چرایی افزایش ام.اس در شهرهای مدرن + عوامل بروز

دکتر سید مسعود نبوی در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه بیماری ام‌اس یک بیماری مغز و نخاع است که موجب التهاب و تخریب یک ماده به نام میلین و سلول‌ها و رشته‌های اعصاب می‌شود، گفت: شیوع این بیماری در جوانی است و در سن 20 تا 40 سالگی بروز می‌کند. البته این به معنای آن نیست که در کودکی یا پیری این بیماری رخ نمی‌دهد ولی اکثرا جوانان در معرض ابتلا به این بیماری قرار می‌گیرند. در سنین کودکی 0.6 تا 2 درصد احتمال شیوع این بیماری وجود دارد.

بروز ام‌اس در زنان بیشتر از مردان

وی ادمه داد: بیماری ام‌اس زنان را دو تا سه برابر بیشتر از مردان درگیر می‌کند. این موضوع یک علت ژنتیکی است و عامل وراثت در شیوع ام‌اس نقش مهمی دارد و ژن‌های عامل وراثت ام‌اس در زنان بیشتر است. در عین حال بیشتر از وراثت، هورمون‌های زنانگی بسیار نقش مهمی در بروز این بیماری دارند.

وی افزود: چگونگی نقش هورمون‌های زنانگی در ایجاد ام‌اس هنوز مشخص نیست. در سنین باروری که این هورمون‌ها به طور متوسط در بدن وجود دارند، فرد را مستعد ابتلا به ام‌اس می‌کنند. در سنین کودکی یا یائسگی که این هورمون‌ها وجود ندارد کمتر فرد درگیر این بیماری می‌شود. هورمون‌های زنانگی در درمان ام‌اس نیز موثر است.

نقش نژاد و جغرافیا در بروز ام‌اس

نبوی با بیان اینکه به جز سن و جنس در شیوع بیماری ام‌اس، ریسک فاکتورهای دیگر در بروز این بیمار نیز نقش دارند، افزود: جغرافیا از دیگر عواملی است که در شیوع این بیماری نقش دارد. در مناطق خاص جغرافیایی هر چه از خط استوا دور شویم، در بعضی نقاط مرتبط یا سرد این بیماری وجود دارد. همچنین اگر به سمت قطب برویم یا به خط استوا نزدیک شویم، شیوع این بیماری کم‌تر است.

وی ادامه داد: نژاد نیز از ریسک فاکتورهایی است که سبب بروز بیماری ام‌اس می‌شود. این موضوع نیز ممکن است به ژن و وراثت مربوط باشد. در نژاد آسیای شرقی و ژاپنی‌ها این بیماری بسیار کم است، اما در اروپا و امریگای شمالی بیشتر دیده می‌شود.

این متخصص مغز و اعصاب در ادمه با بیان اینکه فاکتورهای محیطی از عواملی هستند که استعداد ابتلا را بیشتر می‌کنند، گفت: تحقیقات نشان داده زنانی که تعداد زایمان‌های کمتری دارند یا زنانی که قرص‌های هورمونی و ضدبارداری در طولانی مدت مصرف می‌کنند، همچنین افرادی که در نوجوانی چاق هستند، بیشتر مستعد ابتلا به ام‌اس هستند.

به گفته نبوی، بعضی مطالعات عواملی را مطرح کردند که در استعداد به ابتلا ام‌اس موثرند، اما به طور کامل این موضوع ثابت نشده است. تماس با بعضی از مواد شیمیایی، اکسین‌ها، مواد سمی و تماس با حیوانات خانگی از این قبیل است.

عوامل مستعد کننده بروز ام‌اس

وی در ادامه با اشاره به چهار فاکتور مهم که بیشتر از هر عاملی این روزها در بروز ام‌اس مورد توجه است، افزود: نور آفتاب یکی از این چهار عامل است که بدون توجه به ویتامین دی آن، به نظر می‌رسد فاکتور محافظت‌کننده در برابر ام‌اس است و در مناطقی که آفتاب وجود دارد، استعداد ابتلا به این بیماری کمتر است.

نبوی با بیان اینکه ویتامین دی فاکتور بعدی موثر در بروز ام‌اس است، گفت: ویتامین دی موجود در بدن هم در متابولیسم و هم کامل شدن غضروف و استخوان کمک می‌کند. این ویتامین یک فاکتور مهم ضدالتهاب و ضد فعالیت‌های نابجا ایمنی (ضد اتومیون) است.

