گوشه ای دنج در گذرگاه تاریخ تهران ؛ عمارت مسعودیه

امااا…

امروز قصد داریم یه مکان دیدنی و زیبا را معرفی کنیم که هم با گوشه ای از تاریخ سرزمین آشنا شویم و هم جایی دنج و زیبا برای کنار دوستان بودن.

بریم به عمارت مسعودیه در خیابان ملت ، شهر تهران

Photo By Omid Iranmehr

عمارت مسعودیه 

مجموعه ای که امروز به بازدید آن می رویم، عمارتی زیبا متعلق به دوره قاجار که به دستور مسعود میرزا ملقب به ظل السلطان در زمینی به مساحت چهارهزار متر مربع ساخته شد. قبل از ورود به عمارت مسعودیه تهران، با مسعود میرزا فرزند ناصرالدین شاه آشنا شویم.

سلطان مسعود میرزا

در 15دی 1228 هجری شمسی، ناصرالدین شاه قاجار از همسر صیغه ای خود عفت السلطنه صاحب فرزند پسر شد. مادر مسعود میرزا اشراف زاده نبود و همین دلیلی شد برای ولیعهد نشدن وی. لقب ظل سلطان را از پدرش دریافت کرد. ابتدا حکمران مازندران و سپس در سال 1288حاکم اصفهان شد وبعدها حکومت یزد، لرستان،فارس و کردستان نیز به او سپرده شد.

از آنجا که او را به ولیعهدی نمی پذیرفتند، رفتارهای منفی بسیاری از خود برای نشان دادن قدرتش نشان می داد. ناصرالدین شاه که از خودسری های او می هراسید، شبانه مسعود میرزا را از حکمرانی شهرها عزل کرد و فقط شهر اصفهان را برای ضل السلطان(مسعود میرزا) باقی گذاشت. نمونه ای از قدرت نمایی های او، ویران کردن خانه ها وبناهای عصر صفوی در شهر اصفهان و شکارهای میانکاله بود که بسیاری از گونه های جانوری نایاب را منقرض کرد.

ظل السلطان در تیرماه سال 1297 در باغ نو اصفهان در گذشته و در شهر مشهد به خاک سپرده شد.

عمارت ظل السلطان

 عمارتی در خیابان ملت تهران به درخواست ظل سلطان بناشد. معماری آن به استاد شعبان معمار باشی سپرده و به همت کارگران و نظارت رضاقلی خان معروف به سراج الملک در سال 1295 هجری قمری ساخته شد.

وجه تسمیه؟!

مسعود میرزا در سال های 1290 هجری قمری باغ عمارت نظامیه را خرید و از آن به بعد ساخت و ساز در آن به فرمان وی آغاز شد و به همین خاطر از همان دوران این ملک با نام مسعودیه شهرت یافت و تا امروز که عمارت اتفاقات و  وقایع متفاوتی را از تاریخ ایران به خود دیده، به همین نام خوانده می شود.

معماری و فضای مسعودیه

ساختمان های مختلفی داخل این مجموعه است، که تعدادی از آن ها متعلق به دوره قاجار و تعدادی جدید که براساس نیاز ادارات وزارت آموزش و پرورش و بعدها سازمان میراث فرهنگی و گردشگری که در سالهای گذشته از این عمارت استفاده می کردند، به مجموعه اضافه شده است.

ساختمان های اصلی عبارتند از عمارت دیوان خانه، عمارت سفره خانه، حیاط سیدجوادی، عمارت سیدجوادی، حیاط مشیری، عمارت مشیرالدوله، حیاط خلوت، عمارت حیاط خلوت، عمارت سردر پیاده رو، عمارت سردر کالسکه رو، باغ دیوان خانه.

