخ می دهد برای اینکه رسوا می شوم، و مفتضح می گردم و خلایق به گناهانم واقف می شوند.
به وی گفته می شود، در دنیا گناه می کردی و می خندیدی و ما تو را با آن حال رسوا نکردیم، اینک که گناه نکرده و گریه سر داده ای چگونه رسوایت کنیم!!!
آن حضرت نیز فرموده است:
اذا کانَ یوْمَ الْقِیمَةِ نَشَرَ اللَّهُ تَبارَک و تَعالی رَحْمَتَهُ حَتَّی یطْمَعَ ابْلیسُ فی رَحْمَتِهِ[6]
[چون روز قیامت فرا رسد خدای متعال رحمتش را چنان می گستراند بطوریکه ابلیس هم طمع رحمت او می نماید.]
سخن در این باب بسیار است و خود مجال بیشتری را می طلبد، لذا به همین مقدار بسنده کردیم.
پی نوشت ها:
[1] سوره اعراف، آیه 156.
[2] اصول کافى، کتاب ایمان و کفر، ح 1851.
[3] کنزالعمال، 10387.
[4] همان، 5668.
[5] بحارالأنوار، ج 78، ص 153.
[6] بحارالانوار، ج 63، ص 236؛ این روایت در جلد 7 صفحه 287 از امام باقر علیه السلام نیز نقل شده است.
منبع : غضنفری، علی؛ ره رستگاری، ج 2، ص: 75