وی ادامه داد: سیگار نیز یک عامل استعداد ابتلا به ام اس شناخته شده است. مصرف سیگار نیز در فردی که مستعد بیماری ام‌اس است، این بیماری را بدتر و شدیدتر و رو به پیشرفت می‌کند.

نبوی در ادامه به بیماری‌های ویروسی به عنوان دیگر فاکتور موثر در ابتلا به ام‌اس اشاره کرد و گفت: بیماری‌های ویروسی در بسیاری از افراد رخ می‌دهد. ویروس اپشتین‌بار نمونه‌ای از این ویروس‌هاست؛ مانند سرماخوردگی، ورم غدد لنفاوی، بزرگ شدن طحال. در عین حال ویروس عامل اصلی این بیماری نیست و در کسانی که مستعد این بیماری‌ها هستند، به بروز بیماری کمک می‌کند. ویروس هرپس، گروه تبخال، ویروس نهفته آهسته در بدن نیز از دیگر ویروس‌های زمینه ساز استعداد ابتلا به ام‌اس هستند.

این متخصص بیماری‌های مغز و اعصاب افزود: در مجموع عوامل دقیق مستعد کننده ابتلا به بیماری ام‌اس مشخص نیست، اما مجموعه ذکر شده طبق تحقیقاتی در 40 سال گذشته مطرح شده است. اما نکته قابل توجه این است که این عوامل به تنهایی عامل بروز ام‌اس نیستند و در تشدید و بروز این بیماری در افراد مستعد تاثیرگذارند. استرس نیز از دیگر عواملی است که موجب تشدید ام‌اس می‌شود و علت بیماری نیست.

راه‌های پیشگیری از تشدید بیماری ام‌اس

مدیر گروه نارولوژی طب ترمیمی پژوهشگاه رویال، درباره راه‌های پیشگیری از بیماری ام‌اس گفت: از نظر ژنتیکی کاری از دست فرد یا پزشک برنمی‌آید. هرچند که ژن ابتلا به ام‌اس در فرد دلیل اصلی مبتلا شدن فرد به این بیماری نیست و این موضوع مستلزم وجود فاکتورهای محیطی است.

افزایش ام.اس در شهرهای مدرن

وی ادامه داد: با کنترل فاکتورهای محیطی و اصلاح سبک زندگی می‌توان از بروز و پیشرفت ام‌اس پیشگیری کرد. ام‌اس یک بیماری است که در شهرهای مدرن افزایش پیدا کرده است و در گذشته که شهرنشینی کمتر بوده و زندگی‌ها مدرنیته نبود، ام‌اس نیز کمتر دیده می‌شد. در این خصوص باید از آلودگی‌های زیست محیطی پرهیز کنیم، فعالیت فیزیکی منظم داشته باشیم. شرایط آرام را فراهم کنیم و از استرس دوری گزینیم.

نبوی در ادمه گفت: موضوع مهم‌تر این است اگر این بیماری در فردتشخیص داده شود، برای پیشگیری از پیشرفت بیماری از مصرف سیگار خودداری کنیم. ویتامین به اندازه مصرف کنیم و توجه داشته باشیم ام‌اس یک بیماری طولانی است و ممکن است فرد سال‌ها با آن دست و پنجه نرم‌ کند. بنابراین باید داروهای این بیماری را به طور منظم و در دراز مدت مصرف کرد. پیوستن و پایبند بودن به درمان مهم‌ترین راه پیشگیری از پیشرفت بیماری ام اس است.

این متخصص مغز و اعصاب در پایان درباره آمار مبتلایان ام‌اس در ایران گفت: آمار دقیقی در ایران نیست اما بررسی‌ها نشان می‌دهد 27 تا 30 هزار بیمار ام‌اسی ثبت شده است و حدود 40هزار نفر از دارو و درمان ام‌اس استفاده می‌کنند. بنابراین حدود 80 هزار  بیمار ام‌اس داریم. شیوع این بیماری تقریبا از 12 در 100هزار نفر تا حدود 90 هزار در 100هزار نفر در استان‌های مختلف را داشتیم که در تهران، اصفهان و مناطق غربی بیشتر دیده می‌شود.