درواقع محوطه اصلی عمارت مسعودیه را می توان به دو بخش محوطه شرقی و محوطه غربی تقسیم کرد. محوطه شرقی شامل باغ حیاط دیوان خانه و عمارت دیوان خانه بوده و محوطه غربی شامل عمارت سر در اصلی‌، حیاط خلوت‌، عمارت مشیر الملکی (مشیرالدوله‌) و حیاط مشیری‌، عمارت و حیاط سید جوادی و عمارت (سفره خانه یا خوض خانه‌) است و در امتداد آن ساختمان آبدارخانه قرار داشته‌است‌. محوطه شرقی و غربی به وسیله دیواری مشبک از هم جدا می شده است.

ساختمان های آجری که داخل مجموعه دیده می شود، از بناهای جدیدالتاسیس هستند که کاربری اداری دارند مثل :

ساختمان آجری یک طبقه مرکب از قسمت کارت زنی، حراست، نگهبانی و بانک ملی، پست برق، گلخانه ،سرویس بهداشتی، ساختمان سه طبقه آجری (گزینش) ،ساختمان یک طبقه آجری واقع در شمال عمارت سید جوادی ، ساختمان یک طبقه آجری ایوان دار (عکاسی و …) ، انبارهای موقت، بنای جدید یک طبقه چاپخانه واقع در شرق حیاط ( آبدارخانه ) ساختمان جنوب غربی مجموعه .

کتیبه های تاریخ دار عمارت 

ظل السلطان بسیار از بناهای باشکوهی که در سال 1290 هجری قمری ساخته، روایت می کند، اما تمام کتیبه های عمارت مسعودیه امروزی تاریخ 1295 هجری قمری را بر خود دارند، البته باید در نظر داشت که مجموعه ای که امروز ما به عنوان عمارت مسعودیه می شناسیم فقط نیمه غربی مجموعه‌ را شامل می شود. و تاریخ کتیبه ها مربوط به  بخشی از ساختمان است که در این تاریخ ساخته شده است.

بر کتیبه هاب سردر اصلی، دیوان خانه و دیوان شرقی عمارت مشیرالدوله نام ظل السلطان آمده و همه آنها تاریخ 1295هجری قمری را ذکر می کنند.

عمارت مسعودیه در گذر تاریخ

این عمارت بسان لوحی است که حوادث و وقایع مختلفی را از تاریخ پرفراز و نشیب این سرزمین برخود حک کرده و از نزدیک شاهد وقایع مهم تاریخی بوده است. در زمان انقلاب مشروطه مظفرالدین شاه قاجار برادر میرزا مسعود (ظل السلطان) پادشاه ایران بود. از آن جا که ظل السلطان با برادر و برادر زاده اش محمدعلی شاه اختلاف داشت و عمارت نیز در نزدیکی میدان بهارستان واقع شده، عمارت مسعودیه به یکی از پایگاههای مشروطه خواهان تبدیل شد.

بهانه به توپ بستن مجلس توسط محمد علی شاه در نزدیکی این عمارت رقم خورد، به این صورت که حیدرعمو اوغلو از سوسیالیست های مخالف حکومت استبدادی شاه قاجار، در سال 1287 شمسی بمبی دست ساز را در نزدیکی عمارت ظل السلطان به زیر کالسکه محمدعلی شاه قاجار انداخت، او نیز به تلافی این عمل به کمک کلنل لیاخوف روسی مجلس را به توپ بست. اما اتفاقات و حوادث به اینجا ختم نمی شود، بعد از این جریان های مهم تاریخی عوامل استبداد عمارت مسعودیه را گلوله باران کردند و مشروطه خواهانی که در این مکان مخفی شده بودند، کشته یا زخمی شدند. در 1287 هجری شمسی این بنا توسط فرزند ظل السلطان به همدم السلطنه‌، همسر جلال الدوله‌، دختر میرزا یوسف مستوفی الممالک صدر اعظم‌ به قیمت 50000 تومان، فروخته شد. دوران استبداد محمدعلی شاه قاجار که به پایان رسید، عمارت روی فرهنگ را به خود دید و ساختمان های آن صرف امور و خدمات فرهنگی شد.

رضا خان سردار سپه (رئیس الوزرا و فرمانده کل قوا)، عمارت را در سال 1301شمسی از همدم السلطنه برای دولت خرید و در سال بعد آن را به وزرات فرهنگ‌، اوقاف و صنایع مستظرفه هدیه کرد.

اولین کتابخانه رسمی در سال 1304 در این عمارت پایه گذاری شد. سال های بعد یکی از اتاق های عمارت ظل السلطان محل نگهداری آثار ارزشمند باستانی شد و می توان از این ساختمان با عنوان اولین کتابخانه و اولین موزه رسمی ایران یاد کرد.

در سالهای 1342و 1343 دانشکده افسری مدتی میهمان این مکان شد، سپس آموزش و پرورش در سال 1345 در اینجا مستقر شد. سرانجام در سال 1377 عمارت مسعودیه در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

امروز و عمارت ظل السلطان

در سال های اخیر به کمک بخش خصوصی قسمت هایی از این مجموعه بازسازی شده و در آن نمایشگاه عکس های قدیمی و تاریخی و موزه ای از آثار باستانی برقرار می باشد که هر روز بسیاری از علاقه مندان برای بازدید از این نمایشگاه  و آثار به این مجموعه می روند.

در قسمتی از عمارت فروشگاهی از صنایع دستی برپاشده و دوستان بازدید کننده و مهمان می توانند هدایا و آثاری را از این مجموعه خریداری کنند و به یادگار نزد خود داشته باشند.

برای برگزاری برخی از مرسم های فرهنگی و هنری نیز از این مجموعه در سالهای اخیر استفاده می شود. مثل برگزاری کنسرتها و…

به عنوان مثال برگزاری جشن خانه سینما در شهریور ماه سال 1390٫

 

گوشه ای دنج و مفرح

در گوشه ای از این عمارت کافه ای زیبا برپا شده و در زیر سقفی مملو از فرهنگ و هنر می توان دمی را در کنار دوستان نشست و از زیبایی های اطراف در این محیط دنج لذت برد. نشستن در این کافه لذتی فرح بخش و نشاط آور است که تجربه آن را نباید از دست داد.

تصاویری از مرمت عمارت مسعودیه

باهم به تماشای ویدئویی از عمارت مسعودیه بنشینیم…

دسترسی و بازدید از مجموعه

برای بازدید از عمارت و کافه مسعودیه بهترین راه استفاده از مترو می باشد. به این ترتیب که از ایستگاه مترو بهارستان به سمت خیابان اکباتان بروید و بعد از کمی قدم زدن به مجموعه می رسید و بعد از پرداخت هزینه اندک ورودی داخل عمارت شوید.

البته مجموعه دو دسترسی دارد که درب کالسکه روی قدیم و ماشین روی جدید در خیابان اکباتان دسترسی اصلی و در به خیابان ملت دسترسی فرعی می باشد.

اگر قصد ورود از خیابان ملت را داشته باشید می توانید از ایستگاه مترو ملت به سمت بلا حرکت کنید و به درب فرعی عمارت برسید.

توصیه های دوستانه کارناوالی

بازدید از این مجموعه را به دوستان خود پیشنهاد کنید و یک روز را برای صرف صبحانه با دوستان به کافه مسعودیه بروید و یک صبح با نشاط و خاطره انگیز را شروع کنید و یا در یک عصر بعد از پایان یک روز کاری به کافه بروید و در این محیط زیبا خستگی روز را از تن به در کنید. انداختن عکسهای دوستانه و زیبا را فراموش نکنید.

حرف آخر

…

به تن لحظه خود جامه اندوه مپوشان هرگز
تو به آیینه، نه، آیینه به تو خیره شده است
تو اگر خنده کنی او به تو خواهد خندید…